Dzianis Marcinovič ab premjery ŭ Kupałaŭskim

Na zakryćci mižnarodnaha foruma «TIEART» pakazali śpiektakl «Tata», apošniuju premjeru Kupałaŭskaha teatra.

Adna pjesa, dva pierakłady

Były vajskoviec Alaksandr (u roznych składach Raman Padalaka abo Siarhiej Rudenia) viartajecca paśla śmierci baćki (Hienadź Aŭsiańnikaŭ) u rodny dom. Jahonyja siostry chočuć pradać budynak, ale hałoŭny hieroj suprać. Jon sprabuje razabracca, ci lubiŭ jaho baćka, jaki navat paśla śmierci prychodzić da syna ŭ snach.

Pračytaŭšy zaviazku siužeta, u teatrałaŭ, jakija časta naviedvajuć fiestyval, nie moža nie ŭźniknuć adčuvańnia dežaviu.

Sapraŭdy, letaś padčas «TIEARTa» pjesu Dźmitryja Bahasłaŭskaha pakazaŭ Respublikanski teatr biełaruskaj dramaturhii. Ale adroźnieńniaŭ pamiž śpiektaklami našmat bolš, čym padabienstva.

Pieršaje ź ich čysta vonkavaje – i vyjaŭlajecca ŭ naźvie (na afišy RTBD aryhinalnaja nazva pjesy – «Cichi šepat sychodziačych krokaŭ»). Jak ni dziŭna, isnujuć i dva pierakłady z ruskaj movy. Śpiecyjalna dla Kupałaŭskaha Iryna Hierasimovič nanoŭ pierastvaryła tekst Bahasłaŭskaha, jaki hučyć pa-biełarusku całkam naturalna. Praŭda, pamiž aryhinałam i novym pierakładam isnuje kardynalnaje adroźnieńnie: z tekstu źnikła scena, u jakoj duša miedyuma Albierta (Ihar Dzianisaŭ, Viačasłaŭ Paŭluć) pierabirałasia ŭ cieła Alaksandra. U RTBD hetaja scena nadała pastanoŭcy adcieńnie mistyčnaści (Bahasłaŭskaha niezdarma nazyvajuć «mahičnym realistam»). U Kupałaŭskim takoje rašeńnie pryviało da dvuch nastupstvaŭ. Pryvatnaha (vobraz Albierta vykonvaje čysta miechaničnyja funkcyi) i ahulnaha, kali adsutnaść mistyki biezalternatyŭna nakiroŭvaje śpiektakl u rečyšča psichałahičnaha teatra.

Na pieršy pohlad takoje rašeńnie całkam vyjhryšnaje, bo mienavita viernaść teatru pieražyvańnia kaliści pryniesła Kupałaŭskamu ahulnasajuznaje pryznańnie. Ale taki padychod patrabuje jak nadzvyčaj hruntoŭnaj pracy režysiora z akciorami, tak i ŭvahi da drobiaziaŭ, jakija stvarajuć ahulnuju atmaśfieru.

Čamu syn nie razumieje baćku?

Z troch premjernych pakazaŭ «Taty» daviałosia pabyvać na dvuch. Spadziavaŭsia bačyć dva składy, ale ŭ druhi raz kupałaŭcy pieratasavali akciorskuju kałodu. Tamu ŭ niekatorych rolach ubačyŭ roznych vykanaŭcaŭ, a ŭ inšych – tych samych. Ale vynik ad hetaha nie źmianiajecca.

Ličyć hetyja roli svajoj akciorskaj udačaj mohuć niamnohija. Siarod tych, chto trymaje marku, – narodnyja artysty Hienadź Aŭsiańnikaŭ i Arnold Pamazan.

U scenie na pačatku śpiektakla, kali Dźmitryč razmaŭlaje ź Jurasikam, akciory litaralna kupajucca ŭ roli i maładziejuć na vačach. Kali dla Pamazana rola zastajecca epizadyčnaj, to Aŭsiańnikaŭ stvaraje hłyboki vobraz narodnaha fiłosafa. Svoj vysoki vykanaŭčy kłas paćviardžaje Zoja Biełachvościk. Jaje Natalla (starejšaja siastra Alaksandra), pavodzić siabie strymana i z pačućciom samapavahi. Ciažka zdahadacca, što ŭ Kanadzie, adkul jana pryjechała na radzimu, hierainia ledź zvodzić kancy z kancami. Zhadanyja vykanaŭcy demanstrujuć uzrovień staroha dobraha Kupałaŭskaha.

Ale płanku, uziatuju imi, padtrymlivajuć nie ŭsie. Pryčyny roznyja. U kułuarach ličać, što režysior Kaciaryna Avierkava nie nadavała vykanaŭcam patrebnaj uvahi.

Pakolki sam nie byŭ tamu śviedkam, śćviardžać nie budu. Pryviadu litaralna adzin prykład, dzie adlustroŭvajucca adnosiny pamiž baćkam i synam.

U pastanoŭcy RTBD Maksim Brahiniec, što vykonvaŭ rolu Alaksandra, zdoleŭ stvaryć vobraz byłoha vajskoŭca, upartaha, kateharyčnaha, niervovaha, jaki, jak ni paradaksalna, u niečym zastajecca padletkam. Adčuvałasia, što ŭ jahonych stasunkach z baćkam była doŭhaja pieradhistoryja, dzie chapała i nieparazumieńniaŭ, i kanfliktaŭ. A značyć, takija adnosiny mieli ŭłasnuju ŭnutranuju dramaturhiju.

U abodvuch pakazach «Taty» dueta pamiž baćkam i synam pakul nie skłałasia. Pryčym pryčyna tut u abodvuch maładych akciorach. U charaktary hieroja Siarhieja Rudeni daminuje adna jakaść – dušeŭnaja miakkaść. U astatnim jon usprymajecca jak čałaviek bieź bijahrafii. Što da Ramana Padalaki, to ŭźnikaje ŭražańnie, što akcior dahetul znachodzicca pad upłyvam i ŭdziejańniem svajoj roli Hustava-Konrada ŭ znakamitaj pastanoŭcy «Dziadoŭ». Hledziačy na abodvuch Alaksandraŭ, adrazu robicca vidavočnym: baćka lubić takich synoŭ, jakimi b jany ni byli. Tamu nijakaj intryhi, dramaturhičnaha nierva i kanfliktu niama.

Nie spryjajuć vykanaŭcam i asobnyja elemienty scenahrafii, stvoranyja Barysam Hierłavanam. Naprykład, hieroi nieadnarazova kažuć pra staruju chatu. Ale mebla vyhladaje całkam novaj.

Łožak dyk uvohule zrobleny zusim niadaŭna, nibyta pad zamovu ŭ «Pinskdrevie» (u starych chatach takaja mebla nie stajała). Kala rukamyjnika adniekul biarecca vadkaje myła. Ale Alaksandr pierajechaŭ u chatu zusim niadaŭna. Niaŭžo im karystaŭsia stary Dźmitryč? Bliščyć i zusim novym vyhladaje i viadro ad kałodzieža (a ŭ pastanoŭcy RTBD jano było starym). Nibyta drobiazi, ale ŭsie jany stvarajuć ahulnuju atmaśfieru.

Techničnyja «noŭ-chaŭ»

Pastanoŭka RTBD, pakazanaja hod tamu, atrymałasia kamiernaj, pry minimumie dekaracyj. Dziakujučy novym techničnym mahčymaściam pjesa Bahasłaŭskaha nabyła ŭ Kupałaŭskim razmach. I ŭ hetym, jak mnie padajecca, adna z hałoŭnych supiarečnaściaŭ novaha śpiektakla.

Nie sakret, što kali kalektyŭ prachodzić praz hruntoŭnaje techničnaje pieraabstalavańnie sceny, kiraŭnictva pastanovačnaj častki nahadvaje padletka, jakomu chočacca jak maha chutčej pravieryć usie funkcyi lubimaj cacki. Ale aktyŭnaje vykarystańnie miechanizmaŭ bolš darečy ŭ śpiektaklach, u jakich patrabujecca maštab, razmach, vonkavaja efiektnaść (tut varta zhadać opieru «Nabuka» ŭ Nacyjanalnym teatry i baleta, dzie taki padychod całkam apraŭdany).

U śpiektakli «Tata» na scenie ŭstalavana niekalki videaekranaŭ. Režysior Kaciaryna Avierkava imknułasia adlustravać na ich, jak hałoŭny hieroj «bačyć i adčuvaje toje, što adbyvajecca vakoł».

Hetaja ideja spracavała, bo kadry kałodzieža, sada, halin dreŭ, jakija chistajucca ad vietru, dapamahli pieradać atmaśfieru baćkoŭskaj chaty. A voś radyjokiravanyja moduli vyhladajuć darečy tolki ŭ dvuch epizodach. Pieršy raz, kali Alaksandr daviedvacca pra žadańnie siaścior pradać chatu. Tady moduli razychodziacca, niby tektaničnyja plity. Adčuvańnie, niby na ziamli adbyŭsia raskoł. U inšym epizodzie pradmiety interjeru (łožak, kamod) nibyta vypłyvajuć na scenu. Ich možna interpretavać jak simvały, što žyvuć u śviadomaści hieroja.

Na žal, va ŭsich astatnich scenach techničnyja navinki tolki pieraškadžajuć dziejańniu i stvarajuć adčuvańnie biezupynnaj mituśni.

Naprykład, kali hałoŭny hieroi prybiraje na mohiłkach, pomniki pačynajuć ruchacca pa kole. Ale, napeŭna, nie varta błytać Bahasłaŭskaha z Hohalem, a «Tatu» – z «Vijem». Bo ŭ vyniku zamiest fiłasofskaj historyi atrymlivajecca siužet pra toje, jak u ajčynnuju viosku pryjšoŭ technałahičny prahres.

Vučycca dalej?

Letaś premjera «Šeptu» ŭ RTBD adbyłasia ŭ miežach mienavita biełaruskaj prahramy «TIEARTa», dzie pakul adčuvajecca mienšy ažyjataž publiki.

Ciapier pastanoŭka «Taty» zaviaršyła mižnarodnuju prahramu, u jakoj sioleta saliravali takija zorki jeŭrapiejskaj režysury, jak Ałvis Chiermanis i Kanstancin Bahamołaŭ, Mindaŭhas Karbaŭskis i Oskaras Karšunovas.

Uźnikaje łahičnaje pytańnie: ci apraŭdanaja takaja ryzyka? Miarkuju, što tak. Zrazumieła, uklučeńnie «Taty» ŭ prahramu – u niečym avans kalektyvu i režysioru, imknieńnie pryciahnuć da premjery bolšuju ŭvahu.

A taksama, jak ni dziŭna, sproba prymusić sami teatry pahladzieć na siabie zboku. Paraŭnańnie biełaruskaj i zamiežnaj pradukcyi na «TIEARTie» pakul nie na našuju karyść. A značyć, zastajecca hladzieć, uvažliva vyvučać čužyja pośpiechi i… vučycca.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0