Baročnyja klaštary i stajanka pieršabytnaha čałavieka, staryja dubrovy i vysačeznyja hory, na jakija ledźvie karaskajucca pa sierpancinie mašyny. Skryhałaŭ—Słabada—Mazyr—Barbaroŭ—Kalinkavičy—Juravičy.
Tut — lehiendarnyja miaściny bajoŭ za našu niezaležnaść biełaruskaha hienierała Bułak‑Bałachoviča. Tut — kraj mahutnaj pramysłovaści i niekranutaj pryrody. Tut, siarod staroha sasońniku, raptam možna trapić u zaraści žoŭtych radadendranaŭ, što ŭ traŭni durmaniać vodaram kvietkavaha šumavińnia. A možna ŭbicca i ŭ marščynistyja akacyi, za jakimi nie ŭbačyš užo i lesu. Heta Mazyrščyna. Raskošny ŭ svajoj pryrodzie i historyi kraj. Sama lepiej tut u mai.
Pierajechaŭšy cieraz Prypiać, možna jechać pa luboj darozie, usio adno zajedzieš u Mazyr. Stojačy na jakoj z tutejšych horaŭ, hledziačy na nieachopny pozirkam šyračezny razłoh prypiackaje daliny, jazyk nie pavierniecca nazvać charastvo našaha kraju «ścipłym».
Miastečka śviatoha Makaryja
Pieršaje miastečka na paŭdniovym bierazie — staražytny Skryhałaŭ ź jaho kantrastami pamiž starym miastečkam i novym ahraharadkom. Stary draŭlany Skryhałaŭ z vuzieńkimi i vyhinastymi vułkami, vializarnymi drevami i staradaŭnim panskim parkam zachoŭvaje niepaŭtornuju abajalnaść.
U historyju Skryhałaŭ uvajšoŭ u 1497 hodzie. Tut tatary zabili mitrapalita Makaryja, jaki sa svajoj rezidencyi ŭ Vilni vyrašyŭ źjeździć u Kijeŭ. Krymčaki adsiekli jamu hałavu i stupniu prosta pierad ałtarom padčas liturhii. Cieła mitrapalita spačyła ŭ kijeŭskaj Safii. Pry im byli roznyja cudy. Da siońnia ŭ Skryhałavie zachavałasia kaplica, uźviedzienaja z nahody 400‑hodździa toj dramy. Štohod pilihrymy pryjazdžajuć u hetaje miastečka 14 maja na ŭračystaści. Praŭda, carkva ŭ honar śviatoha Makaryja staić pieraroblenaja z kałhasnaha kłubu, jaki ŭ svoj čas pierarabili z carkvy. Darečy, pry žyćci Makaryj mieŭ mianušku Čort…
A na dnie Prypiaci, tut, pad Skryhałavam, iržavieje pieršy saviecki karabiel, patopleny jašče ŭ 1919‑m bajcami Pinskaje fłatylii ŭ pieršym ža bai z balšavikami.
Horad z unikalnym łandšaftam
Praź vioski Słabada i Kamienka jedziem da Mazyra. Malaŭničyja ŭzhorki chvalami sychodziać u nieba. Na Mazyrščynie — nie samyja vysokija hory, ale samyja hłybokija jary. Schiły nad Prypiaćciu miescami nadzvyčaj stromyja, uzdyblenyja nad vadoju až na 70 mietraŭ!
Varta zazirnuć u Kazienki, dzie niadaŭna adkryli muziej staroha viaskovaha pobytu. Na vialikim dvary sabrana bolš za sto staradaŭnich pryładaŭ pracy. Niekatoryja ź ich zusim unikalnyja. Tut dzieić taksama vystava Mikałaja Staravojta, słynnaha skrypičnaha majstra ź vioski Zavodny Vostraŭ.
Jašče adzin muziej jość u vioscy Huryny, što ciapier ahraharadok Kryničny. Mazyrskaja rajonnaja karcinnaja halereja, hučna zvanaja nijak inakš, jak «Paleskaja Traćciakoŭskaja halereja», maje ŭ svajoj kalekcyi pałotny kłasikaŭ Baranoŭskaha, Homanava, Savickaha, Mališeŭskaha, Cichanava.
Mazyr absalutna nie padobny na inšyja biełaruskija harady. Siudy možna jeździć, kab malavać. Pa‑baročnamu šmatvobrazny, jon prosta prosicca na pałatno!
Tut jość i hłuchija zavułki miž jaroŭ, dzie, zdajecca, ničoha nie źmianiłasia za apošnija hadoŭ dźvieście, a naviersie prosty, jak ałovak, tramvajny šlach źnikaje ŭ pramzonie vialikaj nafty i vialikich hrošaj. Hrošy tut zaŭvažnyja: bary, biljardnyja kłuby, restarany nie adroźniš ad minskich.
Panarama z zamku
Jość tut i ŭłasny stary teatr, 1932 hodu pabudovy. Mazyrski dramatyčny imia Mieleža — budynak u duchu kałanijalnaha kanstruktyvizmu. Tak, Mazyr za Stalinym, ad 1938 pa 1954 h., byŭ abłasnym centram. Adpaviedna, aproč pałacaŭ dla čynavienstva, u duchu savieckaha nieaampiru tut zastalisia Univiersitet, Muziej i Teatr.
Upieršyniu Mazyr zhadvajecca ŭ 1155 h. u Ipaćjeŭskim letapisie. Hety, chiba adziny z usich biełaruskich haradoŭ, zachapili manhoły ŭ 1241 h. A ŭ 1508 h. Mazyr spapialiła maskoŭskaje našeście na čale z vajavodam Aŭčynam‑Cielapniovym‑Abalenskim.
Stojačy nad archieałahičnym raskopam na Spaskaj hary, hledziačy na haru ludskich kaściej, mižvoli bačyš karcinu kryvavaje siaredziny ChVII stahodździa. U 1648 hodzie Mazyr zachapili kazaki. Chmialnicki maryŭ uklučyć Padniaproŭje i Paleśsie va ŭkrainskuju dziaržavu. Na vyzvaleńnie horadu skiravaŭsia hietman Januš Radzivił…
Na zamkavaj hary byli pachavanyja i kazaki, i ich achviary… A na mahiłach abjadnańnie «Mazyrdreŭ» pabudavała paciešny dziciačy zamak jak rekłamu svajoj pradukcyi — z kruhłych, jak ałovački, biarvionaŭ. Kryty dekaratyŭnym rubierojdam «zamak» vyhladaje kamična, ale ź jaho «viežaŭ» raskryvajecca cudoŭnaja panarama horadu, prypiackich vydmaŭ i niedalokich Kalinkavič.
I probašč, jak śviaty Jazep
Śviedkami časoŭ kazaččyny stajać mury kolišniaha biernardynskaha klaštaru, u kaściole jakoha ad 1865 h. — pravasłaŭny Śviata‑Mikałajeŭski sabor. Vytančanaja płastyka baroka kaža sama za siabie. Niby vietrazi, vyhinajucca mury jaho fasadu, raźbiahajucca šychtom pilastraŭ dy voknaŭ. Heta najbolšaja architekturnaja relikvija Mazyra. Na žal, nie acaleŭ farny kaścioł Ušeścia Božaj Maci.
Nasuprać baročnaha saboru staić dom‑kamuna ŭ styli kanstruktyvizmu… A dalej splatajucca zabudavanyja draŭlanymi chatami vulički, biezumoŭna, vartyja trapić u Śpis historyka‑kulturnych kaštoŭnaściaŭ.
Pad Mazyrom znojdzienyja najbujniejšyja u Jeŭropie radoviščy soli. Na naftapierapracoŭčym zavodzie vyrablajuć bienzin, naftabitumy, parafin, sieru… Ale ŭ samim horadzie nie čuvać anijaki chimdym.
Razbudavaŭsia i słavuty «Mazyrdreŭ», jaki ciapier na padjomie. Heta bačna i pa tym, kolki namahańniaŭ pradpryjemstva prykłała, kab paniaviečyć staraśviecki klaštar cystercyjancaŭ na Kimbaraŭcy. Niekali, u 1711 hodzie, tut, u Aniolskaj dalinie, miž sakavitych smarahdavych papłavoŭ, pry hajučych krynicach, pad achovaju hornaha lesu, paŭstała śviatynia. Balšaviki ŭ 1928 hodzie prystasavali jaje pad fabryku. Zruj¬navali tut usio, što tolki možna: freski i skulptury, muravanuju bramu z baročnym frantonam, manumientalnuju viežu. Časy savieckaha vandalizmu praminuli… Ale nie na «Mazyrdrevie»! Litaralna dva hady tamu raskošny baročny fasad kaściołu cystercyjancaŭ z reštami mahutnych viežaŭ i elehantnym babincam‑banbańjerkaju pry ŭvachodzie byŭ pa‑chamsku zabudavany płotam ź silikatnaje cehły…
Z druhoha boku darohi zachavaŭsia jašče adzin šykoŭny pomnik — kaścioł cystercyjanak. Adrestaŭravany, jon staić nad samaj Prypiaćciu i hladzicca ŭ vody raki. Ciapierašni probašč parafii a.Tadevuš Vołas i siońnia, jak Śviaty Jazep, ščyruje tut ciaślarnym ryštunkam.
Daroha na Barbaraŭ
Daroha na Barbaraŭ biažyć praź jary‑daliny. Chto nie jeździŭ joju — toj nie bačyŭ Mazyrščyny.
Miastečka Barbaraŭ u malaŭničych sutokach Prypiaci i Sałakučy — adno z samych staražytnych u Biełarusi. Niekali tut byŭ vialiki zamak lehiendarnaha rycara Jaremy Višniavieckaha. Paźniej jon na doŭhija časy staŭ siadzibaju Askierkaŭ. Za rasijskim časam majontak nabyŭ Ihnat Horvat. U pałacy tut, akramia biblijateki i archivu, znachodziłasia bahataja kalekcyja žyvapisu z karcinami Rembranta i Rubiensa, Łampi, Bačareli, a taksama Vańkoviča, Damiela, Suchadolskaha. Usio vyvieźli ŭ Rasiju i Polšču…
Na stromym bierazie Prypiaci zastalisia rešty parku. A ad pałacu niama i znaku. Zatoje acaleŭ były zamkavy roŭ časoŭ Višniavieckaha, praź jaki viadzie aračny most.
Hałoŭnaja aleja parku pralahała na vysokim bierazie. Adsiul bačylisia reštki zamku Askierkaŭ u Juravičach. I siońnia, u poŭnaj cišy, možna palubavacca krajavidami. Juravičy i ciapier vidać z vyhby. Ale, kab dajechać da ich, treba viarnucca praz Mazyr i Kalinkavičy.
Most cieraz Prypiać — najbolšy ŭ Biełarusi. Navat u samy skvar tut dźmie vietryk. Niezdarma Prypiać nazyvajuć biełaruskaj Amazonkaju.
Tut najdaŭniej žyvie čałaviek
Kalinkavičy — jašče adzin rajcentr — upieršyniu zhadvajucca ŭ chronikach Vialikaha Kniastva Litoŭskaha ŭ 1560 h. Da Kalinkavickaha rajonu naležać i Juravičy, absalutna ŭnikalnaje miesca nie tolki dla Biełarusi. Pamiatajecie, u Ivana Mieleža: «Kali prajechali ruduju hrebielku nad vadavickim bałotam, šlach pačaŭ pavoli ŭzdymacca, i nieŭzabavie nie tak užo i daloka zabialeła juravickaja cerkaŭka. Cerkaŭka heta, jak zvyčajna, abudziła ŭ Hańnie čułuju, bieskłapotnuju zhadku pra malenstva…
Carkva, spusk ź juravickaj hary, jakaja zdavałasia vysačeznaj, strachotnaj, radaść, što narešcie spuścilisia…»
I siońnia tut usio toje samaje, adno što hrebielka pieratvaryłasia ŭ asfaltavuju šašu. U mai ŭ bieła‑ružovym šumavińni sadoŭ tutejšyja hory zdajucca hihanckimi bukietami. I na samaj hary bialeje chram — były jezuicki klaštar z saboram.
Niekali tut pierachoŭvaŭsia cudadziejny abraz Maci Božaj Juravickaj, što ciapier znachodzicca ŭ kaściole śviatoj Barbary ŭ Krakavie. Toje, što zastałosia ad niekali vieličnaha sanktuaryju, miascovyja ŭłady pieradali Turaŭskaj pravasłaŭnaj jeparchii. I ciapier tut dzieić manastyr. Jość i kopija ikony Maci Božaj u kaplicy.
Možna ŭ Juravičach spračacca šmat pra što: pra vyšyniu hary ci šyryniu raki, ale nie vypadaje spračacca, što akurat tut, na hary nad papłavami, znojdziena samaja rańniaja stajanka čałavieka ŭ Biełarusi. Joj 26 tysiač hadoŭ. Tut znojdzieny cełyja mohiłki mamantaŭ, jakich jeli našy prodki. Pazaletaś tut znajšli frahmienty słuckich pajasoŭ, letaś — padmurki staražytnaha chramu, papiarednika baročnaha saboru, niešta znojduć i sioleta — raskopki možna pakazać dzieciam.
Tut maje paŭstać naziralnaja placoŭka i archieałahičny muziej. Na krai Hieradotavaha mora.
Prypiać nazyvajuć biełaruskaj Amazonkaj.
Baročny fasad Śviata-Michajłaŭskaj carkvy ŭ Mazyry.
Ruiny carkvy ŭ Juravičach.
Ludzi žyvuć u Juravičach 26 tys. hadoŭ.
Heta - pareštki źjeździenych imi mamantaŭ.
Trešavy draŭlany pomnik družbie narodaŭ.
