27-hadovy veteran vajny na Danbasie zhurtavaŭ biełaruskuju supołku Čarnihava
U interviju Svabodzie čarnihaŭski biełarus Siarhiej Bahukalec raspaviadaje pra biełaruskuju KDB-fobiju, biełaruskija Dni Voli ŭ Čarnihavie i vykazvaje niezadavolenaść mienskaj «havarylniaj».
Sivierščyna, dzie Čarnihaŭ, — mabyć, samy bahaty na biełarusaŭ rehijon va Ŭkrainie. Pavodle statystyki, tut žyvie kala 12 tysiač biełarusaŭ. Šmat chto z tutejšych uśviedamlaje siabie etničnymi biełarusami, niahledziačy na ŭkrainski pašpart.
Siarhiej Bahukalec — adzin z najbolš aktyŭnych i idejnych biełarusaŭ Čarnihava. U svaje 27 hadoŭ jon paśpieŭ pavajavać u Łuhanskim aeraporcie, staŭ veteranam ATA.
Siarhiej prykłaŭ ruku da stvareńnia pieršaj biełaruskaj biblijateki ŭ Čarnihavie. Ciapier jon aktyŭna prasoŭvaje ŭ svaim horadzie biełaruskuju kulturu. Dziakujučy jamu žychary Čarnihava viedajuć, što takoje biełaruski Dzień Voli.
«Znajšoŭ natatki dzieda i zrazumieŭ, što ja biełarus»
Naradziŭsia Siarhiej u Niamieččynie, byłoj HDR, u horadzie Vejmary. Potym siamja pierajechała va Ŭkrainu, u Čarnihaŭ, dzie Siarhiej skončyŭ škołu i histaryčny fakultet pedahahičnaha ŭniversytetu.
Jašče ŭ junactvie jon pačaŭ cikavicca hienealohijaj svajoj siamji. Znajšoŭ zapiski dzieda i pradzieda, siamiejnyja dakumenty.
«Moj dzied naradziŭsia ŭ Homieli, potym doŭhi čas žyŭ u Barysavie, dzie zajmaŭ pasadu sakratara haradzkoha kamitetu KPB. U 1938 hodzie jaho aryštavali i adpravili ŭ Mahadan. U 1942-m jaho rasstralali…, — raspaviadaje Bahukalec i dadaje, što i pradzied jaho taksama byŭ rodam ź biełaruskaj ziamli — ź siała Bučamla tahačasnaha Brest-Litoŭskaha pavietu.
Tady ja zrazumieŭ, što ja etničny biełarus», — pry hetym vočy apaviadalnika naturalna bliščać.
Apošni raz Siarhiej byŭ u Biełarusi ŭ 2012 hodzie. Kali pasprabavaŭ znoŭ naviedać siabroŭ u 2015-m, biełaruskija pamiežniki admovili va ŭjeździe. Mahčyma, pryčynaj była infarmacyja pra toje, što Siarhiej byŭ siabram «Čarnihaŭskaj abłasnoj samaabarony Majdana», a taksama UNA-UNSO.
Miascovaja moładź sačyła za paradkam u horadzie, dapamahała ŭkrainskaj Nacyjanalnaj hvardyi. Pavodle słoŭ Bahukalca, kali samaabaronu farmavali i rehistravali, rychtavali śpisy ŭsich udzielnikaŭ, jakija paśla pieradavali ŭ MUS Ukrainy.
«Zrazumieła, što i ŭ našym MUS byli zdradniki, asabliva ŭ 2014 hodzie: śpisy mahli «źlić».
Tady ja źviarnuŭsia ŭ ambasadu Biełarusi, rastłumačyŭ sytuacyju. Mnie kažuć: vam ža FSB Rasiei zabaraniła ŭjezd — ź imi i vyrašajcie. Ja hatovy byŭ sudzicca z homielskim KDB i adstojvać svajo prava na ŭjezd. Navošta mnie vieści razmovy z rasiejskim FSB, kali ja jedu ŭ Biełaruś? Atrymlivajecca, što ŭ biełaruskaha KDB i rasiejskaha FSB adna baza dadzienych».
U Siarhieja i ciapier aktyŭnaje žyćcio. Razam ź miascovymi aktyvistami jon časam źbiraje pradukty, adzieńnie, advozić humanitarnuju dapamohu ŭ zonu ATA. U volny čas zajmajecca strajkbołam, pejntbołam, parašutnym sportam, spartyŭnym aryjentavańniem.
Biełaruski Dzień Voli va ŭkrainskim Čarnihavie
U 2006–2008 hadach u Čarnihavie pačaŭsia ŭsplosk cikaŭnaści da biełaruskaj kultury. Siarhiej pačaŭ šukać adnadumcaŭ. Paznajomiŭsia z ajcom Jaŭhienam Ordam, karani jakoha iduć sa znakamitaha biełaruskaha rodu Ordaŭ.
«Jon taksama etničny biełarus, i ŭsio biełaruskaje jaho cikavić», — kaža Siarhiej.
Jašče na słužbie ŭ ATA Bahukalec prasiŭ siabroŭ ź Biełarusi dasyłać jamu biełaruskija knižki. Ich skidali ź viertalotaŭ razam ź inšymi humanitarnymi hruzami. Za čas, praviedzieny ŭ Łuhanskim aeraporcie, litaratury nazapasiłasia šmat. Adnojčy zdaryŭsia pažar, bolšaja častka knih zhareła, ale sioje-toje ŭdałosia vyvieźci. Vyviezienaje pakidali ŭ Kaciaryninskaj carkvie Čarnihava pad apieku ajca Jaŭhiena, jaki arhanizavaŭ pieršuju ŭ horadzie biełaruskuju biblijateku. Biblijateka i ciapier pracuje ŭ budynku carkvy. Knih, jak i čytačoŭ, ź ciaham času prybyvaje.
Bahukalec padtrymlivaje kantakty z mnohimi čarnihaŭskimi biełarusami, pastajanna šukaje novyja suviazi. Niekalki hadoŭ tamu vyjšaŭ na Čarnihaŭskaje biełaruskaje ziamlactva. Paźniej znajomiŭsia ź inšymi biełaruskimi aktyvistami — Alaksandram Jasieńčukom, piśmieńnikam Uładzisłavam Achromienkam, jaki pierajechaŭ u Čarnihaŭ na stałaje žyćcio.
«Razam ź imi my ŭ 2015 i 2016 hadach ładzili ŭ horadzie Dzień Voli. I choć nas źbirałasia tady niašmat, našaj metaj była papularyzacyja biełaruskaj kultury siarod ukraincaŭ», — kaža Siarhiej.
«Ź bieł-čyrvona-biełym ściaham ja vychodziŭ na Majdan»
Siarhiej z samarobnym bieł-čyrvona-biełym ściaham.
U chacie Siarhieja šmat što nahadvaje pra Biełaruś. U jaho jość biełaruskaja biblijatečka. Na stale — kniha pra historyju Słuckaha zbrojnaha čynu. Siarhiej vydatna vałodaje biełaruskaj movaj, dyj samo čytańnie na biełaruskaj jamu ŭ asałodu. Paŭsiul nalepački z Pahoniaj. U pakoi byłoha ATAšnika šmat pustych hilzaŭ, askiepkaŭ min, vajskovych šaŭronaŭ. Taksama šmat fatazdymkaŭ. Na bolšaści ź ich staradaŭnija, jak byccam uziatyja z archivaŭ, fota jahonych prodkaŭ — dzieda, baćki, na inšych — sam Siarhiej u vajskovaj formie z uznaharodami. Na centralnym miescy — hramata Hienštabu Ŭzbrojenych sił Ukrainy z nadpisam «Za mužnaść, stojkaść i samaaddanaść pry vykanańni vajskovaha abaviazku ŭ ATA».
Vializny bieł-čyrvona-bieły ściah zrabiŭ sam: znajšoŭ biełaje pałatno, z balončyka z farbaj nanios čyrvonuju pałasu. Z takim samarobnym ściaham Bahukalec nie adzin dzień vystajaŭ na Majdanie ŭ Kijevie. Na ściahu — zaciortyja ślady čyjojści kryvi.
Byŭ dobraachvotnikam, potym znoŭ rvaŭsia na front
Tolki skončyŭsia Majdan, jak 18 sakavika 2014 hodu ŭ Čarnihavie abviaścili mabilizacyju.
«U toj ža dzień ja dobraachvotnikam pryjšoŭ u vajenkamat, mianie tut ža nakiravali ŭ pieršuju asobnuju tankavuju bryhadu. Adpravili ŭ Łuhanski aeraport kulamiotčykam. Navykaŭ nie było absalutna, pakazali, ź jakoha boku stajać za kulamiotam», — uzhadvaje małady vajar.
Z ATA bajec viarnuŭsia ź ciažkimi ŭspaminami. Trahiedyju z ukrainskim IŁ-76 bačyŭ na ŭłasnyja vočy.
«Tady try samaloty zachodzili na pasadku. Pieršy i druhi samaloty paśpieli sieści całkam: i technika, i asabovy skład. Treci… 49 čałaviek zahinuli, razam ź lotčykami. Heta byli desantniki 25-j avijabryhady».
Ź pierastrełkami i vybuchami, kaža, zvyksia. Škaduje tolki, što ŭ aeraporcie zahinuli jaho siabry, a šmat znajomych separatysty zabrali ŭ pałon:
«U 2014 hodzie jašče nie było dziaržaŭnaj palityki pa abmienie pałonnymi, tamu heta ŭsio vyrašałasia na ŭzroŭni palavych kamandziraŭ. Mianialisia pałonnymi na miescy, aperatyŭna i biez pryciahnieńnia štaboŭ».
Uzhadvaje Siarhiej i sprečki z łuhanskimi separatystami:
«Pryjaždžali z Łuhansku miascovyja. I pytalisia — navošta vy tut, my zaŭsiody da Rasiei ciahnulisia, tam zarobki i pensii dobryja, a vy nas hvałtam trymajecie».
Paśla aeraportu vajara pierakidali ŭ inšyja rajony Łuhanskaj vobłaści: Novaajdar, Ščaście i Svatava. Praz hod demabilizavali.
U biełarusaŭ na froncie jość «KDB-fobija»
Bajavyja ŭznaharody Siarhieja.
Siarhiej kaža, što paśla Majdana biełarusaŭ stali ciopła ŭsprymać va Ŭkrainie.
«U Čarnihavie, u pryncypie, biełaruskuju moładź usprymajuć jak aktyŭnuju i prahresiŭnuju. Napeŭna, spryjała i toje, što adnym ź pieršych zabitych byŭ mienavita małady biełarus — Michaił Žyźnieŭski. Hetaja śmierć mieła šyroki rezanans».
Pavodle słoŭ Bahukalca, ciapier na froncie šmat biełarusaŭ — taktyčnaja hrupa «Biełaruś» u składzie Pravaha Sektaru, biełarusy vajujuć praktyčna va ŭsich dobraachvotnickich bataljonach — «Azoŭ», «Ajdar», «Danbas», «AUN».
Siarhiej miarkuje, što ŭ ATA našmat bolš biełarusaŭ, čym kaža aficyjnaja statystyka. Pryznaŭsia, što ŭ ATA ciažka było zavodzić znajomstva ź biełarusami.
«Pry znajomstvie na froncie ź biełarusami jość toje, što ja b nazvaŭ KDB-fobijaj. Jany prosta nie havorać ź nieznajomymi, pužajucca. Kali ja sustrakaŭ takich, ja adrazu adčuvaŭ — u hetych dakładna biełaruski pašpart. Jany miarkujuć, što za imi sočać, što ich zdaduć. Byŭ precedent: mieŭ znosiny ź biełarusam. Jon kazaŭ, što da jahonaj siamji ŭ Miensku ŭžo prychodzili. U KDB viedali, što jon u ATA słužyć».
«Bolš nie žadaju viarnucca ŭ ATA. Z-za bardaku»
Siarhiej pierakanany, što ŭkrainskuju armiju systematyčna razvalvali.
«Sprava ŭ tym, što Ŭkrainie armija nie patrebnaja była. Tahačasnaja daktryna Ŭzbrojenych sił praduhledžvała nievialikuju kampaktnuju armiju, jakaja moža vykonvać miratvorčyja misii. Dyj vorahaŭ u nas nie było da 2014 hodu. A ŭ 2014-m treba było pravodzić mabilizacyjnyja mierapryjemstvy i pryzyvać davoli šmat ludziej — kala 40 tysiač čałaviek z usioj Ukrainy».
Padčas vajskovaj słužby Bahukalec sutykaŭsia z rečami, jakija dahetul vyklikajuć u jaho ździŭleńnie. Jon pryvodzić niekalki pakazalnych prykładaŭ.
«Čałaviek, jaki słužyŭ u 1992 hodzie, prychodzić u 2014-m na mabilizacyju. Tut akazvajecca, što heta invalid 2-j hrupy. Jaho ŭsio adno pryzyvajuć, adpraŭlajuć u ATA, a tolki potym raźbirajucca. Jon paŭhoda nia moža zvolnicca, ale i vajavać nia moža.
Było ŭ nas šmat aficeraŭ, jakija kaliści tam skončyli vajennyja katedry. Hetyja ludzi ŭsio svajo žyćcio zajmalisia pryvatnym pradprymalnictvam, a tut ich pryzyvajuć i dajuć u padnačaleńnie 30 čałaviek. A pry hetym jon moža cukierkami handlavać tolki. Takija aficery daŭno zabylisia teoryju, nia mieli praktyki. Ale i źniać jaho taksama nie mahli, tamu što jaho ŭžo pryzvali na hod».
«Hetaja vajna zaciahniecca na dziesiacihodździ»
Siarhiej ličyć, što kali pačatak kanfliktu ŭ Danbasie možna było acharaktaryzavać jak antyterarystyčnuju aperacyju, to ŭ kancy 2014 hodu kanflikt pieraros u vajnu z zamiežnym praciŭnikam — z Rasiejaj.
«Ja pamiataju, jak išli humanitarnyja kanvoi z Rasiei ŭ Łuhansk, a z hetych mašyn pačynalisia abstreły. Jany kazali, što ŭsio heta jak trafejnaja technika zachoplenych častak ukrainskaj armii. Ale na padkantrolnaj ciapier separatystam terytoryi takich «trafejaŭ», u tym liku tankaŭ, nie było. Naprykład, tankavych bryhad va Ŭkrainie dźvie, adna ŭ Čarnihaŭskaj vobłaści. A ŭ toj momant na froncie tankaŭ ukrainskich asabliva i nie było. Adkul u ich tanki i ŭ takoj kolkaści?»
Na jaho dumku, «vajna — heta apraŭdańnie ŭsich niaŭdač Ukrainy. Naprykład, pravalnaja enerhietyčnaja palityka: prabačcie, ale ŭ nas vajna. Nizkija sacyjalnyja standarty — znoŭ vajna. A voś vajna skončycca — budziem narmalna žyć». I dadaje: «Napeŭna…»
«Sprava ŭ tym, što vajna pieratvaryłasia ŭ kamercyju. Tamu što idzie kantrabanda, handal pałonnymi. Navošta pradavać niejki tavar va Ŭkrainu, kali jaho možna pradać utraja daražej separatystam? Jość pensijny turyzm. Usie babuli jeździać atrymlivać pensiju siudy, bo pensija vypłačvajecca tolki na padkantrolnaj Ukrainie terytoryi. Čym daŭžej idzie vajna, tym daŭžej možna śpisvać srodki. Ja nia ŭpeŭnieny, što ciapier vajnu možna skončyć u try dni, jak pra heta raniej havaryłasia».
Siarhiej pierakanany i ŭ tym, što Mienskija pieramovy nie pryvodziać da pazytyŭnych źmienaŭ.
«Ja liču, što heta ŭsio pustaja havarylnia. Niezrazumieła, z kim Ukraina damaŭlajecca. Kali, jak kažuć u Rasiei, jany nia ŭmiešvajucca ŭ kanflikt, to čamu my damaŭlajemsia pra štości z Rasiejaj? Kali my pryznajem separatystaŭ terarystami — navošta nam ź imi havaryć?»
Pakul ža Bahukalec ličyć palityku aficyjnaha Kijeva ŭ dačynieńni da separatystaŭ pamyłkovaj:
«Ja bajusia, što my ruchajemsia ŭ bok taho ž pamyłkovaha šlachu, jaki adbyŭsia pamiž Małdovaj i Prydniastroŭjem, kali taja pryznała jaho. Usie hetyja truki z asobnym statusam, asobnym paradkam vybaraŭ. My pajšli pa prydniastroŭskim scenary. Zaraz separatystam Ukraina prapanuje varyjanty vyrašeńnia kanfliktu, a tam ščylna zasieli rasiejskija vojski, jak u Prydniastroŭi rasiejskija miratvorcy. Dumaju, što ŭsio heta zaciahniecca na dziesiacihodździ».
Ciapier čytajuć
Tur abiacaje kampramat na tych, chto praz tyktok skardzicca na ŭłady18
Kamientary