Staršynia Dziaržaŭnaha kamiteta pa navucy i technałohijach Alaksandr Šumilin daŭ vialikaje intervju «Respublicy». Pryvodzim vytrymki, datyčnyja jaho intaresaŭ.
Alaksandr Šumilin. Fota Artura Prupasa
* * *
Paśla zakančeńnia škoły dla kruhłaha vydatnika i załatoha miedalista Alaksandra Šumilina ŭsie šlachi byli adkryty. Zaprašali navat u Maskvu zajmacca kaśmičnymi daśledavańniami. Ale jon abraŭ fakultet robatatechniki Biełaruskaha politechničnaha instytuta. I vybar, jak pakazała žyćcio, byŭ pravilnym. Mienavita jamu davieryli ŭznačalvać Dziaržaŭny kamitet pa navucy i technałohijach.
— Alaksandr Hienadzievič, navuka — mara vašaha žyćcia abo byli sumnievy? I z čaho ŭsio pačynałasia?
— Ja byŭ pieramožcam vyjaznych abłasnych alimpijad pa fizicy i chimii Maskoŭskaha fizika-techničnaha instytuta. I mianie zaprašali pastupać u Maskvu ŭ MFTI zajmacca kaśmičnaj prablematykaj. Jak u załatoha miedalista, maje šancy byli vysokija. Ale zachapleńnie robatatechnikaj pieramahło. Pieršy i adziny ŭ SSSR fakultet robatatechniki adkryŭsia ŭ Minsku ŭ politechničnym instytucie. Ja, jak prahmatyk, mierkavaŭ tak: kaśmičnaja halina pierśpiektyŭnaja, prybytkovaja, cikavaja, ale vuzkaja. I ŭ płanie pracy, i ŭ płanie žyćcia. To bok kali ty prajekciroŭščyk kaśmičnych karabloŭ, to heta na toj momant «zakrytyja», sakretnyja placoŭki, mikraharady. A robatatechnika davała bolš šyrokija haryzonty. I pa pracaŭładkavańni ŭ tym liku. A ja tady dumaŭ pra pierśpiektyvy.
— A pamiatajecie svoj pieršy zarobak? Na što jaho vydatkavali?
— Ja jašče ŭ škole atrymaŭ druhi razrad pa radyjokanstrujavańni. Hetaje zachapleńnie zastajecca sa mnoj i siońnia — mnie cikavyja ŭsie novyja technałohii. Nie tolki z punktu hledžańnia ich źjaŭleńnia, ale i z praktyčnaha boku. Siońnia raźvivajecca elektramabilebudavańnie, i dziakujučy hetamu svajmu zachapleńniu ja dobra znajomy z elektrapryvadami. Heta ceniać hałoŭnyja kanstruktary pradpryjemstvaŭ. Bo zaŭsiody ź pieršych pytańniaŭ zrazumieła, u temie ty ci nie.
Što da pieršych hrošaj, viadoma, ja pra ich pamiataju. Mnie było dvanaccać, i ja na letnich kanikułach pracavaŭ u kałhasie. Nie budzieš ža ceły dzień lažać na rečcy! Letam u kałhasie šmat pracy — heta i ŭborka zbožžavych, sałomy, kaśba. Ja rodam ź vioski, tak što ŭsio heta ŭmieŭ. Darečy, mahu z upeŭnienaściu skazać: kania ja zmahu zaprehčy i siońnia.
Na pieršyja hrošy ja kupiŭ pajalnuju stancyju. Heta było doraha. Nie kožny moh sabie heta dazvolić. A druhija bolš surjoznyja hrošy zarabiŭ u starejšych kłasach. Tady my zrabili dziejučy całkam aŭtamatyzavany stend dla KPK. Jon imitavaŭ čyhunačny pierajezd. Tam ruchalisia ciahniki, mašyny, jakija na pierajezdach spynialisia. Taki dapamožnik dla kiroŭcaŭ.
Naohuł, ja sprabavaŭ padpracavać zaŭsiody. U studenctvie ŭdzielničaŭ u vykanańni haspadarčych damoŭnych temaŭ, źviazanych jak z elektrapryvadam, tak i z ekanomikaj, kiravańniem. Atrymlivaŭ amal stolki ž, kolki stypiendyja studenta dzionnaha adździaleńnia, a to i bolš, — całkam surjoznaja padpracoŭka. To bok pryncyp toj ža kamiercyjalizacyi inavacyj, jaki my realizujem i ciapier. Sa škoły, studenctva ja byŭ na heta naceleny. Nie prosta zrabić niešta jak chobi, ale zrabić toje, za što mohuć zapłacić.
— Kali byvaje volnaja chvilina, vy…
— Vielmi lublu les, pryrodu, prahułki. Pasiadzieć na bierazie voziera, pahladzieć na vadu. Atrymlivajecca heta niačasta, ale starajusia byvać na pryrodzie pry pieršaj ža mahčymaści. Napeŭna, hetaja luboŭ rodam ź dziacinstva. My časta vyjazdžali z baćkami ŭ pachody, u hryby. Žyli tady ŭ Viciebskaj vobłaści, a tam zaŭsiody byli hrybnyja krai. Tak što ŭ hrybach raźbirajusia vielmi dobra. Darečy, u hetym hodzie ŭ lasach źjavilisia nietypovyja dla našych miaścinaŭ ryžaki.
Inšaje majo zachapleńnie — heta teatr. Studentam naviedvaŭ jaho časta. Lublu byvać tam i ciapier. Padabajucca śpiektakli Teatra kinaakciora. Asabliva maładziožnyja. Lublu Teatr muzkamiedyi. Asabliva pastanoŭki Biełaruskaha dziaržaŭnaha instytuta kultury i mastactvaŭ, u pryvatnaści «Dubroŭskaha». Jana mianie ŭraziła. U płanie ihry moładzi — jany ŭžo prafiesijanały vysokaha ŭzroŭniu. Plus małady zapał. Heta darahoha varta. I kłasičnyja rečy možna padavać pa-novamu.
Treciaje — historyja. Jak tolki atrymlivajecca, a da nas časta pryjazdžajuć zamiežnyja delehacyi, ja imknusia vyjechać, pakazać im najlepšaje, što ŭ nas jość. I samomu jašče raz pahladzieć krainu razam ź imi. Naprykład, z kitajcami pazaletaś my byli ŭ Bresckaj krepaści. Im vielmi spadabałasia. Niekatoryja fakty ja im raspaviadaŭ akramia hida. Jany, darečy, vielmi cikaviacca historyjaj i kulturaj. Rasijskuju delehacyju ŭ hetym hodzie my vazili ŭ Biełaruski dziaržaŭny muziej narodnaj architektury i pobytu ŭ Aziarco. Biełaruś — bolš kraina sielskahaspadarčaja, tak skłałasia histaryčna. Tak što im, i nam razam ź imi, było vielmi cikava zirnuć na historyju biełaruskaj vioski.
