Adna z apošnich intryh sioletniaj prezidenckaj kampanii – jaŭka vybarcaŭ. Jakija ličby buduć zapisanyja ŭ vynikovyja pratakoły?
Pavodle aficyjnych dadzienych, u parłamienckija vybary 2012 hoda ŭ Minsku atrymali biuleteni 59,2% vybarcaŭ. Pry hetym naziralniki adznačali, što realnyja ličby našmat nižejšyja.
Prezidenckija vybary vyklikajuć bolšy intares, čym parłamienckija i miascovyja. Adnak častka apazicyi zaklikaje da bajkotu, i pry ahulnaj apatyi hramadstva ŭčastki mohuć być paŭpustymi, asabliva ŭ Minsku.
Ułada nie chavaje svaju naściarohu z hetaj nahody. «Mianie chvaluje bolš za ŭsio navat nie vynik vybaraŭ, a ci pryjdzie vybarščyk. Heta źjaŭlajecca samym hałoŭnym. Toje, što pracavać nad jaŭkaj treba, heta abaviazkova», — pryznajecca staršynia Centrvybarkama Lidzija Jarmošyna.
Ličba jaŭki — heta suadnosiny tych, chto atrymaŭ vybarčyja biuleteni, i tych, chto ŭniesieny ŭ śpisy dla hałasavańnia. Uźniać jaje možna dvuma sposabami. Pa-pieršaje, zaachvočvać hramadzianaŭ pryjści na ŭčastki. Hetym dziaržaŭnyja ŚMI zajmajucca štodnia. Kličuć hałasavać i ŭsie kankurenty Łukašenki.
Ale jość i inšy prosty sposab – zanizić kolkaść vybarcaŭ u śpisach. Prostaja matematyka: kali, naprykład, prahałasuje 4 z 8 miljonaŭ čałaviek, jaŭka składzie 50%. Ale kali zajavić, što prahałasavała 4 z 6 miljonaŭ, to jaŭka dasiahnie 67%.
Hod za hodam nasielnictva Minska pryrastaje. Pavodle źviestak Biełstata, na pačatak 2015 hoda ŭ stalicy pražyvała 1,94 miljona čałaviek. U paraŭnańni z papiarednimi prezidenckimi vybarami ličba vyrasła na 95 tysiač. Adnak pry hetym kolkaść vybarcaŭ… źmienšyłasia amal na 20 tysiač čałaviek.
Raźbiaremsia, chto maje prava hałasavać na vybarach prezidenta. Pavodle Vybarčaha kodeksa, heta hramadzianie Biełarusi, jakija dasiahnuli 18 hadoŭ. Nie biaruć udzieł niedziejazdolnyja hramadzianie; tyja, chto ŭtrymlivajecca ŭ miescach pazbaŭleńnia voli i pad vartaj.
Pačynajem ličyć tych, chto nie moža hałasavać. Hałoŭnaja hrupa – niepaŭnaletnija. Ich u Minsku pražyvaje 340 tysiač. Aproč ich, na ŭliku u pašpartnych stałach staić krychu mienš za 50 tysiač zamiežnych hramadzian.
U cełym pa krainie pad vartaj znachodzicca kala 30 tysiač čałaviek. Kolkaść chvorych na šyzafreniju i tych, chto maje razumovuju adstałaść, nie pieravyšaje 50 tysiač čałaviek (prytym daloka nie ŭsie jany pazbaŭlenyja vybarčaha prava).
Statystyka asudžanych i niedziejazdolnych niepasredna pa stalicy adsutničaje. Ale 1/5 ad ich kolkaści (prybliznaja dola Minska) składaje ŭsiaho 16 tysiač čałaviek.
Takim čynam, u śpisach vybarcaŭ pa Minsku pavinna być kala 1,53 miljona čałaviek. U Centrvybarkama ličby inšyja. Terytaryjalnyja kamisii naličyli 1,3 miljona vybarcaŭ. Kudy prapała 230 tysiač čałaviek?
Anamalnaść ličbaŭ lepš za ŭsio adsočvać pa Frunzienskim rajonie. U astatnich rajonach u śpisy vybarcaŭ zaniesiena 69–73% žycharoŭ (vyklučeńnie — Kastryčnicki rajon z 79%).
A voś u Frunzienskim — tolki 52,4%. Niaŭžo kožny druhi tam — niepaŭnaletni, zamiežnik ci siadzić u kałonii? Tamtejšyja mikrarajony dosyć aktyŭna zabudoŭvajucca, ale ž nie pierajazdžajuć u novabudoŭli dzieci biez baćkoŭ!
U paraŭnańni z papiarednimi prezidenckimi vybarami nasielnictva Frunzienskaha rajona pavialičyłasia na 75 tysiač čałaviek, pry hetym dadałosia tolki 8 tysiač novych vybarcaŭ.
Frunzienskuju rajonnuju kamisiju ŭznačalvaje Zinaida Žahołkina. Na hetaj pasadzie jana kiruje vybarčym pracesam ažno z pačatku 2000-ch. Namieśnica dyrektara kampanii pa ramoncie abutku navat atrymała ŭkazam Alaksandra Łukašenki miedal za «ŭzornaje vykanańnie słužbovych abaviazkaŭ».
Žahołkina tłumačyć, što śpisy vybarcaŭ uzhadnialisia ź milicyjaj. Tamu, maŭlaŭ, heta dakładnyja źviestki.
Sakratar Centrvybarkama Mikałaj Łazavik nie hatovy kamientavać ličby kankretnaj vybarčaj akruhi. Ale jakaja dola nasielnictva, ź jahonaha dośviedu, zvyčajna maje vybarčaje prava?
«Davajcie razvažać łahična. U Biełarusi žyvie kala 10 miljonaŭ čałaviek [pavodle Biełstata — 9,4 miljona]. Vybarcaŭ — 7 miljonaŭ čałaviek. Značycca, vybarcaŭ u siarednim kala 70%», — pravodzić prostyja raźliki Łazavik.
Čym ža patłumačyć niejmaviernyja ličby ŭ Frunzienskim rajonie? Kaardynatar kampanii «Pravaabaroncy za svabodnyja vybary» Uładzimir Łabkovič nahadvaje, što mienavita na terytoryi hetaha rajona na papiarednich parłamienckich vybarach apazicyja ładziła kampaniju aktyŭnaha bajkotu.
Tady, pavodle aficyjnych dadzienych, u dzień hałasavańnia na ŭčastki pratestnaj «Akruhi-101» pryjšło tolki 36% zarehistravanych vybarcaŭ. Situacyju nibyta ŭdałosia vypravić za košt ličbaŭ daterminovaha hałasavańnia — 20% i chatniaha hałasavańnia (1,5%; roŭna (!) 1000 čałaviek). Pry hetym naziralniki fiksavali značnaje adroźnieńnie pamiž aficyjnymi ličbami i realnaj kolkaściu vydadzienych biuleteniaŭ. «Antybajkotnyja» śpisy vybarcaŭ mahli pierajści i na prezidenckija vybary.
