1 červienia 2016 h. Śviaty Sinod Bałharskaj Pravasłaŭnaj Carkvy vystupiŭ za adterminoŭku Vialikaha i Śviatoha Saboru Pravasłaŭnaj Carkvy. Nazaŭtra ž pradstaŭnik Kijeŭskaha Patryjarchatu, archibiskup Čarnihaŭski i Niežynski Jaŭstracij Zora (Zoria) zajaviŭ, što rukami bałharaŭ Usiepravasłaŭny Sabor zryvaje Maskoŭskaja Patryjarchija.
Taksama 2 červienia my pračytali kamientar niejkaha bałharskaha bahasłova, jaki pažadaŭ zastacca ananimam. Z hetaha tekstu vynikaje, što ŭ Bałharskaj Pravasłaŭnaj Carkvie vielmi mocnyja antykanstancinopalskija nastroi i što hetyja nastroi ŭ peŭnaj miery spravakavanyja Patryjarcham Varfałamiejem. Zaprošany letaś u Bałharyju, uznaharodžany bałharskim ordenam, pradstajalnik Kanstancinopalskaj Carkvy zamiest taho, kab padziakavać za pryjom i za ŭznaharodu, nahadaŭ bałharam, što ŭ svoj čas ich armija dobra-taki parabavała elinskija chramy i manastyry. Varfałamiej zapatrabavaŭ, kab Bałharyja viarnuła narabavanaje dabro. Bałhary pakryŭdzilisia.
Majucca ŭ bałharaŭ i inšyja pretetezii da Usialenskaha Patryjarcha. Jak vynikaje z kamientara, ciapier jany vyrašyli adpomścić Varfałamieju.
Aŭtar kamientara śćviardžaje, što Patryjarch Bałharski vielmi abmiežavany ŭ svaich pravach, i jaho podpis pad pieradsabornymi dakumientami nie mieŭ vyrašalnaha značeńnia. Kamientatar daje zrazumieć, što incyjataram antysabornaj pastanovy bałharskaha Sinodu byŭ płoŭdziŭski mitrapalit Mikałaj. Adnak my nie možam być upeŭnienyja ŭ tym, što mitrapalit Mikałaj nie raiŭsia pierad pasiadžeńniem bałharskaha Sinodu z maskoŭskimi kalehami. Na takuju dumku navodzić pasłańnie, jakoje nakiravaŭ Varfałamieju pradstajalnik Maskoŭskaj Carkvy.
Kiryłu patrebnaja karcinka
Vyjaŭlajecca, što pradstajalnik Maskoŭskaj Carkvy taksama nie viedaŭ, što jon padpisvaŭ, a potym spachapiŭsia. Jak i bałharskich archirejaŭ, Kiryła vielmi zaniepakoiła pytańnie pra toje, jak raśsiaducca ŭ zale pasiadžeńniaŭ pradstajalniki pamiesnych Cerkvaŭ. Jak i bałharskich sinadałaŭ, Kiryła zaniepakoiła taksama prablema vydatkaŭ na Sabor.
Zacikaŭleny ŭ tym, kab Sabor adbyŭsia, Varfałamiej pajšoŭ nasustrač patrabavańniam Kiryła. ŚMI paviedamlajuć, što Kanstancinopalski Patryjarchat zadavoliŭ patrabavańni RPC nakont raźmiaščeńnia ŭdzielnikaŭ Saboru, a voś nakont finansaŭ paviedamleńniaŭ niama. A były funkcyjanier Maskoŭskaha Patryjarchatu protaijarej Usievaład Čaplin nie strymaŭsia, kab nie adznačyć u suviazi z hetym, što Kiryła turbujuć tolki televizijnaja karcinka i finansy, a nie bahasłoŭskija i eklesijałahičnyja pytańni.
Eładski čyńnik
U adroźnieńnie ad pradstajalnika RPC, Śviaty Sinod Ijearchaŭ Eładskaj Pravasłaŭnaj Carkvy mienš cikaviać televizijnaja karcinka i finansavyja pytańni (jak-nijak, Sabor maje adbycca na terytoryi Hrecyi), zatoje hreckija archirei vykazali bahasłoŭska-eklesijałahičnyja pretenzii da prajektu sabornaha dakumienta «Adnosiny Pravasłaŭnaj Carkvy z astatnim chryścijanskim śvietam».
Heta vielmi cikavy dakumient. Ź jaho vynikaje, što nie ŭschodnija Cerkvy (jakija atrymali nazvu pravasłaŭnych) adździalilisia ad Piatrovaha Pasadu, a Piatroŭ Pasad adździaliŭsia ad Pravasłaŭnaj Carkvy.
Z adnaho boku, u dakumiencie napisana, što «jednaść, jakoju vałodaje Carkva pavodle svajoj antałahičnaj pryrody, nie moža być parušana», a z druhoha śćviardžajecca, što Pravasłaŭnaja Carkva pracavała i pracuje dziela «adnaŭleńnia jednaści chryścijan», dziela taho, kab «padrychtavać šlach da jednaści». Voś na hetuju supiarečnaść i źviarnuli ŭvahu ijerarchi Eładskaj Carkvy.
Całkam zhadziŭšysia z tezisami, što Pravasłaŭnaja Carkva vykonvaje ŭsialenskuju misiju i što hetaja misija i doŭh palahajuć u tym, kab «pieradavać i abviaščać usiu iścinu, jakaja ŭtrymlivajecca ŭ Śviatym Pisańni i Śviatoj Tradycyi», ijerarchi Eładskaj Carkvy nie chočuć pryznavać inšyja chryścijanskija abjadnańni cerkvami.
U prajekcie sabornaha dakumientu zapisana: «Pravasłaŭnaja Carkva kanstatuje isnavańnie ŭ historyi inšych chryścijanskich cerkvaŭ i kanfiesij, jakija nie znachodziacca ŭ sumoŭi ź joju». Afinski Sinod nastojvaje na tym, kab słova «cerkvaŭ» było pamianiana na «abščyn».
Takim čynam, Katalickaja Carkva, jakaja abjadnoŭvaje bolš za miljard ryma-katalikoŭ i viernikaŭ uschodnich katalickich cerkvaŭ, z punktu hledžańnia afinskaha Sinodu – abščyna (hramada), a toj, kaho Usialenskija Sabory pryznali pieršym siarod pradstajalnikaŭ cerkvaŭ, – adno tolki kiraŭnik hramady (abščyny). Vielmi cikavaja situacyja. Ci pojduć udzielniki Saboru na sastupku Eładskaj Carkvie?
Antyjachijskija žadańni
Svaje pretenzii da Usialenskaha Patryjarcha i da Usiepravasłaŭnaha Saboru maje i Antyjachijskaja Carkva.
Sprava ŭ tym, što try hady tamu Jerusalimskaja Pravasłaŭnaja Carkva zasnavała svaju archijeparchiju ŭ Katary. Katar, jak viadoma, znachodzicca na Katarskim paŭvostravie ŭ paŭnočna-ŭschodniaj častcy Aravijskaha paŭvostrava. Zdavałasia b, Patryjarch Fieafił III, jaki maje tytuł Patryjarcha Śviatoha horada Jerusalima i ŭsiaje Paleściny, Siryi, Aravii, abovuch bakoŭ Ijardana, Kany Halilejskaj i Śviatoha Sijona, zrabiŭ usio ŭ miežach svajoj kampietencyi. Adnak Katar svajoj kananičnaj terytoryjaj ličyć i Patryjarch Antyjachijski jaki maje tytuł Patryjarcha Vialikaj Antyjochii, Siryi, Kilikii, Miesapatamii i ŭsiaho Uschodu. Dajšło da taho, antyjachijski Patryjarch Jan Ch nie choča słužyć adnu liturhiju sa svaim jerusalimskim kaleham Fieafiłam III, a tamu adsutničaŭ na sinaksisie 2014 h. na Fanary i na naradzie 2016 h. u Šambiezi.
Antyjachijskaja Carkva nastojvaje na tym, što jaje sprečku z Carkvoj Jerusalimskaj pavinien razhledzieć Vialiki i Śviaty Sabor Pravasłaŭnaj Carkvy. Adnak Śviaty Sinod Kanstancinopalskaj Carkvy i Usialenski Patryjarch vyrašyli, što prablemu metazhodna vyrašać paśla Saboru.
Varfałamiej maje racyju: dla taho, kab urehulavać kanflikt, patrebny praciahły čas. Ale maje racyju i Jan Ch: rašeńnie Saboru, kali b jano było pryniataje, bolš aŭtarytetnaje za rašeńnie Usialenskaha Patryjarcha. Takim čynam, u kožnaha svaja racyja. I praŭdpadobna, što ni Jan Ch, ni delehacyja Antyjachijskaj Carkvy na Usiepravasłaŭny Sabor nie pryjeduć.
Maskoŭskija raźliki
Sinod Maskoŭskaj Carkvy maŭčaŭ da viečara 3 červienia. Tolki ŭ 19 hadzin 45 chvilin na aficyjnym sajcie Maskoŭskaha Patryjarchatu źjavilisia žurnały pasiadžeńniaŭ Śviatoha Sinodu.
Z taho, što my čytajem u žurnale № 35 «ab surjoznych prablemach, jakija ŭźnikli ŭ chodzie padrychtoŭki Śviatoha i Vialikaha Saboru Pravasłaŭnaj Carkvy», vynikaje:
1) adsutnaść choć by adnoj ahulnapryznanaj aŭtakiefalnaj Carkvy na Sabory składaje niepieraadolnuju pieraškodu dla jaho praviadzieńnia;
2) Maskoŭski Patryjarchat ani nie dumaje zaklikać Bałharskuju i Antyjachijskuju Cerkvy ŭziać udzieł u Sabory;
3) tolki 3 červienia Sinod RPC zaćvierdziŭ prapanovy ab papraŭkach da prajektaŭ dvuch dakumientaŭ Saboru;
4) Maskva źviartaje ŭvahu i na toje, što svaje zaŭvahi da prajektaŭ dakumientaŭ, jakija naležyć pryniać Saboru, majuć taksama Hruzinskaja, Bałharskaja, Sierbskaja, Eładskaja Cerkvy i Kinot śviatoj hary Afon.
U hetaj situacyi Maskva prapanuje terminova – nie paźniej jak 10 červienia – pravieści Usiepravasłaŭnuju pieradsabornuju naradu, kab «Pravasłaŭnyja Cerkvy mahli vykazać mierkavańnie adnosna mahčymaści praviadzieńnia Usiepravasłaŭnaha Saboru ŭ pryznačany termin». Adkazu na pytańnie, dzie pavinna adbycca takaja narada (na Fanary ci ŭ Šambiezi), niama.
Z hetaha možna zrabić vysnovu, što Maskoŭski Patryjarchat, jak i Bałharskaja Carkva, chutčej za ŭsio budzie nastojvać na adterminoŭcy Saboru.
Maskoŭski raźlik prosty: zacikaŭleny ŭ praviadzieńni Saboru, Usialenski Patryjarch Varfałamiej budzie budzie šukać zhodu z RPC, šukać jaje padtrymku. U abstavinach niapeŭnaści i roznahałośsiaŭ pamiž Cerkvami jaho mienš buduć turbavać prablemy Pravasłaŭja va Ukrainie.
Maskva čamuści nie dapuskaje dumki, što Varfałamiej moža machnuć rukoj na ideju Usiepravasłaŭnaha Saboru i ščylna zaniacca ŭkrainskaj prablemaj. A imaviernaść takoha ŭčynku pradstajalnika Kanstancinopalskaj Carkvy davoli vysokaja. Dastatkova zhadać, što niadaŭna na Fanary pabyvaŭ prezident Ukrainy Piatro Parašenka. Ale pierš čym sustrecca z Varfałamiejem, jon sustreŭsia z prezidentam Turcyi. Naziralniki nie vyklučajuć, što kiraŭniki abiedźviuch dziaržaŭ mahli abmiarkoŭvać i carkoŭnaje pytańnie. U prezidenta ž Turcyi, jaki nie lepšym čynam stavicca da rasijskaha kiraŭnictva i ŭziaŭ kurs na zbližeńnie z Ukrainaj, jość realnaja mahčymaść upłyvać na Varfałamieja. Kali žadańni Kijeva, Ankary i Fanara supaduć, Maskoŭski Patryjarchat moža panieści vialikija straty.
Viadomaja iścina: Rasija biez Ukrainy nie zusim impieryja. Maskoŭski ž Patryjarchat biez Ukrainy nie zmoža pretendavać na daminavańnie ŭ pravasłaŭnym śviecie.
