Sustaršynia arhkamitetu pa stvareńni partyi BCHD Pavał Sieviaryniec raskazaŭ Svabodzie, čym žyvie arhanizacyja siońnia i jakija padabienstvy maje z kolišniaj partyjaj chryścijanskich demakrataŭ.
— Čamu punktam adliku chryścijanskaj demakratyi ŭ Biełarusi ličycca 1917 hod?
— Nasamreč sama ideja biełaruskaj chryścijanskaj demakratyi maje navat nia sto hadoŭ, a chiba i ŭsiu tysiaču. Tamu što ŭ Połackim kniastvie była viečavaja chryścijanskaja demakratyja, u Vialikim Kniastvie Litoŭskim — šlachieckaja chryścijanskaja demakratyja. Takim čynam, chryścijanskaja demakratyja ŭ Biełarusi maje niekalki socień hadoŭ paśpiachovaha kiravańnia. I heta naturalnaja palityčnaja ideja dla Biełarusi. U 1917 hodzie ŭ Biełarusi paŭstała Chryścijanska-demakratyčnaja złučnaść — palityčny ruch, jaki abjadnoŭvaŭ hurtki biełaruskaj intelihiencyi.
BCHD była samaj paśpiachovaj partyjaj u Zachodniaj Biełarusi
— Paśla byli inšyja arhanizacyi, jakija ličyli siabie chryścijanskimi demakratami…
— Uvohule, Chryścijanska-demakratyčnaja złučnaść, «Biełaruskaja chryścijanskaja demakratyja» i Biełaruskaje narodnaje abjadnańnie — heta była adzinaja partyja, jakaja z 1917 da 1926 hodu nasiła nazvu «złučnaść» i była kaścielnaj partyjaj, a z 1926 hodu pačała pieratvaracca ŭ mižkanfesijnuju, bo da jaje dałučyłasia Pravasłaŭnaje biełaruskaje demakratyčnaje abjadnańnie. Z hetaha času my pačynajem paznavać chryścijanskuju demakratyju — partyju, adpaviednuju eŭrapiejskim demakratyjam i siońniašniaj BCHD.
Tahačasnaja BCHD była samaj paśpiachovaj partyjaj u Zachodniaj Biełarusi. U 30-ja hady heta była adzinaja partyja, jakaja nie hublała ludziej, pašyrała šerahi. Heta ŭ peŭnym sensie madel dla siońniašniaj chryścijanskaj demakratyi. Tamu, akramia nazvy i šmatkanfesijnaści, my starajemsia pierajmać i metady pracy histaryčnaj chryścijanskaj demakratyi.
Siońnia BCHD funkcyjanuje napaŭpadpolna
— Ci padobnaja sučasnaja BCHD da svaich papiarednikaŭ?
— Padabienstva jość u prahramach, jakija hruntujucca na chryścijanskich kaštoŭnaściach i klasyčnych pryncypach chryścijanskaj demakratyi — subsydyjarnaść, dystrybutyzm, zakonnaść, papularyzm. Ale jość vialikaja roźnica va ŭmovach, u jakich dziejničajem my i ŭ jakich dziejničali našy papiaredniki.
Kolišnija chryścijanskija demakraty mieli zarehistravanuju partyju, jakaja mahła ŭdzielničać u vybarach. Tamu ŭ BCHD 1917—1939 hh. byli pasły ŭ sejmie Rečy Paspalitaj, byli senatary, byli pradstaŭniki ŭ miascovym samakiravańni. Siońnia BCHD nie zarehistravanaja i nia moža ŭdzielničać u vybarach, funkcyjanuje napaŭpadpolna.
Kolišniaja chryścijanskaja demakratyja zapłaciła žyćciami za svaju ideju — z 50 lideraŭ mižvajennaj chryścijanskaj demakratyi 15 byli zakatavanyja nacystami abo prajšli kanclahiery, a 32 — byli zabityja balšavikami abo prajšli HUŁAH. Heta taksama spadčyna BCHD.
Tahačasnyja chryścijanskija demakraty maryli pra toje, kab biełarus byŭ najlepšym haspadarom u śviecie. U partyjnych časopisach pisali pra navinki ahrakultury, mašyny dla apracoŭki ziamli. Heta była ideja ŭzdymu Biełarusi źnizu.
Siońniašnija chryścijanskija demakraty — heta najpierš haradzkaja partyja. Na pieršy plan vychodzić źbirańnie podpisaŭ pa sacyjalnych prablemach.
— Što vy ličycie dasiahnieńniami za apošni čas?
— Razam z cerkvami my sabrali 50 tysiač podpisaŭ za zakanadaŭstva ab svabodzie sumleńnia, dziasiatki tysiač podpisaŭ za abaronu žyćcia, i nam udałosia skaracić sacyjalnyja pakaźniki da abortaŭ. Taksama viadziem antyalkaholnuju kampaniju, udałosia zabaranić reklamu mahii i akultyzmu. Siońnia BCHD pracuje ŭ zakanadaŭčym planie — u luby momant my hatovyja prapanoŭvać zakonaprajekty.
Narodnaja partyja z chryścijanskim sercam
— Vas časta krytykujuć za sproby źmiešvać palityku i relihiju. Što vy možacie adkazać na heta?
— Naša formuła — «Narodnaja partyja z chryścijanskim sercam». BCHD — heta šyrokaja partyja, jakaja ŭklučaje i ahnostykaŭ, i ateistaŭ, i musulmanaŭ, i judejaŭ. Ale asnoŭnuju častku składajuć chryścijanie — heta naša klučavaja metavaja hrupa, ucarkoŭlenyja chryścijanie i sumlennyja prafesijanały. Tamu dla nas naturalna, što chryścijanskija kaštoŭnaści — nia tolki etyčnyja, ale i palityčnyja. Bo prymienienaje da hramadztva chryścijanstva palapšaje kamunikacyju pamiž ludźmi, daje bolš spakoju. My klasyčnaja chryścijanskaja demakratyja. U nas byli peryjady, kali było bolš relihijnaha ci bolš śvieckaha elementu. Ale korań i sarcavina — heta chryścijanstva. Tamu malitvy pierad mierapryjemstvami, jakija my pravodzim, — heta nia tolki danina tradycyi, ale i chryścijanskaje dziejańnie. Ale my razumiejem, što nia ŭsie chryścijanie i što nia ŭsie chryścijanie ŭcarkoŭlenyja.
— A što robiać siabry BCHD, jakija ź niejkich pryčyn nia chočuć malicca pierad pačatkam mierapryjemstvaŭ?
— Jany narmalna staviacca da hetaj tradycyi. Razumiejuć, što heta chryścijanskaja demakratyja. Ja šmat razoŭ bačyŭ i ahnostykaŭ, i ateistaŭ, jakija razam z usimi ŭstavali i čytali malitvu. Heta, darečy, «Ojča naš», jakuju ŭsie viedajuć.
My ličym normaj mocnuju siamju mužčyny i žančyny
— Ci nie źmianiłasia staŭleńnie sučasnaj BCHD da seksualnych mienšaściaŭ?
— Što tyčycca ludziej, jakija adkryta vyznajuć homaseksualizm, my nia ličym, što heta norma. I my nia ličym, što heta treba rabić normaj. My ličym normaj mocnuju siamju, mužčynu i žančynu, jakija mohuć naradžać ci ŭsynaŭlać dziaciej. Usio inšaje — heta sproba razburyć siamju.
Ale čałaviek moža ŭ pryvatnym žyćci pavodzić siabie tak, jak jon ličyć patrebnym, hetaha ŭ jaho nie zabiraje navat Boh. Ale publičnaje manifestavańnie takich rečaŭ niesumiaščalnaje z chryścijanskaj demakratyjaj. Mahčyma, u BCHD i jość takija ludzi, ale jany nie pakazvajuć heta publična. Tut treba adroźnivać.
Ja viedaju ludziej, jakija ŭ carkvie kajucca za hrech homaseksualizmu i starajucca źmianić siabie. U maim ujaŭleńni jany značna bolš narmalnyja, čym tyja, chto chavaje svaje pazašlubnyja ci błudnyja hieteraseksualnyja suviazi.
— BCHD — nie zarehistravanaja partyja. Ci buduć jašče sproby atrymać aficyjny status?
— Biezumoŭna, my budziem praciahvać padavać dakumenty na rehistracyju, tamu što kožnaja padača — heta sproba zastacca ŭ pravavym poli siońniašniaj dziaržavy. Kali my padajem dakumenty na rehistracyju, my nie padpadajem pad artykuł ab dziejnaści ad imia niezarehistravanaj arhanizacyi i niekalki miesiacaŭ možam karystacca adnosnaj biaśpiekaj. Ahułam my padavali 6 razoŭ na rehistracyju palityčnaj partyi i bolš za 20 razoŭ jak hramadzkija abjadnańni. Usie adkazy admoŭnyja. Režym baicca rehistravać BCHD. Tamu što kali budzie masavaja chvala dałučeńnia da zarehistravanaj partyi BCHD z boku viernikaŭ, to hetaja siła składzie vidavočnuju kankurencyju ŭładzie.
Śviatkavańnie 100-hodździa BCHD adbudziecca 24 traŭnia ŭ Miensku. Udzieł u im voźmuć Anatol Astapienka, Aleś Bialacki, Maksim Hacak, Andrej Kazakievič, Vital Rymašeŭski, Pavał Sieviaryniec i inšyja.
Pačatak imprezy ŭ 12:00 pa adrasie vulica Ščorsa 1A (hatel «Kamfort»). Uvachod volny.
