Sučasnuju kalekcyju chustak i šalikaŭ pa matyvach uzoraŭ słuckich pajasoŭ prydumali kaardynatarki kulturnickaj kampanii «Budźma biełarusami!» Alena Makoŭskaja i Nina Šydłoŭskaja. Ažyćciavić hetuju zadumu dapamahła mastačka Hanna Kałtovič.
Chustka «Zołak». Pa matyvach słuckich pajasoŭ
Słuckija pajasy pačali tkać na manufakturach u Słucku pa ŭnikalnaj technałohii jašče ŭ XVIII stahodździ. Admietnaj rysaj takich pajasoŭ byŭ raślinny arnamient. Tkačy vyrablali mudrahielistyja ŭzory vałošak ci niezabudak, pieraplacieńni kvietak drevaŭ i ściabła ź liściem. Słucki pojas nasili tolki mužčyny, heta byŭ elemient tradycyjnaha paradnaha stroju šlachty.
Ideja ŭvasobić słucki ŭzor u sučasnym adzieńni źjaviłasia ŭ Aleny i Niny jašče ŭ 2015 hodzie. Tady Śviatłanie Aleksijevič uručali Nobieleŭskuju premiju pa litaratury, i tak supała, što ŭ hety čas u Aleny ź Ninaj była zapłanavana pajezdka ŭ Šviecyju razam z kiraŭnictvam Sajuza biełaruskich piśmieńnikaŭ. I Šviedskaja piśmieńnickaja arhanizacyja zaprasiła pradstaŭnikoŭ Biełarusi na cyrymoniju ŭručeńnia Nobieleŭskaj premii.
Chustka «Rodny krajavid». Stvorana pa matyvach dyvana «Krajavid z balustradaj», jaki Jazep Drazdovič namalavaŭ u 1950-ja hady. Dyvany Drazdoviča — heta ŭzorny prykład arhaničnaha sintezu prafiesijnaha i narodnaha mastactva. Pakul muziei i admysłoŭcy nie zacikavalisia tvorčaściu mastaka — dyvany jahonaha aŭtarstva zachoŭvali prostyja sialanie, bo adčuvali ŭ ich niešta blizkaje dla siabie
Zamović chustku «Rodny krajavid»
Pra mahčymy ŭdzieł u imprezie biełaruskuju delehacyju papiaredzili jašče da pajezdki, tamu žančyny stali aktyŭna šukać vopratku, jakaja b adpaviadała ŭračystaści. Tradycyjna ŭsie damy na cyrymonii apranutyja ŭ viečarovyja sukienki da padłohi. Heta samo pa sabie akazałasia niaprostaj zadačaj dla biełarusak.
Da taho ž Stefan Eryksan, były ambasadar Šviecyi ŭ Biełarusi i, jak adznačajuć Alena ź Ninaj, vielmi addany siabra biełaruskaj kultury, uskładniŭ im zadaču, prapanavaŭšy nadać adzieńniu biełaruskich haściej nacyjanalnyja admietnaści. I kali pytańnie viečarovaj sukienki vyrašyłasia, to z zadačaj ad spadara Stefana spravicca tak i nie ŭdałosia.
«Zastavaŭsia litaralna tydzień da pajezdki. My z Alenaj abjeździli praktyčna ŭsie kramy, dzie pradavałasia niešta nacyjanalnaje, kab znajści choć štości padobnaje pa kroju da viečarovaha stroju. Ničoha! Voś zusim ničoha padobnaha! Sukienka kniazioŭny — kali łaska, narodny stroj — navat vybar byŭ. A asobnyja «elemienty» narodnaha: tyja ž vyšyvanki, ci tkanyja pajasy, ci stužki — nijak nie pasavali da šaŭkovaj sukienki».
Chustka «Słucki kalejdaskop». Słucki pojas — darahi i vielmi admietny aksesuar, jaki nasili našy prodki. Najaŭnaść pojasa simvalizavała nie prosta zamožnaść, ale prynaležnaść da elity. Siońnia słucki pojas — sapraŭdny skarb biełaruskaj kultury. Adzinkavyja ekzemplary zachoŭvajucca ŭ Biełarusi, a bolšaść znachodzicca ŭ kalekcyjach pa ŭsim śviecie
Zamović chustku «Słucki kalejdaskop»
Praz tydzień pošukaŭ žančynam stała vidavočna: zamovu spadara Stefana vykanać nie ŭdasca.
«My zrazumieli, što niama ŭ Biełarusi niejkaha asučaśnienaha elemienta šlachietnaj vopratki, jaki možna było b spałučać z sučasnymi rečami, asabliva nie štodzionnymi.
Padčas svaich pošukaŭ my zavitali ŭ «Skarbnicu», dzie pabačyli, što jany robiać słuckija pajasy i vyraby pavodle ich. Ale heta byli ci to pajasy dla mužčynskaj vopratki, ci to suvieniry. Jany vielmi pryhožyja, ale nierealna darahija. I kali my sprabavali zahortvacca ŭ ich, jak u šal, to pradavačka hladzieła na nas, nibyta my ździajśniajem niejkaje śviatatactva».
Zamović šalik «Słucki kalejdaskop»
Zamović šalik «Słucki kalejdaskop»
Ale ideja zastałasia. Potym jana jašče nie raz padmacoŭvałasia, kali Alena ź Ninaj hladzieli repartažy ź biełaruskich modnych pakazaŭ. I kali vyrašyli adkryć kramu z rečami z nacyjanalnaj simvolikaj, kab dapamahać dziejnaści kampanii «Budźma biełarusami!», uzialisia i za ažyćciaŭleńnie idei sa słuckimi pajasami.
«I tut my znoŭ sutyknulisia ź ciažkaściami, — zaŭvažaje Alena. — Dyzajniery kazali, što ŭzor nie vielmi dobra raskładajecca na elemienty, stanovicca nievyraznym. Ale my nie zdavalisia. I pieršym vyrabam była maječka z uzoram pavodle Słuckaha pojasa, dyzajnieram jakoj staŭ Anatol Łazar. Moža, jana i nie mieła šalonaha pośpiechu, ale i nie zastałasia niezaŭvažanaj».
Zamović chustku «Słuckaje zołata»
Słuckija pajasy ŭsio jašče nie davali spać Alenie ź Ninaj. Jany dumali, u jakich vyrabach uzory raskryjucca lepš. Tak pryjšła dumka pra šaliki i chustki. Ale paŭstała inšaja prablema: znajści vytvorcaŭ, jakija pahodziacca na vypusk nievialikaj partyi rečaŭ.
«U Biełarusi šmat dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ, ale takoje adčuvańnie, što im hrošy niepatrebnyja. Kali ty nie zamaŭlaješ vahon pradukcyi, z taboj prosta nie razmaŭlajuć. Ale pry vialikich abjomach zakupak treba mieć składy, bujnuju sietku realizacyi. Nichto nie choča pracavać z małym biznesam. My stali šukać nievialikich vytvorcaŭ ci tych, chto hatovy zajmacca drobnymi partyjami.
Takija jość va Ukrainie i Polščy, jany navat hatovyja dasyłać uzory svaich tkanin — kali łaska, tolki zamaŭlajcie. Im nie treba ŭzhadniać uzory z hałoŭnymi technołahami. Heta ŭsio było dla nas pryvabna, ale pry pastaŭkach z-za miažy ŭźnikała pytańnie siertyfikacyi, atrymańnia roznych papier, dazvołaŭ, mytaŭ. Pry nievialikich partyjach heta niavyhadna. Urešcie my znajšli firmu ŭ Biełarusi, jakaja pahadziłasia zrabić nievialikuju partyju».
Zamović šalik «Słuckaje zołata»
Znajšłasia tut i dyzajnierka: Hanna Kałtovič pa-mastacku ŭvasobiła słuckija ŭzory ŭ chustkach.
«Kab maksimalna dakładna admalavać słuckija ŭzory, ja šukała ich elemienty ŭ knihach, — raskazała nam Hanna. — Kali na staroncy vyjava była drennaj jakaści, ja šukała adpaviednuju joj u internecie. I naadvarot. Tamu elemienty na našych šalikach i chustkach supadajuć z aryhinalnymi maksimalna dakładna. U tym liku i ŭ kolerach».
Hanna raspaviadaje, što admaloŭka adnaho šalika zajmała ŭ dziaŭčyny kala čatyroch dzion. Admaloŭka chustki — kala dvuch. Šmat času zajmała praca z drukam.
«Kali našy chustki-šaliki pavodle słuckich pajasoŭ i karcin Jazepa Drazdoviča spadabajucca pakupnikam, my budziem i dalej vyrablać padobnyja rečy, — kaža Nina Šydłoŭskaja. — My chočam, kab jak maha šyrejšaje koła ludziej praznała pra isnavańnie hetych skarbaŭ našaj kultury. Darečy, my zrabili ekskluziŭnuju partyju sarafanaŭ i letnich spadničak jakraz pa matyvach słuckich pajasoŭ».
Alena ź Ninaj adznačajuć, što ŭ sučasnaść takaja vopratka ŭpisvajecca lohka: kancepcyju kaliści padkazała hościa sa Šviecyi. Jana raspaviała, jak šviedy zmahli zrabić sučasnymi tradycyjnyja rečy. Usia sprava ŭ abaviazkovym spałučeńni troch składnikaŭ: suviaziaŭ z tradycyjami, sučasnaha dyzajnu i jakasnaha materyjału.
«Taja ž IKEA tamu prykład: ty biareš sučasnuju reč i raptoŭna razumieješ, što niešta padobnaje ty bačyŭ u svajoj babuli. Skandynaŭski dyzajn — jon uvieś tradycyjny i ŭ toj ža čas sučasny i jakasny».
Alena i Nina źviartajuć uvahu, što kali jany pačynali kampaniju «Budźma!», to stvaryli pa tym ža pryncypie łahatyp, jaki zastajecca i pa siońnia. Heta svojeasablivaje ŭvasableńnie matyvaŭ tradycyjnaj vyšyŭki praz sučasnyja piksieli.
«Tady, užo amal 12 hadoŭ tamu, my pasprabavali pradstavić svoj vizualny nacyjanalna aryjentavany pradukt, jaki b nie dzialiŭ ludziej pa palityčnych pohladach, a naadvarot — abjadnoŭvaŭ u svajoj lubovi da biełaruskaha, — zhadvaje Nina. — U nas heta atrymałasia. Paźniej źjavilisia mnohija inšyja brendy, jakija hetaksama pieraasensoŭvali tradycyi. I my hetamu vielmi radyja. Bo zaŭždy kazali, što naša kultura i historyja — biaskoncaja skarbnica dla natchnieńnia, dla stvareńnia brendynhu kampanij i nejminhu praduktaŭ».
Chustki i šaliki žančyny abrali nie prosta tak. Alena adznačaje, što moda na takija aksesuary była i budzie zaŭždy.
«Chustka — heta toje, što moža azdobić lubuju sukienku, dadać joj patrebny akcent. Nie abaviazkova mieć šmat sukienak u harderobie — dastatkova mianiać aksesuary, i kožny raz vobraz budzie inšym».
Mnohija rečy zastajucca ŭ trendzie stahodździami. A pra niekatoryja varta nahadać — tady jany atrymajuć novaje dychańnie.
«My vielmi spadziajomsia, što nie tolki vyšyvanka, ale i słuckija pajasy, i inšyja skarby našaj kultury pojduć u šyroki ŭžytak, buduć krynicaj idej i dla biznesu, i dla hramadskich arhanizacyj», — padsumoŭvajuć Alena Makoŭskaja i Nina Šydłoŭskaja.
Hladzieć usie chustki i šaliki pa matyvach słuckich pajasoŭ
