U ZŠA 26 maja na 90-m hodzie žyćcia pamior Źbihnieŭ Bžezinski — navukoviec i dziaržaŭny dziejač, aŭtar dziasiatkaŭ rabot pa palitałohii i sacyjałohii, daradca pa nacyjanalnaj biaśpiecy prezidenta ZŠA Džymi Kartera, adzin ź ideołahaŭ amierykanskaj zamiežnaj palityki druhoj pałovy XX st. U 1970-80-ch Bžezinski vyznačaŭ zamiežnuju palityku ZŠA praktyčna adnaasobna, ale i ŭ nastupnyja hady zachavaŭ značny ŭpłyŭ na jaje.
Źbihnieŭ Bžezinski naradziŭsia ŭ 1928 hodzie ŭ Varšavie, ale pravioŭ u Polščy nie bolš za try hady žyćcia: jaho baćka, dypłamat Tadevuš Bžezinski, na praciahu bolšaj častcy 1930-ch razam ź siamjoj słužyŭ za miažoj. U tym liku - z 1931 pa 1935 u Niamieččynie, z 1936 pa 1938 — u Savieckim Sajuzie.
Bžezinski pryznavaŭ, što jaho dziciačyja ŭspaminy pra Polšču byli «sproščanymi», i naŭrad ci jon moh pamiatać, što adbyvałasia ŭ krainach, dzie pracavaŭ jaho baćka, adnak dalejšy los rodnaj krainy akazaŭ mocny ŭpłyŭ na jaho pohlady. U 1938 hodzie Bžezinskaha pieraviali ŭ Kanadu, a ŭ 1939-m Polšča była padzielena pamiž nacysckaj Niamieččynaj i SSSR. U intervju «Al-Džazira» ŭ 2010 hodzie Źbihnieŭ Bžezinski uspaminaŭ: «Žachi, jakija vypali na dolu Polščy, biezumoŭna, paŭpłyvali na toje, jak ja hladžu na śviet, dazvoliŭšy mnie značna bolš daskanała adčuć, što suśvietnaja palityka ŭ značnaj častki jość fundamientalnaje supraćstajańnie».
Skončyŭšy škołu i univiersitet u Manreali, Bžezinski spačatku dumaŭ pajechać u Anhliju, kab vyvučycca na dypłamata i praciahnuć pracu ŭ Kanadzie, ale zamiest hetaha pastupiŭ u Harvardski ŭniviersitet, dzie zasiarodziŭsia na vyvučeńni ŭnutranaj palityki Savieckaha Sajuza. Jaho pieršaja kniha, «Piermanientnaja čystka: palityka savieckaha tatalitaryzmu», była apublikavana ŭ 1956 hodzie nieŭzabavie paśla abarony dysiertacyi ŭ Harvardzie.
Bžezinski nie chavaŭ niepryjaznaści da savieckaj sistemy, ličačy SSSR nie tolki adkaznym za pačatak Druhoj suśvietnaj vajny, ale i adnym z praciŭnikaŭ ZŠA — zrynutym pa jaje vynikach.
Hetaja niepryjaznaść nie nasiła ideałahičnaha charaktaru, a była chutčej asabistaj: u adroźnieńnie ad sučaśnikaŭ, Bžezinski nie ličyŭ varožaj ideałohijaj marksizm, a kamunistyčnyja łozunhi Kitaja nie pieraškadžali jamu paśladoŭna pracavać na zbližeńnie pamiž Vašynhtonam i Piekinam — u tym liku i ŭ piku Maskvie. Mienavita Bžezinski damohsia ŭ 1979 hodzie adnaŭleńnia dypłamatyčnych adnosin pamiž ZŠA i KNR, za što byŭ uznaharodžany Prezidenckim miedalom svabody.
Ideja supraćstajańnia z SSSR šmat u čym vyznačyła ŭsiu dziaržaŭnuju karjeru Bžezinskaha.
Pryjšoŭšy ŭ 1966 hodzie na pracu ŭ Dziarždepartament, Bžezinski prynios z saboj idei žorstkaha i biezumoŭnaha procidziejańnia tatalitarnaj savieckaj sistemie (i tolki ŭmacavaŭsia ŭ ich paśla savieckaha ŭvarvańnia ŭ Čechasłavakiju ŭ 1968-m), a dziesiaćciu hadami paźniej, staŭšy spačatku daradcam pa zamiežnaj palitycy, a zatym i daradcam pa nacyjanalnaj biaśpiecy prezidenta Džymi Kartera, jon pačaŭ paśladoŭna pravodzić hetyja idei ŭ žyćcio.
Na dziaržsłužbie Źbihnieŭ Bžezinski pakazaŭ siabie nie tolki talenavitym strateham i jarkim ideołaham, ale i žorstkim aparatnym rabotnikam: faktyčna pad jaho kiraŭnictvam Rada pa nacyjanalnaj biaśpiecy całkam adcisnuła Dziarždepartament — profilnaje źniešniepalityčnaje viedamstva — ad farmiravańnia amierykanskaj zamiežnaj palityki.
Kali Dziarždep na čale ź dziaržsakratarom Sajrusam Vensam stajaŭ za suśvietnaj sistemaj z tryma centrami - u ZŠA, Kitai i SSSR, — to Bžezinski ličyŭ, što Savieckamu Sajuzu ŭ hetaj historyi miesca niama.
U vyniku jon, pa jaho ŭłasnych uspaminach, «zakidvaŭ Kartera daniasieńniami», pakul toj nie pahadziŭsia adpravić jaho ŭ Kitaj pracavać nad dvuchbakovymi adnosinami.
U hady pracy ŭ administracyi Kartera Bžezinski zmahaŭsia z savieckaj ekspansijaj nie škadujučy sił i nie zanadta raźbirajučysia ŭ srodkach: damahaŭsia admieny padpisańnia damovaŭ ab skaračeńni stratehičnych uzbrajeńniaŭ, łabiravaŭ vyłučeńnie miljardnych tranšaŭ isłamistam u Afhanistanie, padtrymlivaŭ (praz Kitaj) režym čyrvonych kchmieraŭ ŭ Kambodžy - kab nie dapuścić zachopu krainy Vjetnamam — sajuźnikam SSSR.
Bžezinski taksama syhraŭ rolu ŭ niaŭdałaj śpiecapieracyi pa vyzvaleńni amierykancaŭ, zachoplenych u zakładniki ŭ chodzie Iranskaj revalucyi 1979 hoda. Hrupa sałdat, zakinutaja ŭ Iran u ramkach hetaj apieracyi, tak i nie dabrałasia da Tehierana, vosiem čałaviek zahinuli. Dziaržsakratar Vens, jaki vystupaŭ suprać hetaha płana, u vyniku syšoŭ u adstaŭku. Ličycca, što Bžezinski padtrymaŭ apieracyju, kab nie dapuścić uciahvańnia Irana ŭ śfieru savieckaha ŭpłyvu - niahledziačy na toje, što bolšaści paplečnikaŭ Kartera takaja pierśpiektyva zdavałasia bolš čym sumnieŭnaj.
Syšoŭšy ź dziaržsłužby ŭ 1981 hodzie, Bžezinski zasiarodziŭsia na daśledčaj dziejnaści, choć administracyi Ronalda Rejhana i Džordža Buša-starejšaha pieryjadyčna pryciahvali jaho ŭ jakaści daradcy pa tych ci inšych zamiežnapalityčnych pytańniach. U 1980-ch jon praciahvaŭ zajmacca supraćstajańniem ZŠA i SSSR, u 1990 hodzie pryśviaciŭ krachu savieckaha režymu knihu «Vialiki pravał: naradžeńnie i śmierć kamunizmu ŭ XX stahodździ».
U 1990-ch asnoŭnaj temaj dla Bžezinskaha stała zachavańnie ZŠA roli suśvietnaha lidara — hetamu pryśviečana, u pryvatnaści, apublikavanaja ŭ 1997 hodzie kniha «Vialikaja šachmatnaja doška», jakaja ličycca adnoj z samych značnych jaho prac. U joj jon, u pryvatnaści, pisaŭ ab nieabchodnaści nie dapuścić adradžeńnia savieckaj impieryi, dla čaho, naprykład, vyvieści sa śfiery rasijskaha ŭpłyvu Ukrainu.
Pry hetym viera Bžezinskaha ŭ amierykanskaje panavańnie nie była ni ślapoj, ni biezumoŭnaj. U 2000-ch hadach jon šmat krytykavaŭ hramadski ład ZŠA, zajaŭlajučy, u pryvatnaści, što hramadstva spažyvańnia nie maje prava dyktavać śvietu maralnyja pryncypy; paśladoŭna vystupaŭ suprać źniešniaj palityki Džordža Buša-małodšaha - pačynajučy ad vajny z teraryzmam i zakančvajučy uvarvańniem ŭ Irak. Pastupova ŭ svaich pracach Bžezinski adyšoŭ ad idei adnaasobnaha panavańnia ZŠA, prapanavaŭšy zamiest daminavańnia rolu lidara i adznačajučy, što «Amieryka, jakaja vyrašaje dziejničać u adzinočku, ryzykuje zastacca sam-nasam i z nastupstvami svaich rašeńniaŭ, nie kažučy ŭžo pra varožaści navakolnaha śvietu».
Pry hetym pohlady Bžezinskaha na klučavyja suśvietnyja pracesy - i ŭ asablivaści na źniešniepalityčnyja ambicyi Rasii — za jaho doŭhaje žyćcio praktyčna nie źviedali źmien. Kali da 2014 hoda jon kazaŭ pra nieabchodnaść intehracyi Rasii ŭ transatłantyčnaje prastoru, to paśla ŭkrainskich padziej - abvinavačvaŭ Uładzimira Pucina ŭ šaviniźmie.
Pry hetym, na dumku Bžezinskaha, Rasija zastajecca jeŭrapiejskaj krainaj, jakaja rana ci pozna vierniecca da narmalnych stasunkaŭ z Zachadam: «prosta tamu, što alternatyŭny šlach - stać vasałam Kitaja - naŭrad ci padasca ruskim asabliva pryvabnym».
