Pajšła z žyćcia biełaruskaja falkłarystka, doktar mastactvaznaŭstva, prafiesar kafiedry biełaruskaj muzyki BDAM Łarysa Kaściukaviec (15.02.1939-30.10.2014). Jana była tym redkim čałaviekam, jakija biez zališniaha pafasu pracavali na karyść biełaruščyny i budavali kulturu i viedy, jakimi my ciapier dychajem i žyviom.
Julija Andrejeva, Natalla Lažniova (u kiepcy), Łarysa Pilipaŭna (sprava). U centry — narodnaja śpiavačka. Miadzielski rajon, 1988
Dastatkova zhadać jaje pieršuju knihu — «Kantovaja kultura Biełoruśsii», — jakaja vyjšła ŭ śviet ŭ vydaviectvie «Mastackaja litaratura» ŭ 1975 hodzie.
Kant — heta haradskaja pieśnia XVI—XVIII stahodździaŭ, najbolej papularny žanr tahačasnaj «vučonaj» paezii i muzyki. I samo jaho bytavańnie na biełaruskaj ziamli adrazu pierakreślivała bajki, jakimi karmili nas impierskija ideołahi: maŭlaŭ, biełaruskaja kultura da 1917 hoda była skroź sialanskaja i prymityŭnaja, notnaj hramaty nie było i h.d. A tut vyśvietliłasia, što haradskaja paezija i muzyka, notnaja piśmiennaść i inšyja prykmiety vysokaj kultury źjavilisia spačatku ŭ Vialikim Kniastvie Litoŭskim, a adsiul užo praź biełaruskich aśvietnikaŭ trapili ŭ Rasiju, a nie naadvarot. Heta była sapraŭdnaja siensacyja.
Zachapleńnie biełaruskim kantam Łarysa Kaściukaviec praniesła praz ŭsio žyćcio. U 2006—2008 hadach u vydaviectvie Biełaruskaj akademii muzyki vyjšła jaje dvuchtomnaja manahrafija «Stilistika kanta i jeje prietvorienije v biełorusskoj narodnoj pieśnie». I znoŭ siensacyja: raptam akazałasia, što ŭ Biełarusi «vučonaja», aŭtarskaja paezija i muzyka ŭpłyvała na narodnuju, a nie naadvarot.
Narodnuju pieśniu Łarysa Pilipaŭna vyvučała ź junactva i da apošniaha dnia. Pryčym nie ŭ biblijatecy, a ŭ poli, ŭ ekśpiedycyjach. Kožnaje leta jana vyjazdžała razam sa studentami Biełaruskaj akademii muzyki na zbor piesień ŭ roznyja kutki Biełarusi. Znajomilisia z narodnymi śpiavačkami — zachavalnicami viekavych tradycyj. Byli takija, što viedali 100 i bolej piesień, i my — siabry ekśpiedycyi — chadzili da ich 5-6 razoŭ, kab usio zapisać.
Pieśni byli roznyja: kalandarna-abradavyja, žniŭnyja, viasielnyja, kalendy, duchoŭnyja vieršy, bałady.
Zapisvali tolki aŭtentyčny materyjał, a nie psieŭda-narodnyja łubočnyja «Lavonichi», jakija ŭvieś čas hučali pa radyjo. I tolki na ćviarozuju hałavu — pjanaha śpiavańnia daśledčyca nie ciarpieła. U lepšyja hady pryvozili z ekśpiedycyi da 600-800 piesień. Usio hetaje bahaćcie nazapašvałasia ŭ kabiniecie narodnaj muzyki ŭ vyhladzie hukazapisu i not.
Ale nie tolki pieśniami vabili hetyja pajezdki. Łarysa Pilipaŭna była nadzvyčaj cikavym čałaviekam. Jak cudoŭna było ź joju błukać pa lasach i palach, ahladać ruiny zamkaŭ, siadzieć ŭviečary la vohnišča! Jana była vydatnym znaŭcam raślin, hryboŭ, mietearałahičnych źjaŭ, bliskuča viedała historyju rodnaha kraju, navat umieła varažyć.
U jaje ŭ hałavie była proćma piesień — nie tolki narodnych. Vostry rozum i jazyk, dościp, niezaležnaść charaktaru… i ščyraja luboŭ da studentaŭ. Jana zaŭsiody razmaŭlała z nami na roŭnych i, byvała, padkormlivała za svaje hrošy ŭ viaskovych charčeŭniach. Jana pakinuła paśla siabie mnostva ŭdziačnych vučniaŭ, jakija na ŭsio žyćcio zapomnili jaje ŭroki paleahrafii i falklora. A taksama ŭroki dabryni i absalutnaj sumlennaści — u navucy i ŭ žyćci.
Takaja jana była i takoj zastaniecca ŭ pamiaci. Zadornaja i zaŭždy maładaja dušoj ruplivica na nivie biełaruskaj kultury. Śvietłaja joj pamiać!
