Mikałaj Suraŭcaŭ. Fota: psyhoterapia.by
* * *
Mikałaj Suraŭcaŭ pryjšoŭ u psichijatryju ŭ 1989 hodzie. Pracavaŭ psichaterapieŭtam ŭ Maładziečanskaj haradskoj paliklinicy, kiravaŭ psichanieŭrałahičnym dyspansieram i źjaŭlaŭsia hałoŭnym pazaštatnym psichijatram-narkołaham Maładziečanskaha rajona. Aŭtar navukovych publikacyj i niekalkich knih, pryśviečanych prablemam psichaterapii narkamanii. Maje vyšejšuju katehoryju pa śpiecyjalnaści «psichijatr-narkołah» i pieršuju katehoryju pa śpiecyjalnaści «psichaterapija». Z 2013 hoda pracuje doktaram-psichaterapieŭtam pryvatnaj praktyki — zajmajecca lačeńniem zaležnaściej i pamiežnych psichičnych rasstrojstvaŭ, takich jak paničnyja ataki i inšyja nieŭrozy.
* * *
— Jaki son najbolš efiektyŭny? Jak zabiaśpiečyć zdarovy son?
— Pavodle źviestak SAAZ, darosłamu čałavieku nieabchodna spać ad šaści da vaśmi hadzin na sutki. Adnak arhanizm kožnaha čałavieka indyvidualny: kamuści patrabujecca značna bolš času dla paŭnavartasnaha adpačynku, a niechta adnaŭlajecca chutčej. Son składajecca z paŭtornych cykłaŭ praciahłaściu da 90 chvilin: kožnyja 90 chvilin my prachodzim kala piaci stadyj chutkaha i pavolnaha snu roznaje praciahłaści. U kancy cykłu arhanizm «pierazahružajecca», i ŭ hety momant značna lahčej pračnucca, čym u siaredzinie cykłu. Jak heta vykarystoŭvać?
Kali vam treba ŭstać, naprykład, u 6.30 ranicy, raźličycie pažadany čas adychodu da snu, adymajučy pa paŭtary hadziny. Atrymlivajecca, zasnuć vam treba abo pad 23.00, abo pad 00.30.
Jak praličyć svoj aptymalny režym snu? Zaviadzicie sabie praviła na praciahu dvuch tydniaŭ ustavać u adzin i toj ža čas, ale kłaścisia tady, kali adčujecie stomu i drymotu. Vaš mozh vielmi chutka sam vyznačyć zručny dla siabie režym.
Kali vaš arhanizm pračnuŭsia nočču — heta narmalna. Ustańcie, vypicie harbaty, addajciesia razvaham. Vielmi chutka vy znoŭku adčujecie žadańnie spać.
— Jak chraničnyja niedasypańni ŭpłyvajuć na psichiku čałavieka?
— Pamianšeńnie kolkaści snu paskaraje miechanizmy stareńnia ŭ arhaniźmie. Užo praz sutki biez snu ŭ hałaŭnym mozhu pačynajucca chimičnyja pracesy, jakija viaduć da parušeńnia psichiki. Paśla dvuch sutak biez snu źmianiajecca harmanalny fon i parušajucca niejronavyja suviazi ŭ kary hałaŭnoha mozhu. U vyniku čałaviek adčuvaje pastajannuju stomlenaść i dezaryjentacyju ŭ časie. A praciahłyja parušeńni mohuć pryvodzić da paharšeńnia stanu ŭnutranych orhanaŭ i tkanak, naprykład, sardečna-sasudzistych zachvorvańniaŭ.
Antystresavyja ŭłaścivaści snu siońnia navukova paćvierdžanyja. U hety čas arhanizm pastupova «skidvaje» niehatyŭnyja ŭspaminy, a ŭzrovień harmonu stresu ŭ kryvi stanovicca minimalnym, što dazvalaje mozhu pierapracavać usie pieražyvańni i prablemy. Biessań časta nazyvajuć adnym z hałoŭnych faktaraŭ ryzyki raźvićcia depresii.
— Z-za čaho ŭ čałavieka moža ŭźnikać stres, tryvoha i razdražnialnaść?
— Stres — heta zvarotnaja reakcyja arhanizma čałavieka na pieranapružańnie, niehatyŭnyja emocyi abo prosta manatonnuju mituśniu. U nievialikich kolkaściach jon patrebny ŭsim, bo prymušaje dumać, šukać vyjście z prablemy. Ale, ź inšaha boku, kali stresaŭ stanovicca zanadta šmat, arhanizm słabieje, hublaje siły i zdolnaść vyrašać prablemy. Pryčynaj stresu i padobnaha stanu moža być usio, što «kranaje» čałavieka, što jaho razdražniaje. Naprykład, da źniešnich pryčynaŭ možna adnieści niespakoj ź jakoj-kolviek nahody (źmiena pracy, śmierć svajaka, inšyja prablemy).
Zdolnaść z toj ci inšaj ustojlivaściu pieranosić stresy i peŭnym čynam na ich reahavać pieradajecca nam u spadčynu. Kali maci pa charaktary ranimaja, tryvožnaja, to isnuje vysokaja imaviernaść, što jaje dzieci pierajmuć hetyja rysy asoby. Zbolšaha heta adbyvajecca i tamu, što dzieci bačać prykład mienavita takoha typu reahavańnia na situacyju. Mienavita taki typ reahavańnia dla ich zvykły i ź im jany znajomiacca na prykładzie ŭłasnaj maci. A kali i baćka maje padobny typ asoby, to imaviernaść, što dzieci taksama buduć tryvožnymi i nadumlivymi, šmatkroć uzrastaje.
— Jak paźbiehnuć takich stanaŭ?
— Adnoj z asnoŭnych krynic psichałahičnaj pierahruzki jość niapravilnyja pavodziny ludziej u momanty, kali jany słabyja, sprabujuć uzvalić na siabie niepasilnuju nošu i łamajucca. Nielha dapuskać psichaemacyjnaj pierahruzki.
Fundamientalnyja daśledavańni ŭ halinie psichafarmakałohii, zroblenyja ŭ apošnija dziesiacihodździ, dazvolili stvaryć vialikuju kolkaść srodkaŭ dla baraćby ź niervovymi rasstrojstvami i stresavymi stanami.
Adnak razam z užyvańniem lekavych preparataŭ u apošni čas atrymali vialikaje raspaŭsiudžańnie psichałahičnyja stratehii, jakija dazvalajuć źmianić pohlady i adnosiny da mnohich rečaŭ.
Naprykład, arhanizoŭvajcie sabie viečary absalutnaha hultajstva. Skažycie svajakam, što krychu prychvareli, — niachaj nie turbujuć vas.
Pabudźcie sam-nasam z samim saboj. U jakaści rehularnaha sposabu skinuć stres rekamiendujucca taksama fizičnyja praktykavańni.
— Jakija pryčyny biassońnicy?
— Siońnia na jaje pakutuje kala 15% darosłych ludziej pa ŭsim śviecie! Pryčyny parušeńniaŭ snu byvajuć samyja roznyja: niespryjalnyja ŭmovy zasynańnia, parušeńni hihijeny snu, psichasacyjalnyja stresy, napružanaja praca, pryjom peŭnych farmpreparataŭ, roznyja chvaroby. Kali vy pieražyvajecie stres, to heta supravadžajecca dumkami («što rabić», «jak rabić», «ja ŭ niebiaśpiecy»), niehatyŭnymi emocyjami (strach, razhublenaść, paničny stan), ciełavymi adčuvańniami (kałocišsia, serca bjecca, pacieješ) — u takich stanach son niemahčymy.
Son — heta asnova narmalnaj pracy niervovaj sistemy, stabilnaha cisku i dobraha samaadčuvańnia. Pastajannaje niedasypańnie ciahnie za saboj pavyšanuju razdražnialnaść, słabaść, sindrom chraničnaj stomlenaści i navat biaspłodździe.
— Jakoje parušeńnie snu, na Vaš pohlad, źjaŭlajecca samym niebiaśpiečnym?
— Apnoe — heta raspaŭsiudžanaje parušeńnie dychańnia ŭ śnie, jakoje supravadžajecca hučnym chrapam i mižvolnymi prypynieńniami dychańnia, jakija pryvodziać da paharšeńnia jakaści snu i dychalnaj niedastatkovaści. Tak zvanaja naturalnaja raptoŭnaja śmierć pažyłych ludziej padčas snu niaredka abumoŭlenaja mienavita prajavami apnoe. Pa stupieni niebiaśpieki horš moža być, chiba što, tolki son za rulom.
Darečy, chraničnaje niedasypańnie, jakoje raźvivajecca z pryčyny apnoe, časta pryvodzić da drymotnaści za rulom. «Siekundny son» — pryčyna 20% usich DTZ u śviecie.
Publikujecca na pravach rekłamy
AAT «Ekzon» UNP 200433278
