Vyklučanyja z palityčnych matyvaŭ studenty i zvolnienyja rabotniki nie zastajucca sam-nasam z svaimi prablemami. Ź inicyjatyvy baćkoŭ zatrymanych utvaryŭsia Arhkamitet dapamohi represavanym. Aprača baćkoŭ paciarpiełych, ciapier jon abjadnoŭvaje jašče jurystaŭ, pravaabaroncaŭ, medykaŭ, moładź.
Arhkamitet dziejničaje ŭ čatyroch kirunkach: uładkavańnie na navučańnie vyklučanych z VNU studentaŭ, pracaŭładkavańnie zvolnienych z pracy (užo jość prapanovy z boku pradprymalnikaŭ), materyjalna-humanitarnaja dapamoha (z boku śviataroŭ i pradprymalnikaŭ), medyčnaja reabilitacyja.
«U nas jość źviestki pra bolš jak 30 zvolnienych čałaviek. Nia ŭsie ź ich siadzieli sutki, jość tyja, chto aktyŭna ŭdzielničaŭ u inicyjatyŭnych hrupach. Bolšaść ź ich – ź nievialikich haradoŭ: u Voršy čałaviek siem, u Barysavie šmat. Šmat chto ź ich nia choča jechać za miažu, a zastacca pracavać u Biełarusi. Nas raduje, što jość pradprymalniki, jakija sami na nas vyjšli i kažuć, što hatovyja hetym ludziam dapamahčy», – raspaviadaje Vieranika Dziadok.
Pieralik zvolnienych uražvaje raznastajnaściu: supracoŭnik Akademii navuk Alaksiej i jahony brat Alaksandar Konašy, 2 barmeny i 3 supracoŭniki bankaŭ... «Čałaviek z Hłybokaha nam napisaŭ, što pracavaŭ pierakładnikam u ABSEšnikaŭ, a ciapier nia moža znajści pracu. Jamu pahražajuć KDBšniki», – kaža V.Dziadok.
Z fakultetu mižnarodnych stasunkaŭ BDU zvolnili vykładčycu niamieckaj movy Natallu Skakun. Nastaŭnik fizyki j infarmatyki SŠ №166 Miensku Alaksiej Bildziuk byŭ zvolnieny z pracy, choć nie paśpieŭ adpracavać 2 hady pavodle raźmierkavańnia. Zvolnili nastaŭnika z Barysaŭščyny Źmitra Pankaŭca, aŭtara «NN».
26 krasavika pačaŭsia sud viadučaha specyjalista Ŭładzimiera Hrydzina suprać filijału 520 «Biełarusbanku» za niezakonnaje zvalnieńnie: jaho zatrymali 8 sakavika ŭ mašynie, jakaja viezła ź mitynhu aparaturu, i dali 15 sutak. Paśla vychadu na volu Ŭładzimier daviedaŭsia pra zvalnieńnie.
Najčaściej zvalniajuć z farmuloŭkami «za prahuły». Zrešty, vykładčyka peduniversytetu Jurja Bačyšču zvolnili jašče padčas vybarčaj kampanii za «amaralny ŭčynak»: u čym byŭ toj učynak, Bačyšča nia moža daviedacca j dahetul, kali sudzicca z VNU.
«Kolki zvolniena i vyklučana – skazać ciažka, bo śpisy rastuć i kožny dzień udakładniajucca», – kaža Ina Kulej. Ankiety praviarajuć try baki: baćkoŭski kamitet, pravaabaroncy, studenckija aktyvisty. «Na siońnia ŭ nas 23 studenty prajšli sumoŭje. Ale ŭ śpisach – bolšaja kolkaść». Pa kolkaści vyhnanych studentaŭ haniebnuju trojku lideraŭ składajuć BDU, BDPU i Technalahičny ŭniversytet. «Da nas jašče nia ŭsie i źviartajucca. Vieniadzikt Klaŭze raspavioŭ, što razam ź im vyklučyli jašče 12 čałaviek. Da nas jany nie iduć, bo im paabiacali, što adnoviać u nastupnym semestry... Byvaje, da nas prychodziać i raspaviadajuć: z nami ŭ kamery siadzieli studenty, ich adličyli, ale jany nia chočuć za miažu, tamu nikudy nie iduć», – raspaviadaje Vieranika. Chłopcy źviartajucca bolš achvotna, bo nad imi «visić» pahroza vojska.
Mnohija historyi vartyja asobnaha apisańnia. Sirata Daniła Pažaraŭ vučyŭsia ŭ Homielskim universytecie na specyjalnaści «hiealohija»: jaho vyklučyli paśla «sutak» za Płošču, i chłopiec zastaŭsia prosta biaz srodkaŭ da isnavańnia. U arhkamitet jon źviarnuŭsia nia sam, a dziaŭčyna, jakaja była ź im, napisała list.
Studentu-piacikurśniku ź Biełaruskaj akademii muzyki Vitalu Bokunu nie dali abaranić dyplom: jaho vyklučyli za toje, što admoviŭsia pastavić podpis za vyłučeńnie Łukašenki. Ciapier jon palacić abaraniać dyplom u Brytaniju, a finasava dapamoža ŭ hetym londanskaja emihranckaja supołka.
U arhkamitecie dapamahajuć nia tolki tym, chto paciarpieŭ padčas vybarnaj kampanii. Kaciarynu Žylinskuju adličyli ŭ vieraśni 2005 h. za... pajezdku ŭ Polšču. U sakaviku 2006 h. jana ŭžo trapiła na «sutki» za abaronu namiotavaha miastečka. Alenu Kopač adličyli ŭ śniežni z pryčyny, nie źviazanaj z vybarami. «Ale my joj budziem dapamahać: u jaje byli i pieratrusy, i razmovy z KDB».
Ina Kulej zvažaje na toje, što parušeńni adbyvajucca navat u samoj pracedury vyklučeńnia z VNU: «Šmat kaho z studentaŭ adličvajuć zadniaj dataj – 17, 9 sakavika. Byvajuć śmiešnyja vypadki: čałavieka «adličyli» 17 sakavika, a na 18-ha ŭ jaho nakiravańnie na labaratornuju pa chimii».
«My nakiroŭvajem nia prosta va ŭniversytet, a ŭ krainy, ź jakimi jość damovy na ŭzroŭni ŭradu. Heta harantyja navučalnaha miesca nia tolki na adzin hod, ale i nadalej», – kažuć u arhkamitecie. Takija damovy jość z Estonijaj, Łatvijaj, Polščaj, Słavakijaj, adnak šmat jakija VNU samastojna prapanujuć arhkamitetu svaje pasłuhi.
Polšča, zhodna z prahramaj padtrymki imia Kastusia Kalinoŭskaha, achviaravała 300 miescaŭ dla vyklučanych studentaŭ ź Biełarusi. Prahrama intensiŭnych kursaŭ polskaj movy dla biełaruskich studentaŭ pavinna była pačacca ź lipienia, a zaniatki – z kastryčnika. «Ale ja prasiła, kab intensiŭnyja kursy dla pieršaj hrupy pačalisia terminova. Heta – dla tych, chto znachodzicca pad pahrozaj adpraŭki ŭ vojska ci pad pahrozaj kryminalnych spravaŭ», – raspaviadaje I.Kulej.
Pry vybary miesca navučańnia ŭličvajucca pažadańni samich studentaŭ (jakuju specyjalnaść chacieli b vyvučać dalej), jakija movy viedajuć. Mnohija studenty žadajuć na novym miescy asvojvać novyja sfery. Samyja papularnyja – palitalohija, sacyjalohija, žurnalistyka. «Vyklučanyja ludzi – vielmi aktyŭnyja, tamu jany chočuć vyvučać niešta, źviazanaje z palitykaj. Ale jość i vyniatki. Luda Asipienka, naprykład, skazała, što chacieła b vyvučać specyjalnaść, jakaja budzie dapamahać u budučaj Biełarusi», – kaža V.Dziadok. Jaje dapaŭniaje I.Kulej: «Ja nahadała časy, kali ŭsie chacieli być praŭnikami abo ekanamistami, i ich nabrałasia ŭ nas stolki, što ich nie było kudy dziavać. My prapanavali im pahladzieć pa roznych sajtach, jakija byvajuć specyjalnaści. Naprykład, rekanstrukcyja histaryčnych budynkaŭ, ekanomika».
Nia mienš važny kirunak dapamohi – medyčny. Historyja pra vybityja palcy Michaiła Voŭčaka, jakomu ŭ turmie admovili ŭ medyčnaj dapamozie, viadomaja davoli šyroka, a voś mnohija inšyja zastalisia pa-za hramadzkaj uvahaj.
Za miežy Biełarusi vyjechaŭ lačycca redaktar vaŭkavyskaj «Miestnoj haziety» Andrej Šantarovič. Jamu nie akazvali medyčnuju dapamohu ŭ turmie, kudy pasadzili pierad vybarami. Ciapier jamu nieabchodny dobry dahlad, bo pastajanna maje padvyšany cisk, a daktary padazrajuć puchlinu straŭnika.
Arhkamitet dbaje pra paciarpiełych da samaha kanca: «Dla nas važna, kab čałaviek mieŭ harantyi – nia prosta tak: pajechaŭ, i Boh ź im. Tym, chto pajechaŭ na kurs lekavańnia, naprykład, niamieckaje pasolstva dapamahaje i ź vizaj, i z sustrečaj na miescy, i hladzić, jak jany tam žyvuć-charčujucca, i ź viartańniem dadomu dapamahaje».
I.Kulej pieražyvaje, što najmienš padtrymki majuć niepaŭnaletnija ŭdzielniki hramadzianskaha supracivu: «Jany nia zvolnienyja z pracy. Ale zaŭtra im być abituryjentami. I majuć dźvie prablemy. Pieršaja – psychalahičny stan. Druhaja – «chatnija» represii z boku baćkoŭ, chatni aryšt. Baćkoŭ ža vyklikajuć u škołu, ciahajuć u inspekcyi... Medyki prapanoŭvajuć hetym dzieciam reabilitacyjny kurs, kab jany nie bajalisia žyć, nie bajalisia ludziej u formie paśla hetaha».
Arhkamitet praciahvaje źbirać źviestki pra tych, kamu patrebnaja dapamoha. «Mahčyma, jana treba nia vam, a vašym znajomym, tym, chto pobač z vami – źviartajciesia. Paviedamlajcie nam, kali łaska, praź mienski telefon (233-40-05) albo elektronnaj poštaj ([email protected])», – zaprašaje I.Kulej.
Arkadź Šanski
