Fota Siarhieja Hudzilina
Ja adčuŭ radaść.
Ja nie radujusia, što vykładčyk BDU źnievažaje narodnaha paeta, jakoha ja vielmi lublu. Ja nie radujusia, što jon źnievažaje biełaruskuju movu, jakoj ja pišu. Ale radujusia źjaŭleńniu novaha antyhieroja. Hety antyhieroj dastaŭsia nam lohka. Nie treba ničoha dadumvać da jaho słovaŭ — hetyja słovy bieskampramisnyja. Jon nie zmoža apraŭdacca, choć i sprabuje, tamu nie maje nijakich šancaŭ admycca, šancaŭ na toje, kab pra jaho zabylisia, pakul nie złamali.
Tamu ja radujusia.
I heta strašna.
Ciotka z vulicy Dziaržynskaha
U maim Prudku jość ciotka, jakuju nichto nie ličyć za čałavieka. Jana čymści nahadvaje Haraščeniu — chodzić, abražaje ludziej, prystojnych dajarak nazyvaje prastytutkami.
Ciotka idzie pa vulicy Dziaržynskaha, potym spyniajecca, azirajecca i kryčyć:
— Pacałuj mianie ŭ sraku!
Hod tamu jana chadziła mima majoj chaty i kazała mnie:
— Ty tut žyć nie budzieš!
A ciapier my ź joj siabrujem.
Letam ja spaŭ na vierandzie. Adnaho razu apoŭnačy ciotka pryjšła ŭ moj dvor papić vady. Jana časta chodzić pa načoch pa vioscy. Ja šče nie ŭsnuŭ — lažaŭ u ciemry na kanapie, a jana korpałasia la studni ŭ dvuch krokach ad mianie. Jana nie viedała, što ja pobač, čerpała vadu ź viadra, a vady amal nie było.
— Niama vady. Niama. Treba vyciahnuć. A čałaviek užo, mabyć, śpić. Charošy čałaviek, nu. A ja narablu šumu dy pabudžu jaho. Aj!
Jana pastaviła karec na studniu i pajšła dadomu.
Ciapier ja zaŭsiody nabiraju vadu na noč dla ciotki. Ja čakaju, što jana pryjdzie i napjecca.
Siońnia hetaja vulharnaja ciotka mnie padajecca bolš hłybokaj i dušeŭnaj za tych prystojnych dajarak, jakich jana nazyvaje prastytutkami, i jakija vysoka trymajuć hałovy i dumajuć, što jany pryncesy.
Ja nie kažu, što i Haraščenia — krasaŭčyk, i jamu treba pastavić pomnik u bronzavym palito. Ale i my, što nakinulisia na jaho i radujemsia, vyhladajem nie lepiej. Niama nijakaj bačnaj miažy pamiž charošym i niecharošym. Usio jano pobač, usio jano adno.
Ania, poj!
Ot Ciotka raskazvaje mnie kryminalnuju chroniku i havoryć, što śviet niecharošy. Što ludziej pahanych bahata. I što, kab vyžyć, treba być źvieram.
A śviet zaŭsiody byŭ taki — hety nie horšy za kolišni.
Maja babula «baviła» lepšyja hady svajoj maładości na prymusovych rabotach u Hiermanii. A potym jana viarnułasia dadomu i vyjšła zamuž. Adnaho razu razhamaniłasia z Kolem — bratam svajho muža. Jon taksama ŭ vajnu nie pa svaim žadańni pracavaŭ na niamieckim zavodzie. Kola vypiŭ čarku i raskazaŭ majoj babuli adnu historyju:
— Ranicoju my išli na zavod, a za vysokim płotam viali dzievak. My ich nie bačyli, ale čuli. Ot. I była siarod ich adna, jakaja vielmi choraša pieła. Ja viek nie zabudu jaje piesień. Ja i čakaŭ novy dzień, tolki kab pasłuchać jaje. Jak vyvieduć nas, jak pačuju, što i dzieŭki ŭžo iduć, to kryču: «Ania, poj!». I jana pieła: «A ja ziaziula, ziaziula šeraja, nie vyleču z sadu». Usie našyja pieśni pieła. Kab nie taja Ania, nie viedaju, što b sa mnoj stała.
Maja baba Hanna słuchała, słuchała dy zapieła:
— A ja ziaziula, ziaziula šeraja, nie vyleču z sadu…
I, jak pišuć u ramanach, Kola ŭpaŭ na padłohu i staŭ całavać joj nohi.
Hieroj na kani
Heta miłaja historyja, ale jana pra vajnu. Usio jano — charošaje i niecharošaje — źviazana ŭ adzin vuzieł. I niama nijakaj zaściarohi, nichto nie skaža:
— Aściarožna, dalej nie idzi. Tut charošy śviet zakančvajecca, dalej budzie niecharošy.
Nichto nie skaža, što ot tut ja zmahajusia za honar i hodnaść nacyi, a tut užo ja — častka raźjušanaha natoŭpu, jaki choča čynić hienacyd.
Ja šmat bačyŭ ludziej, jakija pačynali hodnuju spravu, a potym pieraŭtvarali jaje ŭ hvałt. Kali i ja radujusia hvałtu, kali ŭčytvajusia ŭ infarmacyju, jakim palcam Haraščenia kałupajecca ŭ nosie, to mnie nie chočacca stanavicca hierojem na kani, jak ciapier modna, a chočacca zastavacca pryŭkrasnadušnym idyjocikam na abočynie, jak nie modna nikoli.
Nie siońnia — zaŭtra Haraščenia zakončycca. Jak zakončyŭsia i nadakučyŭ Čmyr ci Fomačkin. A žadańnie kidać pamidory zastaniecca. Chtości dniami i načami budzie siadzieć u sacyjalnych sietkach i vyšukvać novych antyhierojaŭ, novych vorahaŭ nacyi, kab składać na ich skarhi, kab čmyryć ich i pakazvać rukoj u bok vakzała. A kali apošni haraščenia źbiare svaje trusy ŭ čamadan i źjedzie ŭ Rasieju, ja, moža, pajedu razam ź im, bo nie zachaču žyć u takoj krainie — u krainie, jakuju pabudavali na kryŭdzie i pomście.
Ciapier biełaruski hieroj — heta ot taki zmahar-baraćbit, jaki vysiakaje rasiejščynu i inšyja -ščyny administracyjnymi mietadami. Jaki pavodzić siabie, jak vorah, ź jakim jon zmahajecca. A ja ŭjaŭlaju sabie hieroja zdolnym vieści dyjałoh.
Ja nie vieru, što jość sposab pierajnačyć śviet — jon zaŭsiody budzie charošy i niecharošy adnačasna. Navat u adnym čałavieku. Tym bolš, ja nie vieru, što śviet možna pierajnačyć da lepšaha siłaj. Ale ja vieru, što ŭsiamu možna znajści raŭnavahu.
Dla hetaha treba razmaŭlać adzin z adnym, a nie kryčać.
