Nasyčany vizit u Barsiełonu: pieršy raz i chočacca ŭbačyć usio. Najpierš vykładu fotazdymki z muzieja Frederyka Maresa, jaki znachodzicca ŭ centry Hatyčnaha kvartała, ale nie duža papularny siarod turystaŭ. A mianie jon cikaviŭ ledź nie ŭ pieršuju čarhu, bo zasnavany na pryvatnaj kalekcyi katałonskaha skulptara, jaki zajmaŭsia restaŭracyjaj relihijnaj skulptury i sabraŭ šykoŭnuju kalekcyju katałonskaj poźniehatyčnaj skulptury (CHIII—CHIV st.). Prastata, addanaść, viera. Heta idealnaje mastactva, tym bolš pieršaje znajomstva z katałonskaj hotykaj. Jość i skulptura bolš poźnich epochaŭ, ale jana ŭžo hublajecca. Jość studyja Maresa, ale jon bolš cikavy jak kalekcyjanier. I źbiraŭ jon usio, litaralna ŭsio, klučy, viejery, tabakierki, rovary, i vierchnija pavierchi muzieja zabity hetym bahaćciem.
* * *
Udałosia dabracca da vakolicaŭ Pirenejaŭ, niešta ŭsio bolš apošnim časam maja duša ciahniecca ŭhoru. A tut zaprasili miascovyja ŭ vandroŭku, to z achvotaju dałučyŭsia.
Dabralisia da viosački Kastelar de n'Uh (Castellar de n'Hug), adtul kalcavy maršrut na 13 km, maksimalnaja vyšynia — 1840 m, na šlachu i pryhožy vadaspad. U vioscy da nas prybiŭsia sabaka, jaki vierna pakazvaŭ nam uvieś maršrut, viesieła kulaŭsia ŭ kožnaj hurbie śniehu, zasłužyŭ na kavałak kaŭbasy. Ubačyŭ niekalki statkaŭ kazulaŭ, małady dzik pierabieh nam darohu, uparta nad hałovami kružyli ściarviatniki. I sonca śviaciła, niepadobna da zimy ŭ harach.
* * *
Abied u barsiełonskaj restaracyi: paelja z marskimi hadami, jałavičyna z hrybami, desiert (fłan), vino anlim — 9.80 jeŭra, možna žyć.
* * *
Špital Śviatoha Kryža i Śviatoha Paŭła, architektar Dumieniek-i-Mantanier. Paśla trešu Sahrada Familija hety ansambl u styli ar-nuvo zajšoŭ balzamam na serca. Jon byŭ zavieršany ŭžo synam Mantaniera ŭ 1930 hodzie, ale ŭsio roŭna zachoŭvaje svoj cełasny charaktar. Heta horad u horadzie, vializny kompleks, z 27 paviljonaŭ (na kožnuju katehoryju chvorych — asobny paviljon), ź sistemaj padziemnych pierachodaŭ, ź vializnym sadam, jaki musiŭ taksama spryjać azdaraŭleńniu.
Funkcyjanalna, ale razam z tym ź fincifluškami: statui, mazaiki, dekor. Taki špital — jak mara dla chvorych. Praŭda, ich adsiul užo vyhnali, bolšaść paviljonaŭ zaniataja ofisami arhanizacyj, jakija dbajuć pra haładajučych Afryki, zachavańnie lasoŭ i h. d. Naturalna, u takim miescy kudy bolš utulna biurakratam pracavać, chvoryja abyducca. A sam špital — kazka!
* * *
Park Huela byŭ zadumany jak elitny rajon dla barsiełonskich bahatyroŭ, ale niešta zaduma pravaliłasia, i ŭrešcie park vykupiŭ haradski municypalitet. Častku parku, jakuju apracavaŭ Haŭdzi, pieratvaryli ŭ kamiercyjnuju manumientalnuju zonu (navat ź mianie ździerli hrošy!!!). U budku achoŭnika staić doŭhaja čarha, a tam — fufło, dakumientalnaja vystava pra Haŭdzi, nijakich interjeraŭ. Susiedniuju budku ahułam pierarabili ŭ suvienirnuju kramu. Paradnaja leśvica viadzie da fantana z sałamandraj, adtul — uzdym da psieŭdakłasičnaj hipastylnaj zały (užo bajaŭsia, što daviadziecca tam chavacca ad daždžu, ale abyšłosia). Ale ŭsie kitajcy biahuć navierch, na lehiendarnyja łaŭki, ščaście ludziam na ich pafotkacca. Praŭda, bolšuju pałovu łavak ciapier pierakapali, idzie restaŭracyja, ale ŭ studzieni turystaŭ vobmal, kožnamu miesca znojdziecca. Pahulaŭ krychu pa niekamiercyjnaj zonie parku, možna zaleźci na horku z kryžami (hałoŭnaje, ź jaje nie zvalicca), adtul supierski vid na Barsiełonu.
* * *
Džordž Orueł ličyŭ Sahrada Familija adnym z samych pačvarnych budynkaŭ u śviecie i vielmi škadavaŭ, što anarchisty nie ŭzarvali sabora. Nasamreč, sabor byŭ skarystany anarchistami dla supraćpavietranaj abarony, tamu i «vyžyŭ». Ale nie mahu na jaho spakojna hladzieć, heta simvał parazy kansiervatyŭnaj revalucyi, prynamsi, u miežach jeŭrapiejskaha madernizmu. Zadumany jak pakajańnie barsiełoncaŭ za svaje hrachi (budavaŭsia vyklučna na pryvatnyja ŭnioski), sabor daŭno straciiŭ svaje mety i pryznačeńnie. Ciapier jon fundujecca japonskimi turystami. Jakim jaho ŭrešcie chacieŭ bačyć Haŭdzi — nieviadoma, bo płany byli źniščanyja razam z majstroŭniaj padčas hramadzianskaj vajny. Ale płanujuć dabudavać da 2026 hoda, zusim užo mała zastałosia. Dyj zrobleny Haŭdzi fasad Rastva — poźni kitč, biez natchnieńnia, fundamientaliscki i sparachnieły. Ale ž — simvał Barsiełony.
* * *
Niezdarma mnie absalutna roznyja ludzi nachvalvali kalekcyju ramanskich fresak u Nacyjanalnym mastackim muziei Katałonii. Heta sapraŭdy adna z najbahaciejšych takich kalekcyj u śviecie. Jašče na pačatku 1920-ch pačali źbirać freski z zakinutych hornych cerkvaŭ u Pirenejach, dzie jany zastavalisia ŭ niedatykalnaj pieršarodnaści z CHI—CHII stst. Jašče krychu — i hetyja freski byli b źniščanyja hramadzianskaj vajnoj i novaj chvalaj antyrelihijnych vystupaŭ. Heta cud, što ŭsio heta bahaćcie zachavałasia i ekspanujecca najlepšym čynam. Praŭda, kažuć, užo pačali sudovy praces, i ispanski ŭrad choča zabrać u muzieja freski z Arahonskich ziemlaŭ. Tak što, moža, apošniaja mahčymaść ubačyć hetu fantastyčnuju kalekcyju va ŭsim jaje bahaćci.
* * *
Nie zmoh utrymacca — hatyčnuju častku kalekcyi MNAC taksama vynošu ŭ asobny post. U toj čas, kali Katałonija zrabiła aljans z Arahonam, jana na niekalki stahodździaŭ stała mahutnaj mižziemnamorskaj impieryjaj, i hety dziaržaŭny roskvit supadaje ź fienamienalnaj hotykaj.
* * *
I, narešcie, treciaja častka, posthatyčnaja, z mastackaha zboru MNAC. Zrazumieła, što z XVI i da pałovy XIX stahodździa ŭ Katałonii — zmročnyja časy, baročnaje mastactva druhasnaje i niecikavaje. Tolki madern ažyviŭ hetu krainu. Tamu i ŭ ekspazicyi ŭvahu najbolš pryciahvajuć ispanskija majstry «załatoha vieku» (El Hreka, Viełaskies) dy depazit z madrydskaj kalekcyi Tysen-Barnemiza (Fra Anželika, Vieraneze, Rubiens, Tjepała, Cintareta i šmat inšych).
Tjepała. Vyhnańnie handlaroŭ z chrama.
Tycyjan.
El Hreka.
Kalekcyja maderna raźbitaja pa dziŭnych pryncypach, mebla ad Haŭdzi, možna znajści rańniaha Dali («Partreta baćki», praŭda, niama, ale jon, napeŭna, jašče ŭ vajažy z vystavaj «Dali — Dziušan», bačyŭ u Łondanie).
Zacikavili płakaty časoŭ hramadzianskaj vajny, ale pakazanyja tolki respublikanskija. Zaviaršajecca niečakana mocnym žanočym partretam Pikaso, adzin z najlepšych jaho partretaŭ, darečy. Ale ŭ katałonskim muziei, biezumoŭna, rulić ramanska-hatyčny pieryjad, jaki maje ekskluziŭny status.
* * *
Žuan Miro naradziŭsia ŭ Barsiełonie i sam sabie stvaryŭ muziej naprykancy žyćcia (jašče pry Franka), 1968 hod. Budynak simpatyčny, uźviedzieny architektaram Žuzepa Łuiš Serta, blizkim siabram Miro.
Asnova kalekcyi — dar Miro, a taksama jaho siamji, i depazity pryvatnych kalekcyj. Rańni Miro malavaŭ piejzažy, pad jaŭnym upłyvam Siezana, kali pierabraŭsia ŭ Paryž, to pačaŭ stvarać karciny-vieršy ŭ asiarodździ siurrealistaŭ. Ale najlepšy pieryjad jaho tvorčaści, na maju dumku, — 30-ja hady, kali mastak spačatku ŭciok u Francyju ad žachaŭ hramadzianskaj vajny, adtul ža vymušany byŭ uciakać z prychodam niemcaŭ nazad u Ispaniju.
U hety čas znoŭ viartajecca fihuratyŭnaść, tolki postaci-fihury skažonyja, źniaviečanyja. U 40-ja hady Miro stvaraje cykł «Suzorji», ź niabiesnymi istotami. Najlepš u ekspazicyi pradstaŭleny apošni pieryjad tvorčaści Miro, pradkazalna (što nie paśpieŭ jašče pradać, to i padaravaŭ muzieju), pałotny vyraśli ŭ pamierach pad upłyvam amierykanskich abstrakcyjanistaŭ, jon znoŭ šukaje miežy tvorčaści, robić «antykarciny», saskrabaje, padpalvaje svaje pałotny. Ekśpierymientuje i z materyjałami, kieramiki vystaŭlena mała, ale jość hihanckija skulptury, vytkanyja z toŭstych nitak. Na Vieniecyjanskim bijenale ja šmat takich bačyŭ, a ŭsio pajšło ad Miro, voś jak.
Zdymak budynka pazyčyŭ z sajta muzieja, bo daždžyła, nie pazdymaješ.
* * *
Adna ź viadomych fišak Barsiełony — damy, jakija pabudavaŭ Haŭdzi. Usio ahledzieć tut nie paśpieješ, patrapiŭ tolki ŭ Kaza Visiens — heta pieršy dom Haŭdzi, samy pačatak jaho bliskučaj karjery. Praŭda, trapiŭ užo ŭviečary, tamu fasadny zdymak zabraŭ z aficyjnaha sajta. I zdymki ŭsie ŭ paŭzmroku, moj kitajski smartfon jaŭna nie vyciahvaje. Ale ahladaŭ dom amal adzin, pašancavała. Nasamreč, dom čatyry hady tamu vykupiła va ŭładalnikaŭ andorskaja fundacyja, i paru miesiacaŭ tamu (u listapadzie 2017 hoda) zrabiła jaho dastupnym dla publiki. Nie pa dabracie dušeŭnaj, hrošyki zarablajuć.
Tut jašče fantazii Haŭdzi ścipłyja, jon zachaplajecca japonskim stylem, vuhłavy pakoj maje stolu ŭ maŭrytanskim styli. Fasad abkładzieny kieramičnaj plitkaj, na dziva, vyrabnikom jakoj byŭ ułaśnik hetaha doma. I dom, i rekłama. Zachavanyja interjery tolki dvuch pavierchaŭ, vyšej sterylnyja muziejnyja rašeńni, dzie zvyčajnyja vystavy — makiety damoŭ słavutych architektaraŭ, jakija byli stvorany ŭ toj ža čas, plus ekspazicyja asnoŭnych materyjałaŭ, skarystanych pry budaŭnictvie. Ale najlepš zabracca na dach budynka i adtul nazirać za navakolnym barsiełonskim žyćciom. Z ulikam taho, jak raskrucili Haŭdzi, natoŭpy naviedvalnikaŭ domu Visiens zabiaśpiečanyja.
* * *
Niešta zamučaŭsia ŭžo vykładvać fotki, bolš Barsiełony nie budzie. Lepš napišu pra samaje važnaje — pra katałonskaje pytańnie. Niejkaha palityčnaha napružańnia ŭ samim horadzie nie adčuvajecca, turysty spakojna hulajuć pa centry — mirnaje žyćcio mižziemnamorskaha horada. A miž tym usie čakajuć na Pučdemona, jakoha musiać abrać kiraŭnikom aŭtanomnaha ŭradu, ale ŭ dadzieny momant na jaho vydadzieny ordar na aryšt. Adpaviedna, ispanskaja palicyja manitoryć miažu i podstupy da budynka parłamienta. Ale pa biełaruskich mierkach — brutalnaść niezaŭvažnaja.
Katałoncami pryncypova była abranaja mirnaja stratehija supracivu, pahladzim, jakija vyniki jana daść. Na vulicach pieravažna hučyć usio ž ispanskaja mova. Ale samy vidavočny sposab adlustravańnia palityčnaj pazicyi — heta vyviešvańnie ściahoŭ (asabliva katałonskaha ściaha ŭ niezaležnickaj viersii), ich vielmi šmat na barsiełonskich damach. Spraviadlivaści dziela, sustreć možna i ispanskija ściahi, ale za piać dzion naličyŭ ich moža piatok, a katałonskija ściahi — paŭsiul.
Hramadstva jaŭna mabilizavanaje, ciesna kamunikavaŭ hetyja dni ź biełarusam i ŭkraincam, jakija pierabralisia žyć u Barsiełonu i addana zmahajucca za niezaležnaść Katałonii. Razumieju, što pa hetych razmovach ciažka skłaści niejkuju paŭnavartasnuju karcinu padziej, ale mahu paraŭnać ź situacyjaj u Šatłandyi pierad refierendumam — katałoncy jaŭna prahnuć niezaležnaści. I zrablu nieaściarožny prahnoz: heta tolki pytańnie času.
* * *
I dadam finansavuju spravazdaču.
Pieralot Vilnia — Barsiełona kaštavaŭ mnie 17 jeŭra.
Z aeraporta da centra horada možna dabracca zvyčajnym hramadskim transpartam, tym ža banalnym aŭtobusam. Kali nabyvać kvitok na 10 pajezdak (T-10), to abydziecca ŭ 1 (!!!) jeŭra. Žyŭ u chostele, 10 jeŭra za noč, sa śniadankam. Pra ježu pisaŭ.
Najbolš daviadziecca patracicca na naviedvańnie miascovych cikavostak, asabliva na ŭsio, źviazanaje z Haŭdzi, — fantastyčnyja ceny!
Turystaŭ tut prosta śviet. Ja admysłova abraŭ kaniec studzienia, kab ahledzieć horad u narmalnym režymie. Ad viasny da vosieni — tut nie prabicca. Natoŭpy.
Sami barsiełoncy ŭsprymajuć heta jak prablemu i imknucca znajści niejkija kroki, kab abmiežavać kolkaść turystaŭ. Chočuć, kab pryjazdžali małalikija, ale bahatyja turysty. Pakul što imidž u horada inšy, maładziovy, tusovačny, jak jaho źmianić — ciažkaja sprava.
Za piać dzion ahledzieŭ šmat — i stolki ž nie ahledzieŭ. Treba budzie jašče jechać. Moža, praz hod, u studzieni mnie tut padabajecca.
