Sienatar, historyk Ihar Marzaluk sioleta prymaje ŭdzieł u parłamienckich vybarach, jahonaja inicyjatyŭnaja hrupa zarehistravanaja pa akruzie №84 «Mahiloŭskaja-Leninskaja». My patelefanavali palityku, kab daviedacca, čamu jon mianiaje Saviet Respubliki na Pałatu pradstaŭnikoŭ.
«Naša Niva»: Ihar Alaksandravič, čamu vy vyrašyli sioleta bałatavacca deputatam u Pałatu pradstaŭnikoŭ?
Ihar Marzaluk: Tamu što mnie tak chočacca.
«NN»: A ci možna bolš razhornuty kamientar?
IM: Ja maju nieabchodnuju kvalifikacyju, kab pracavać na prafiesijnaj asnovie ŭ Pałacie pradstaŭnikoŭ.
«NN»: Saviet Respubliki — heta vyšejšaja pałata parłamienta, ciapier ža vy sychodzicie ŭ nižniuju.
IM: Vyšej-nižej — heta takija adnosnyja rečy.
«NN»: U vas jość spadziavańni, što staniecie deputatam?
IM: Vyrašyć biełaruski narod i maje vybarcy.
«NN»: Vy źbirajecie podpisy? Jak adhukajucca ludzi?
IM: Dobra źbirajecca. Ja vyłučajusia mienavita šlacham zboru podpisaŭ. Užo niamała sabrali — vynikovuju ličbu daviedajeciesia paźniej.
«NN»: Ci jość dastojnyja kandydaty pa akruzie, aproč vas?
IM: Usie ludzi, jakija źbiaruć podpisy. Sapraŭdnyja podpisy, nie sfalšavanyja, nie ŭłasnaručna napisanyja, a mienavita SAPRAŬDNYJA. Usie jany vartyja. Ja nie maju etyčnaha prava vykazvacca, što niechta macniejšy, a niechta słabiejšy.
Vybary — heta nie miesca, dzie demanstrujuć muskuły, albo kolkaść dypłomaŭ. Vybary — heta miesca, dzie adbyvajecca spabornictva idej, maraŭ, sensaŭ, dzie kožny kandydat musić vyłučać płanietu sensaŭ i bačyć Biełaruś jak u bližejšaj pierśpiektyvie, hetak i ŭ dalokaj. Dla mianie Biełaruś – heta suvierennaja, niezaležnaja kraina, samadastatkovaja ekanamična i kulturna, jakaja nikoli nie stracić svoj suvierenitet.
«NN»: Heta budzie vaš hałoŭny pasył?
IM: Biezumoŭna. Suvierenitet — heta abdymnaja reč. Heta — i ekanomika, i kultura, i mova. Usio razam, što nas robić nacyjaj. Nacyjaj, jakaja nie budzie viedać kašmaraŭ minułaha. Nacyjaj, jakaja budzie stabilna raźvivacca i iści ŭ budučyniu. Niama ničoha važniejšaha za svoj dom, dabrabyt, za svaju kulturu i tradycyi. Suvierenitet dla mianie absalutnaja kaštoŭnaść. A ŭžo jak my prybiaremsia ŭ svajoj chacie, jak my zrobim – hodna, kaštoŭnasna – kaśmietyčny ramont, tak i budziem žyć. Tolki durni zaklikajuć razburyć svoj dom.
«NN»: Vam pryncypova bałatavacca ŭ Mahilovie?
IM: Kali mianie padtrymajuć ludzi, to ja chaču być pradstaŭnikom ad Mahiloŭskaj akruhi. Ja lublu svoj horad. Ja budu abjektyŭna abaraniać intaresy hetych ludziej, kali mnie heta davierać.
«NN»: Kali vy pieramožacie, vam daviadziecca pakinuć pracu va ŭniviersitecie?
IM: Čamu vy tak ličycie? Ja nikoli nie kinu pracu va ŭniviersitecie. Ja zachavaju za saboj pracu z dypłomnymi, mahistarskimi. Ja budu pryjazdžać na vychodnych. Nikoli nie kinu praktykavać navuku. Zusim niadaŭna pryjechaŭ ź Ciubinhiena, dzie čytaŭ lekcyi. Ja zastanusia ŭniviersiteckim prafiesaram. Deputaty atrymlivajuć asnoŭny zarobak u parłamiencie, ale deputaty majuć prava čytać lekcyi. Jasna, što nie ŭ asnoŭny čas i nie ŭ škodu asnoŭnaj pracy.
U mianie ciapier jość materyjały na niekalki knižak. Ciapier ja pišu apaviadańni pa historyi Biełarusi dla dziaciej i rablu sintezny vialiki padručnik pa historyi Biełarusi ad palealita da 1917 hoda. U XX stahodździe ja nie lezu, bo heta nie maja parafija. Pracuju nad kalektyŭnymi manahrafijami, chutka adna pavinna vyjści na arabskaj movie. Adno druhomu nie zaminaje, treba ŭmieć strukturavać svoj čas.
Ja nikoli nie kinu toje, što zaŭsiody było sensam majho žyćcia. Prosta ja liču, što ŭ hety niaprosty čas vielmi važna, kab kraina raźvivałasia dynamična. Moj rozum i śvietapohlad nie buduć lišnimi ŭ parłamiencie.
«NN»: Ci vykarystoŭvajecie vy biełaruskuju movu ŭ svajoj kampanii?
IM: U mianie jość starejšy ŭ inicyjatyŭnaj hrupie, jość chłopcy i dziaŭčaty, što źbirajuć podpisy. Jany vykarystoŭvajuć tuju movu, jakuju chočuć — i ruskuju, i biełaruskuju. Kali mianie zarehistrujuć, to, biezumoŭna, asnoŭnaj movaj budzie biełaruskaja. Kaniečnie, ja budu vykarystoŭvać i druhuju dziaržaŭnuju. Ale publična ja zaŭsiody vystupaju pa-biełarusku. Heta pazicyja, jakuju ja nie mianiaŭ i nie pamianiaju.
Jak kazaŭ niekali Aleś Razanaŭ, kožny narod stvaryŭ adzin hienijalny tvor — i heta mova. U maim rodzie da biełaruskaj movy zaŭsiody stavilisia ź pijetetam, jak na Zachadzie, hetak i na Uschodzie Biełarusi. Marzaluki pachodziać z Staŭbcoŭskaha rajona, a rod pa maci — Mścisłaŭ i Krasnapolle.
«NN»: Jak vy dumajecie, ci jość sioleta ŭ apazicyjnych kandydataŭ šancy trapić u parłamient?
IM: Kali ni chalery nie rabić albo vynurnuć nieviadoma adkul… Ja nie chaču nazyvać proźviščy. Kali čałaviek nie raskručany, jaho nichto nie viedaje, jon časova biespracoŭny ŭžo 15 hadoŭ, to jakija ŭ jaho mohuć być šancy? A kali čałaviek ujaŭlaje asobu, kali za im stajać realnyja spravy ŭ intaresach radzimy, to zusim inšaja sprava.
Aktyvisty jakoj palityčnaj partyi za apošnija 4 hady naviedali dziciačy dom, dapamahli dziciačamu sadku, škołcy? Ja jeździŭ da taho, jak byŭ sienataram i ciapier budu jeździć. Ja nie zabyvajusia nie tolki pra mahiloŭskich, ale i pra horackich, mścisłaŭskich, drybinskich ludziej.
Palityka — heta kalektyŭny davier tamu čałavieku, jaki niečym siabie zarekamiendavaŭ. Ja dumaju, što niezaležna ad palityčnych pohladaŭ, tyja ludzi, za jakimi jość dośvied, realnyja spravy, u takich ludziej jość šancy. Ale kali vy łuzier, to niavažna ź jakoha boku vy idziecie, vy łuzieram tak i zastanieciesia.
Ja liču, što pluralizm dumak — heta narmalna. Hałoŭnaje, kab heta było na karyść krainie. Kab ludzi apielavali nie da čužych karmušak.
U mianie vyraznyja pravacentrysckija pohlady. Ja liču, što čym bolej pryvatnaj inicyjatyvy i ŭłaśnikaŭ — tym lepš.
