Karanavirus novaha typu, chutčej za ŭsio, nie vyjšaŭ z łabaratoryi ŭ Kitai, a znachodziŭsia pa ŭsim śviecie zadoŭha da hetaha ŭ śpiačym stanie i vyjaviŭsia pry peŭnym spałučeńni pryrodnych faktaraŭ. Takoha mierkavańnia trymajecca staršy navukovy supracoŭnik Oksfardskaha centra dokaznaj miedycyny i zaprošany prafiesar Ńjukasłskaha ŭniviersiteta Tom Džefiersan, słovy jakoha cytuje ŭ niadzielu hazieta The Daily Telegraph.
Na dumku navukoŭca, prychodzić usio bolš śviedčańniaŭ, što virus znachodziŭsia ŭ roznych krainach da taho, jak vyjaviŭsia ŭ Azii. Tak, ispanskija epidemijołahi na minułym tydni paviedamili, što virus SARS-CoV-2, jaki źjaŭlajecca ŭzbudžalnikam karanavirusnaj infiekcyi, byŭ znojdzieny ŭ ściokavych vodach Barsiełony jašče ŭ sakaviku 2019 hoda, za dzieviać miesiacaŭ da taho, jak było paviedamlena pra pieršyja vypadki infikavańnia ŭ kitajskim Uchani. Taksama havaryłasia pra toje, što ślady karanavirusa byli vyjaŭlenyja ŭ ściokavych vodach italjanskich Miłana i Turyna ŭ śniežni minułaha hoda, a ŭ ściokavych vodach brazilskaha horada Fłaryanapalis — u listapadzie 2019 hoda.
«Ja dumaju, što virus užo byŭ tut, i pad «tut» ja razumieju «ŭsiudy». Całkam mahčyma, my majem spravu sa śpiačym virusam, jaki byŭ aktyvavany ŭmovami navakolnaha asiarodździa, — kaža Džefiersan. — U pačatku lutaha na Falklendzkich vyspach byŭ vypadak [infikavańnia karanavirusam]. Adkul jon pryjšoŭ tudy? Na kruiznym łajniery, jaki ździajśniaŭ płavańnie ad Paŭdniovaj Hieorhii (subantarktyčny vostraŭ u Paŭdniovaj Atłantycy) da Buenas-Ajresa za pasažyrami stali nazirać, a na vośmy dzień, kali jany pierasiakali mora Uedeła, byŭ zafiksavany pieršy vypadak. Ci znachodziŭsia virus u pryhatavanaj ježy i aktyvavaŭsia, kali jaje razmarozili?» — zadajecca pytańniem vučony.
Džefiersan pravodzić anałohiju z masavaj pandemijaj «ispanki», ad jakoj z 1918 da 1920 hoda zahinuli, pa roznych padlikach, da 100 młn čałaviek, a infikavany byŭ praktyčna kožny treci žychar płaniety. «U vypadku ź ispanskim hrypam adbyvalisia dziŭnyja rečy. U 1918 hodzie kala 30% nasielnictva Zachodniaha Samoa pamierli ad ispanskaha hrypu, choć u ich nie było nijakich kantaktaŭ z navakolnym śvietam», — skazaŭ navukoviec.
«Tłumačeńnie moža być u tym, što hetyja ŭzbudžalniki niadkul nie prychodziać i nikudy nie sychodziać. Jany zaŭsiody tut i časam niešta aktyvuje ich, moža być, ščylnaść suśvietnaha nasielnictva abo ŭmovy navakolnaha asiarodździa, i mienavita heta my pavinny vyvučyć», — upeŭnieny Džefiersan. Jon taksama miarkuje, što virus moža pieradavacca nie tolki ad čałavieka da čałavieka, naprykład, pry znosinach abo kašli, ale i praź ściokavyja vody.
Uspyška vyklikanaha novym karanavirusam zachvorvańnia była zafiksavanaja ŭ kancy 2019 hoda ŭ Centralnym Kitai, jana pašyryłasia na bolšaść krain. 11 sakavika Suśvietnaja arhanizacyja achovy zdaroŭja pryznała jaje pandemijaj. Ad pačatku pandemii karanavirusam u śviecie zarazilisia bolš za 11,2 młn čałaviek, kala 530 tys. pamierli.
