U apošnija dva dni z peŭnym ździŭleńniem davodzicca nazirać, ź jakim zachapleńniem niekatoryja kamientatary prahnuć znajści padabienstva pamiž biełarusami dy niemcami. Asabliva zaciatyja ź ich dadatkova, navat ź niekatoraj asałodaj padkreślivajuć, što tyja padabienstvy adnosiacca tolki da HDR. Chutčej za ŭsio, takoje zachapleńnie temaj supolnaha pamiž Biełaruśsiu i Hiermanijaj pradyktavana padśviadomym žadańniem admiežavać siabie ad tych krain, ź jakimi tradycyjna my i sami asacyjujem siabie i ź jakimi nas paraŭnoŭvajuć zamiežniki. I tut havorka nie stolki navat pra Ukrainu, kolki pra Rasiju.
Što da HDR, to kali b chto-niebudź tolki kapnuŭ hłybiej, čym była taja Ŭschodniaja Hiermanija, jakaja dla savieckaha biełarusa była pieradavoj dziaržavaj sacłahieru, to adžahnaŭsia b ad takich paraŭnańniaŭ.
Čamu nikoli nie varta paraŭnoŭvać sučasnuju Biełaruś i HDR
HDR była tatalitarnaj dziaržavaj. U represiŭnaści dziaržaŭnaha aparatu ź joj mahła b paspračacca tolki Rumynija, i toje nie va ŭsim. Poŭny kantrol za jakim-kolviek inšadumstvam, abmiežavańnie pieramiaščeńniaŭ dla svaich hramadzianaŭ navat pa ŭłasnaj krainie, handal ludźmi, finansavańnie mižnarodnaha teraryzmu — heta tolki niekatoryja z hidlivych rečaŭ, što charaktaryzavali HDR.
Nie vypadaje paraŭnać i Štazi ź biełaruskim KDB, navat kali vielmi karcić. Survetnica z prasłuchoŭkaj, navat vykradańnie z balnicy adnych kandydataŭ u prezidenty i sproby zavierbavać inšych vyhladajuć dosyć mlava na tle mietadaŭ Ministerstva dziaržaŭnaj biaśpieki HDR.
Haspadarča HDR taksama vyhladała dosyć słaba. Ad 1970-ha da 1989 kraina adzinaccać raz znachodziłasia na miažy defołtu. Moža, dla tych niešmatlikich hramadzian SSSR, što tudy pryjazdžali, u paraŭnańni z Savieckim Sajuzam HDR ujaŭlałasia uvasableńniem dabrabytu i paradku, ale varta pamiatać, što krynicami taho dabrabytu byli zaŭsiodnyja vialikija subsidyi z boku Zachodniaj Hiermanii. Da taho ž, kali źviarnucca da histaryčnych statystyk, to tolki ŭ 1985-m HDR dasiahnuła ŭzroŭniu dachodaŭ uschodnich pravincyj III Rejchu z 1936-ha.
Byłaja ŭschodniaja Niamieččyna paśla 27 hod demakratyi — uściaž depresiŭny rehijon abjadnanaj Hiermanii. Tut samaje vysokaje biespracoŭje, ultrapravyja partyi z pohladami, blizkimi da fašysckich (Alternatyva dla Hiermanii), majuć našmat bolšuju padtrymku, čym na zachadzie kraja. Kali b zachodniaja častka krainy nie ŭlivała ščodraj rukoj šyroki strumień marak, a paśla jeŭra, a ŭschodnieniamieckaja dziaržava zachavałasia, jana b całkam vyludniłasia i naŭrad ci vyhladała lepiej, čym siońniašniaja Małdova. Dadatkova, usia palityčnaja viertykal HDR była całkam demantavanaja i zamienienaja na zachodnieniamieckich biurakrataŭ. Nie chaciełasia b suročyć dla Biełarusi takuju pierśpiektyvu.
Dyk u čym ža biełarusy ŭsio ž niemcy?
Zhodny, u biełarusaŭ, niahledziačy na ŭsie pierypietyi i straty XX-ha stahodździa, zusim adroznaja ad svaich susiedziaŭ pravavaja kultura. Prava, dziaržavu zbolšaha šanujuć, navat kali pahardžajuć asobnymi jaje pradstaŭnikami. Treba zaznačyć, što, niahledziačy na ahrareniesansavuju aŭtakratyju, biełaruski čynoŭnik usio ž vałodaje peŭnaj etykaj i zdolny reprezientavać biurakratyju ŭ pazityŭnym, viebieraŭskim, značeńni hetaha słova. U adroźnieńnie ad siońniašniaj Ukrainy, Biełaruś u bolšaj stupieni źjaŭlajecca taksama pravavoj dziaržavaj. Pobytavaja karupcyja takaja ž nievysokaja, jak u Polščy, i tut zusim nie vypadaje paraŭnoŭvać nas z susiedziami na poŭdni i na ŭschodzie.
Zakładzieny taki stan rečaŭ byŭ jašče ŭ časy VKŁ i Rečy Paspalitaj. Udzieł šlachty ŭ nasielnictvie Biełarusi ŭ tyja časy byŭ na našych ziemlach našmat vyšejšy, čym u Rasii, a taksama na terytoryi Ukrainy, a asablivaści palityčnaha ładu (šlachieckaja demakratyja) vymahali ad pradstaŭnikoŭ šlachty śpiecyfičnych damovaŭ, kansiensusaŭ pamiž saboj, što nie mahło nie adbicca na vialikim zaanhažavańni ŭsich, ad kaho farmalna ci faktyčna zaležali rašeńni ŭ padtrymańni paradku. Paźniejšaja aliharchizacyja i roskvit karupcyi ŭ Rečy Paspalitaj pryviali da jaje zaniapadu i padziełu pamiž susiedziami, ale varta pamiatać, što na ziemlach Biełarusi litoŭski Statut časoŭ załatoha vieku Rečy Paspalitaj byŭ normaj prava až da 1840 hoda, kali Biełaruś była ŭžo treciaje pakaleńnie ŭ składzie Rasijskaj Impieryi.
Niamieckaja etyka zbolšaha vyrastaje z pratestantyzmu, z časoŭ Refarmacyi, Marcina Lutera. Šanavańnie paradku ŭ łakalnych supolnaściach maje kareńnie ŭ samakiravańni haradoŭ, roznych ahranizacyjach nakštałt Hanziejskaha sajuza.
U niehatyŭnym sensie peŭny biełaruski strach pierad dziaržavaj byŭ zbudavany ŭ stalinskija časy, a ŭ Hiermanii — paśla abjadnańnia pad ehidaj najmienš sacyjalna raźvitaj jaje častki — Prusii (jakaja była tradycyjna častkaj uschodniejeŭrapiejskaha haspadarčaha kompleksu, što abapiraŭsia na falvarki). Tut pry žadańni možna znajści padabienstva.
Nu, i jašče adno, što biezumoŭna nas łučyć z HDR: va Uschodniaj Hiermanii, vidać z-za žadańnia dziaržavy kantralavać žyćcio hramadzian napoŭnicu, usieahulnymi jość pierakanańni ŭ bieśpierśpiektyŭnaści žyćcia, što i tak buduć harantavanyja tabie partyjaj, i tradycyjna vysokija ličby spažyvańnia ałkaholu i vialikaja kolkaść samahubstvaŭ.
I ŭsio ž, na zakančeńnie chaciełasia b padkreślić: my absalutna roznyja ź niemcami, taksama jak z palakami, ukraincami, litoŭcami, i našaje adzinaje supolnaje — heta toje, što my ŭsie jeŭrapiejcy. I heta samaje važnaje, što adroźnivaje nas ad toj krainy, ź jakoj nas tradycyjna paraŭnoŭvajuć — ad Rasii.
Drukujecca ŭ miežach śpiecyjalnaj rubryki «Naviny Hiermanii»
