Fota z sajta kp.by
Hość videaprajekta 24 health.by «Daktary — taksama ludzi» — Andrej Vituška, reanimatołah adździaleńnia aniestezijałohii i reanimacyi z pałatami dla novanarodžanych dziaciej RNPC «Maci i dzicia». Doktar raspavioŭ, ci treba reanimatołaham pamiatać pra piekła, ź jakich słoŭ musić pačynacca klatva ŭrača, čamu «počki» pa-biełarusku nazyvajucca nyrkami i dla čaho treba achałodžvać dziaciej z aśfiksijaj.
Pra niemaŭlat
— Vy dapamahajecie niedanošanym dzieciam vahoj ad 500 hramaŭ, bo pa kryteryjach Suśvietnaj arhanizacyi achovy zdaroŭja takija narodžanyja paśla 22 tydniaŭ ličacca ŭžo nie vykidyšam, a čałaviekam. A dla vas asabista kali pačynajecca čałaviek?
U fiłasofskim, hłabalnym sensie čałaviek pačynajecca z momantu začaćcia. U mianie była mahčymaść pierakanacca ŭ hetym na asabistym prykładzie. Moj syn u pieršyja miesiacy žyćcia paznavaŭ tyja kazki, jakija my čytali jamu, kali jon znachodziŭsia jašče ŭnutry majoj žonki — lepš pad ich zasynaŭ. Kali jon naradziŭsia, u mianie było tryvałaje ŭražańnie, što my daŭno znajomyja, tamu što ja ź im časta razmaŭlaŭ, kali jon byŭ jašče płodam.
— Jaki byŭ samy maleńki pacyjent u vašaj praktycy?
Dziaŭčynka Ela, jakaja važyła kala 480 hramaŭ.
— Što vy robicie z takimi niemaŭlatkami, jakija, napeŭna, źmiaščajucca na dałoni? Ci patrebna tut asablivaja matoryka ruk?
Kali akušery paviedamlajuć nam, što płanujecca naradžeńnie hłybokaniedanošanaha dziciaci ci dziciaci ź inšymi prablemami (naprykład, z prykmietami hipaksii, parokami serca ci lohkich), my idziom u apieracyjnuju ci radzilnuju zalu sa śpiecyjalnym inkubataram. Heta taki šklany damok, koštam jak Miersiedes S-kłasa, z padvojenymi ścienkami, aparatam vientylacyi lohkich dy inšymi pryładami. I tam akazvajem dapamohu novanarodžanamu. Biezumoŭna, dzietki maleńkija, i našy ruchi pavinny być aściarožnymi. Ale i ŭ chirurhaŭ, jakija zajmajucca traŭmatałahičnymi apieracyjami i vykarystoŭvajuć vialikija «piły» dy inšy, jak jany śmiajucca, «ślasarny instrumient», matoryka taksama dalikatnaja. Technika chirurhičnaj pracy zaraz skiravana na toje, kab minimalna škodzić tkankam — uzrost pacyjenta nie maje značeńnia.
— Kolki dziaciej prachodzić praz vas u hod?
Kala 900. U nas vialikaje adzialeńnie na 30 łožkaŭ. Heta vielmi šmat.
— Kolki razoŭ na dzień vy myjecie ruki? Ci pakutuje ad hetaha skura?
Peŭna, sotni razoŭ. U kantakcie z dezynfiektantam my znachodzimsia dastatkova časta: ty musiš apracavać ruki, kali prychodziš na pracu, kali ŭvachodziš u pałatu z pacyjentam, pierad tym, jak dakranucca da pacyjenta, paśla kantaktu… Heta važny sposab prafiłaktyki ŭnutrybalničnaj infiekcyi, ale skura, biezumoŭna, vysychaje. Mažam jaje zvyčajnymi kremami. U Aŭstryi i Hiermanii ja bačyŭ, što špitali zakupajuć śpiecyjalnyja kremy dla ruk. Spadziajusia, i u nas tak budzie.
Pra minusy prafiesii
— Pračytała daśledavańnie, što ŭračy ŭ siarednim žyvuć mienš za pacyjentaŭ na 15 hod. A reanimatołahi i aniestezijołahi jašče mienš - z-za prafiesijnaha stresu. U vas jość užo sihnały niejkaj źniasilenaści arhanizma?
Miedycynskaja prafiesija — heta kantakt čałavieka z čałaviekam. Ja dzieści čytaŭ, što dla čałavieka ništo nie źjaŭlajecca takim vyprabavańniem, jak inšy čałaviek. I kali ty pastajanna pracuješ ź ludźmi, kali niasieš adkaznaść, praca intensiŭnaja — niepaźbiežna nadychodzić emacyjnaje prafiesijnaje vyharańnie. Tady ty nie možaš chadzić na pracu, ciabie razdražniajuć kalehi i pacyjenty, i ty aŭtamatyčna vykonvaješ svaje abaviazki. Amierykancy źviarnuli surjoznuju ŭvahu na hetuju prablemu 5 hadoŭ tamu, bo praviali vialikaje daśledavańnie i vyśvietlili, što siarod chirurhičnych rezydentaŭ, jakija prachodziać čatyrochhadovuju paśladypłomnuju stažyroŭku, užo na treci hod amal u 30% byli prykmiety emacyjnaha vyharańnia. To bok śpiecyjalist jašče navat nie siertyfikavany doktar, a ŭžo stanovicca prafiesijna nieprydatnym. Paśla hetaha ŭ Štatach adbylisia peŭnyja źmieny ŭ hrafiku pracy, daktaroŭ pačali padtrymlivać psichołahi. U nas ahučyli hetuju temu, ale, na žal, pakul nie stvaryli taho ž psichałahičnaha supravadžeńnia reanimatołahaŭ, chirurhaŭ dy inšych uračoŭ, bo ŭ terapieŭta, dumaju, nie mienš psichatraŭmujučych faktaraŭ.
— U vas było vyharańnie?
Tak, ja ŭžo pieražyŭ heta.
— Jak vy vykaraskalisia?
Heta było niaprosta. Mnie niejak svoječasova trapili publikacyi na hetuju temu, ja raspaznaŭ prykmiety. Mabyć, u mianie prablema nie daloka zajšła, raz ja zmoh spravicca. U hetaj situacyi dapamahajuć chobi, źmiena dziejnaści i staŭleńnia da siabie.
Pra adkaznaść
— Znajšła ŭ interniecie apublikavany dziońnik byłoha reanimatołaha. Jon tak piša pra prafiesiju: «Kali piekła i raj isnujuć, my budziem hareć. Za ŭsie pamyłki i čałaviečyja śmierci». U vas staŭleńnie da pracy padobnaje?
Jaki samakrytyčny kaleha! Nie, u mianie niama takoha staŭleńnia. Nie čałavieku vyrašać, kudy jon trapić — u piekła ci raj.
Jość usim viadomaja klatva Hipakrata. Suśvietnaja miedycynskaja asacyjacyja raz na piać hod robić jaje apdejt z ulikam novych patreb času. Ale pieršy jaje punkt zastajecca niaźmiennym: «Pacyjent musić być maim pieršym kłopatam». Kali ty na pracy dumaješ pra zdaroŭje svajho pacyjenta, robiš usio, kab jon ačuniaŭ, kali ŭ ciabie jość pierakanańnie, što ty zrabiŭ usio, što moh, to pytańnie piekła i raju dla ciabie nie staić.
Tak, byvajuć situacyi, kali daktary pamylajucca. Usie ludzi pamylajucca — i my nie vyklučeńnie. Ale kožnaja takaja situacyja musić być detalova razabranaja, kab nie paŭtarać pamyłku dalej. I z hetym, na žal, uźnikajuć prablemy. U nas lubiać chavać i nie analizavać pamyłki.
Voś niadaŭna pryniali novy Kodeks uračebnaj etyki. Ja taksama padavaŭ prapanovy padčas hramadskaha abmierkavańnia prajekta. U Kodeksie jość norma, što doktar pavinien pieradavać svoj stanoŭčy dośvied kaleham. Ja pisaŭ raspracoŭščykam, što taksama važna pieradavać admoŭny vopyt, kab vučycca nie na svaich novych pamyłkach, a na starych pamyłkach kaleh. Ale hetuju prapanovu nie ŭklučyli ŭ novuju redakcyju.
Klatva ŭrača Riespubliki Biełaruś, u adroźnieńnie ad pašyranaj u śviecie klatvy Hipakrata, pačynajecca z frazy pra toje, što ŭrač abaviazany akazvać miedycynskuju dapamohu ŭsim, niezaležna ad sacyjalnaha statusu i h.d. Heta cudoŭna, ale nijak nie raskryvaje, jakim čynam heta rabić, ničoha niama pra jakaść hetaj dapamohi. A voś fraza «Pacyjent — moj pieršy kłopat», kali jana zabivajecca ŭ hałavu ź pieršaha momantu navučańnia ŭ mieduniviersitecie, stanovicca žyćciovym impieratyvam, praviłam, jakim čynam pracavać. Heta fraza, darečy, jość u klatvie daktaroŭ Rasii, Ukrainy.
A zakančvajecca naša klatva frazaj, što ŭrač niasie adkaznaść pierad biełaruskim narodam i dziaržavaj. Na maju dumku, adziny čałaviek, pierad jakim niasie adkaznaść doktar, — heta jahony pacyjent. Usie astatnija: zahadčyk adzialeńnia, načmied, hałoŭny ŭrač, ministr achovy zdaroŭja — potym. I heta surjoznaja źmiena, jakaja musić być uspryniataja našaj sistemaj.
Pra Boha
— U adnym intervju vy kazali, što doktar — heta instrumient u rukach Boha. Vy pavieryli ŭ Boha praz prafiesiju? Ci heta było ź dziacinstva?
Heta było ź dziacinstva, ale chutčej niejkim fonam. Razumiejecie, pracujučy ŭ reanimacyi ciažka być niavierujučym čałaviekam. U Jahora Letava jość takija słovy: «Nie byvajet atieistov v okopach pod ohniem». U reanimacyi taksama, bo tam pieryjadyčna zdarajucca cudy. Pacyjenty, jakija nie pavinny byli vyžyć pa ŭsich pakazčykach, ačuńvajuć, i naadvarot, niahledziačy na ŭsie našy namahańni, navyki i aparaturu, my časam nie možam uratavać dzicia, u jakoha ad pačatku, zdavałasia b, nie było surjoznych prablem.
Pra umovy pracy
— Vy pracujecie na staŭku?
Ja nie bačyŭ jašče daktaroŭ, jakija pracujuć na adnu staŭku. U mianie zaraz dzieści 1,2-1,3 staŭki. Heta prykładna 9-11 sutačnych dziažurstvaŭ. Niezdarma ž jość bajka, čamu doktar pracuje na paŭtary staŭki: bo kali jon budzie pracavać na adnu staŭku, jamu nie budzie čaho jeści, a kali na dźvie — kali jeści. Usio svajo prafiesijnaje žyćcio ja pracuju bolš čym na adnu staŭku. I zaraz u mianie nadyšoŭ bolš raźniavoleny pieryjad, bo ŭžo staŭ kandydatam navuk, uračom vyšejšaj katehoryi.
— Jak vy adnaŭlajeciesia, kali paśla načnych dziažurstvaŭ jašče treba pracavać dniom?
Doŭhija-doŭhija hady treniroŭki.
Praca ŭ miedycynie vymahaje dadatkovych aktyŭnaściaŭ, kali ty chočaš karmić siamju. I vielmi šmat maich kaleh vymušany zarablać jašče čymści. Ja, naprykład, paralelna z pracaj u špitali pisaŭ dla dziciačaha časopisa, internet-partała, pracavaŭ na telebačańni, dzie my zdymali miłuju prahramu pra zdaroŭje dzietak ź miadźviedzikam Topam. Taksama pracavaŭ u kampanii, jakaja akazvaje ambułatornyja piedyjatryčnyja kansultacyi, niadaŭna zaviaršyŭ pracu ŭ RNPC miedycynskich technałohij, dzie pisaŭ zadańni dla prahramistaŭ pa raspracoŭcy sistemy padtrymki kliničnych rašeńniaŭ.
Ja ŭ svoj čas skončyŭ viadomuju minskuju matematyčnuju škołu №50. Maje adnakłaśniki ŭ asnoŭnym pajšli abo na fakultet prykładnoj matematyki, albo ŭ ekanamičny univiersitet. I maja mama adnojčy spytała mianie: «A ci nie zadumvaŭsia ty, synok, pra toje, kab być nie dobrym doktaram, a kiepskim prahramistam?..»
— A što daje kandydackaja?
50 rubloŭ na miesiac. I nie prosta tak. Naprykancy hoda ty musiš padavać spravazdaču, što zrabiŭ jak kandydat: dzie vystupaŭ, jakija artykuły napisaŭ. I kiraŭnictva vyrašaje, davać hetyja 50 rubloŭ ci nie.
— Siońnia reanimatołahi-aniestezijołahi vučać zamiežnyja movy i šukajuć pracu za miažoj. Vy asabista heta bačycie? Čamu heta adbyvajecca, na vaš pohlad?
Biełarusy vielmi pryviazanyja da svajoj ziamli, mientalna mienš mabilnyja, čym inšyja. Ale davoli masavaja emihracyja vidavočna adbyvajecca. Usio čaściej kalehi rychtujuć dakumienty na vyjezd.
Čamu? Tamu što šukajuć prafiesijnaj samarealizacyi, navat nie hrošy.
— Što zaminaje samarealizacyi tut?
Niejkaja inertnaść sistemy. Kab štości davieści, źmianić, ty musiš heta prabivać. Nie ŭsie da hetaha hatovyja.
Pra źmieny
— Što b vy pamianiali ŭ našaj sistemie achovy zdaroŭja?
Pa-pieršaje, treba dumać pra matyvacyju daktaroŭ. U nas mnohaje trymajecca na entuzijaźmie ludziej. Takich ludziej nadziva šmat. Ale na entuzijaźmie žyć viečna niemahčyma. Čałaviek stamlajecca i bačyć, što moža być bolš efiektyŭnym u inšaj sistemie pa-za miežami krainy.
Pa-druhoje, treba adkryvać sistemu. Zaraz jana vielmi zakrytaja. Žurnalisty skardziacca, što kamientar u našaha ministerstva ciažej atrymać, čym navat u KDB. Ale i ŭnutry sistemy niama miechanizma, kab mierkavańnie praktykujučaha doktara było daniesiena da ludziej, jakija prymajuć rašeńni pra jaho pracu.
Pa-treciaje, u sistemie musić być bolš ćviarozaha rozumu. Siońnia vielmi šmat rečaŭ skiravana nie na toje, kab lepš akazać dapamohu pacyjentam, a na toje, kab zabiaśpiečyć vykanańnie niejkich pakazčykaŭ. Prosty prykład: my pastajanna spračajemsia z akušerami, jakija prosiać nas nie stavić nizkuju acenku pa škale Aphar dzieciam, jakija pa roznych pryčynach naradžajucca ŭ ciažkim stanie. Maŭlaŭ, heta idzie ŭ statystyku, i potym akušery buduć vinavatyja, što naradzili dzicia ŭ ciažkim stanie. Treba, kab pakazčyki nie zaminali pracavać, a dapamahali. Kali prymajucca niejkija novaŭviadzieńni, treba, kab jany pierš za ŭsio adkazvali na pytańnie: jakim čynam heta palepšyć našy mahčymaści dapamahać ludziam.
Kali havaryć pra źmieny słužby reanimacyi novanarodžanych, ja spadziajusia, što budzie stvorana sistema katamnezu niedanošanych dziaciej, jakaja na ŭzroŭni suśvietnych standartaŭ adsočvaje, jak jany rastuć i raźvivajucca dalej. Va ŭsim cyvilizavanym śviecie tak robicca. Heta dazvalaje adsačyć, jak pracuje dapamoha niedanošanym dzieciam i naładzić aptymalnuju reabilitacyju hetych dziaciej i dapamohu ich siemjam. Prosta raskazvać pra nizkija ličby dziciačaj śmiarotnaści ŭ našaj krainie — my na ŭvieś śviet kryčym, jakija my małajcy.Tak, małajcy. Ale našy kalehi pytajucca: «Ok, a jak potym raźvivajucca hetyja dzieci?» I my nie možam im ničoha adkazać.
Taksama ja vielmi spadziajusia aktyŭna paŭdzielničać u stvareńni sistemy dapamohi dzieciam z aśfiksijaj. Kisłarodnaje haładańnie padčas rodaŭ vyklikaje prablemy raźvićcia hałaŭnoha mozhu, i heta časta pryvodzić da invalidnaści. Jość sposab dapamahčy takim dzieciam — hipatermija: kali niemaŭlatka ŭ pieršyja 6 hadzin paśla naradžeńnia achałodžvajecca da 33,5-34 hradusaŭ i zachoŭvajecca ŭ takim stanie troje sutak. Achałodžvańnie dazvalaje źmienšyć paškodžańnie hałaŭnoha mozhu. U śviecie heta adziny efiektyŭny sposab lačeńnia takich pacyjentaŭ. Ja vielmi spadziajusia, što ŭ Biełarusi budzie stvorana sietka takich centraŭ dapamohi. Heta patrabuje vydatkaŭ i surjoznaha prafiesijanalizmu miedrabotnikaŭ, ale inšaha šlachu dać šanc takim dzieciam pakul niama.
Pra movu
— Vy pačali havaryć pa-biełarusku śviadoma ŭ peŭny momant ci heta była siamiejnaja tradycyja?
Ja, jak śmiajecca maja žonka, «parodzisty» biełarus. Usia maja radnia pachodzić z Maładziečanskaha rajona, ja viedaŭ movu ź dziacinstva, dla mianie jana absalutna naturalnaja. Całkam ja pierajšoŭ na biełaruskuju movu 20 hadoŭ tamu. Heta pałova majho žyćcia.
— Pa jakich krynicach vy vyvučali biełaruskija miedycynskija terminy?
Tut nie tak usio składana. Šmat jakija knihi i publikacyi vyjšli ŭ 20-30-ja i 90-ja hady minułaha stahodździa, byli i jość praktykujučyja biełaruskija lekary i vykładčyki. Da taho ž miedycynskaja terminałohija — internacyjanalnaja. Aorta budzie aortaj i pa-anhlijsku, i pa-niamiecku i pa-biełarusku.
— Ale ž nyrki — heta jaŭna nie z łacinskaj. Ci viedajecie čamu «počki« nazyvajucca nyrkami?
Kali raźbirali śvińniu, kab znajści hetyja nyrki, treba było «dać nyrca» ŭnutr tušy, bo jany znachodziacca hłyboka, kala śpiny. Moža tamu jany tak i nazyvajucca.
Pra svabodu
— Nakolki dla doktara važnyja svaboda sumleńnia i svaboda słova?
Svabodu sumleńnia ja razumieju jak adkaznaść pierad pacyjentam i pierad saboj, heta mahčymaść i Božy dar skazać, što ja zrabiŭ usio, što moh dla jaho zdaroŭja. A svaboda słova nie moža być adździelenaja ad prafiesii. Ty, jak śpiecyjalist, nie tolki maješ prava, ty abaviazany kazać pra toje, jak možna lepš akazvać dapamohu pacyjentam, jak palepšyć sistemu. Tamu što, paŭtarusia, pacyjent — heta naš pieršy kłopat. I ŭ hetym sensie svaboda słova abaviazkova musić być. Jak i ŭ inšych taksama.
