Hazieta «Biełarusy i rynak» vyrašyła pahutaryć z pasłom Ukrainy Iharam Kizimam i vyśvietlić, jak padziei žniŭnia 2020-ha paŭpłyvali na ekanamičnyja ŭzajemaadnosiny, što pieraškadžaje rostu tavaraabarotu, dzie schavanyja reziervy i čaho čakać ad 2022 hoda.
- Vy čatyry z pałovaj hady ŭznačalvajecie dypmisiju našaha paŭdniovaha susieda. Jak aceńvajecie raźvićcio našych adnosin? Ci možna skazać, što čas paśla žniŭnia 2020-ha staŭ samym składanym u adnosinach dvuch dziaržaŭ? Bo vas navat adklikali ŭ Kijeŭ, a heta zdarajecca, tolki kali pamiž dźviuma dziaržavami ŭźnikajuć surjoznyja treńni.
— Za hety čas byli i padjomy, i spady, mnie pryjšłosia bačyć i toje, i inšaje. Viadoma ž, paśla ŭkrainskaj revalucyi 2014 hoda adnosiny pamiž našymi krainami niekalki źmianilisia. Paśla faktyčnaha piku handlova-ekanamičnaha supracoŭnictva (pa vašaj statystycy, u 2012 hodzie tavaraabarot ščylna nabliziŭsia da 8 młrd dołaraŭ, pa našaj jon skłaŭ 7,3 młrd) nastupiła niekatoraje astudžeńnie, i tavaraabarot upaŭ. Tamu ja byŭ rad, što z maim pryjezdam u Minsk u 2017 hodzie abjomy dvuchbakovaha handlu stali pavialičvacca i ŭ dakavidnym 2019 hodzie dasiahnuli amal 5,5 młrd dalaraŭ.
Na maju dumku, mienavita pandemija stała pryčynaj paharšeńnia ekanamičnaj statystyki ŭ minułym hodzie: pa dadzienych Biełstata, tavaraabarot źniziŭsia da 4,5 młrd dalaraŭ, zhodna z ukrainskaj statystykaj — da 4,2 młrd. ale kali paśla vybaraŭ u žniŭni 2020 hoda palityčnyja adnosiny pamiž Ukrainaj i Biełaruśsiu źmianilisia, heta niehatyŭna paŭpłyvała i na ekanamičnyja adnosiny. Abodva hetych faktary praciahvajuć (u roznaj stupieni) akazvać ŭździejańnie na handlova-ekanamičnyja adnosiny i ŭ hetym hodzie. Paŭpłyvali jany i na ŭsie inšyja śfiery našaha supracoŭnictva. Ale pieršapryčynaj ja ŭsio ž liču mienavita pandemiju: spynilisia asabistyja kantakty, jakija mnohaje vyrašali, što ŭ ekanamičnaj častcy, što ŭ palityčnaj, što ŭ kulturnaj.
U svoj čas važnuju rolu ŭ aktyvizacyi dvuchbakovych adnosin hulali try sustrečy kiraŭnikoŭ našych dziaržaŭ. Byli praviedzienyja dva Forumy rehijonaŭ Ukrainy i Biełarusi.
Adznaču, što pasolstva i ja asabista vialikija nadziei źviazvali z trecim Forumam rehijonaŭ, jaki pavinien byŭ prajści ŭ Hrodnie ŭ kastryčniku 2020 hoda. Bo pieršyja dva dali surjozny šturšok ekanamičnamu supracoŭnictvu. Ja vielmi spadziavaŭsia, što treci zamacuje hetuju tendencyju, a farmat forumaŭ kančatkova stanie asnoŭnym drajvieram raźvićcia mižrehijanalnaha supracoŭnictva i dvuchbakovych adnosin u cełym.
Važna było i toje, što na druhim forumie, u kastryčniku 2019 hoda, adbyłasia asabistaja sustreča niadaŭna abranaha prezidentam Uładzimira Zialenskaha i Alaksandra Łukašenki. Skažu ščyra, luby dypłamat maryć ab takich sustrečach, tamu što paśla ich usie astatnija miechanizmy miždziaržaŭnaha supracoŭnictva pačynajuć pracavać nastolki bolš efiektyŭna, što mnohija pytańni, dla vyrašeńnia jakich časam patrabavalisia miesiacy, kali nie hady, zdymajucca z paviestki za dzień, a to i za hadzinu.
Za hety čas udałosia arhanizavać u tym liku aficyjny vizit Alaksandra Łukašenki ŭ Kijeŭ. Byŭ zapłanavany aficyjny vizit Zialenskaha ŭ Biełaruś, ale padziei žniŭnia 2020-ha ŭ Biełarusi ŭnieśli svaje karektyvy. Palityčnyja kantakty pamiž našymi krainami na najvyšejšym i vysokim uzroŭni byli prypynienyja.
Ale ŭ niadaŭna pryniataj stratehii źniešniepalityčnaj dziejnaści Ukrainy jość punkt, pryśviečany Biełarusi, i ŭ im, u pryvatnaści, skazana, što raźvićcio prahmatyčnaha ŭkrainska-biełaruskaha handlova-ekanamičnaha supracoŭnictva adpaviadaje intaresam Ukrainy. U cełym, na maju dumku, ekanamičnyja adnosiny pavinny zastavacca pad minimalnym upłyvam palityki. Va ŭsiakim vypadku, na ciapierašnim etapie.
— A atrymlivajecca?..
- Sudzicie sami: za dzieviać miesiacaŭ 2021 hoda my ŭžo praktyčna vyjšli na pakazčyki ŭsiaho 2020 hoda — 4,2 młrd dalaraŭ tavaraabarotu (pavodle ŭkrainskaj statystyki) i, pavodle prahnozaŭ, navat pieravysim vynik 2019-ha. Pry hetym biełaruski ekspart składaje 3,1 młrd dalaraŭ, ukrainski — 1,1 młrd. i abjom pastavak pradukcyi ź Biełarusi raście chutčej.
— Pryhožaja karcinka. Ale ŭ joj napeŭna šmat čornaha — nafty.
— Dakładna. Biełaruski ekspart bolš čym na 50 % składajecca z naftapierapracoŭki i naftachimii: roznaje paliva, bitum i hetak dalej. Za vosiem miesiacaŭ 2021 hoda 48,3% u biełaruskim eksparcie składajuć pradukty naftapierapracoŭki, 5,3 % — minieralnyja ŭhnajeńni, 4,8 % — bitum.
Naprykład, pavialičyŭsia abjom ekspartu bienzinu: praktyčna ŭvieś impartavany Ukrainaj 92-i bienzin — heta pastaŭki ź Biełarusi. Struktura astatniaj častki vašaha ekspartu adroźnivajecca tym, što niama važkich dolaŭ — taja ci inšaja tavarnaja hrupa składaje niekalki adsotkaŭ.
- Atrymlivajecca, našy adnosiny ŭ zastoi? I, akramia pastavak naftapraduktaŭ, ničoha nie raście?
— Ja b nie staŭ rabić takija vysnovy pra «zastoj». Paŭtarusia, vialiki ŭpłyŭ na našy handlova-ekanamičnyja adnosiny akazvaje pandemija. Naprykład, pry analizie vynikaŭ «dakavidnaha» 2019 hoda možna bačyć, što tempy rostu našaha ekspartu byli vyšejšymi, čym biełaruskaha (kali nie ŭklučać u jaho pastaŭki naftapraduktaŭ). U nas byŭ rost kala 15 %, u vas — 5 %. Pry hetym u nas heta šyrokaja hrupa tavaraŭ — ad pastavak mietałapradukcyi da praduktaŭ sielskahaspadarčaj pierapracoŭki. Vidavočna, što ciapier situacyja źmianiłasia i tempy našaha ekspartu ŭ Biełaruś skaracilisia, a abjomy biełaruskaha, pierš za ŭsio za košt pradukcyi nafta- i hazapierapracoŭki, pavialičylisia. U cełym tavaraabarot taksama pavialičvajecca: za vosiem miesiacaŭ biahučaha hoda amal na 45 %, choć pryrost ukrainskaha ekspartu značna sastupaje biełaruskamu — 12 % suprać 60 %, ale pryrost usio ž jość u abodvuch bakoŭ.
- Dzie schavanyja reziervy?
- Pakul rost tavaraabarotu ŭ asnoŭnym adbyvajecca za košt pavieličeńnia biełaruskaha ekspartu. Naša kraina — adkryty rynak dla biełaruskich eksparcioraŭ. Ale my mahli b užo ŭ hetym hodzie dasiahnuć značna lepšych vynikaŭ, kali b nie uviedzienaje uradam Biełarusi licenzavańnie impartu z Ukrainy 32 tavaraŭ i praduziataje staŭleńnie da ŭkrainskich tavarach z boku niekatorych biełaruskich miascovych uładaŭ.
Jość reziervy dla dalejšaha rostu handlu i za košt pahłybleńnia pramysłovaj kaapieracyi. Tut, ja miarkuju, my možam istotna naraścić abjomy ekspartu ŭ abodvuch napramkach za košt kamplektujučych, zapčastak i inšaj mašynna-techničnaj pradukcyi ź vialikim utrymańniem dabaŭlenaj vartaści.
Jašče adzin rezierv-źniaćcie štučnych abmiežavańniaŭ, stvoranych Jeŭrazijskaj ekanamičnaj kamisijaj. U pryvatnaści, na siońnia dziejničajuć šeść antydempinhavych pošlin suprać ŭkrainskaj mietałapradukcyi, u jakoj zacikaŭlenyja i biełaruskija pradpryjemstvy. Hetyja faktary istotna abmiažoŭvajuć abjomy ŭkrainskaha ekspartu ŭ Biełaruś, jak i adsutnaść roŭnych umoŭ dla ŭkrainskich i biełaruskich kampanij pry ich udziele ŭ biełaruskich dziaržaŭnych zakupkach.
Nie biarusia sudzić, jakim budzie vynik pa vynikach hoda, ale, miarkujučy pa tym, što za dzieviać miesiacaŭ tavaraabarot skłaŭ 4,2 młrd dalaraŭ, to vierahodnaść dasiahnieńnia płanki ŭ 5,5 młrd vysokaja. Naša salda dvuchbakovaha handlu zaŭsiody było mocna admoŭnym i ŭ hetym hodzie tolki pavialičycca — z-za «nafcianki», bo pa astatnich pazicyjach ŭzajemny rost u handli pamiž našymi krainami supastaŭny.
— Jakija pierśpiektyvy narmalizacyi ekanamičnych adnosin pamiž dźviuma krainami? Ci mahčyma «adviazać palityku ad ekanomiki»?
— Jak ja ŭžo kazaŭ, Ukraina zacikaŭlenaja ŭ dalejšym raźvićci handlova-ekanamičnych adnosin ź Biełaruśsiu. Na siońniašni dzień baki razhladajuć mahčymaść adnaŭleńnia pracy dvuchbakovych rabočych orhanaŭ pa pytańniach supracoŭnictva ŭ śfiery handlu i ŭ asobnych siektarach ekanomiki, pierš za ŭsio dla taho, kab minimizavać niehatyŭnyja nastupstvy pandemii, a taksama z ulikam ciapierašniaj palityčnaj kanjunktury.
Hałoŭnaje, na moj pohlad, heta ŭzajemny davier. Ukraina nikoli nie mieła namieraŭ i nie płanavała što-niebudź paharšać u dvuchbakovych adnosinach. Nichto z vysokich čynoŭnikaŭ va Ukrainie nie kazaŭ ab tym, što «buduć pastaŭlenyja na paŭzu» našy handlova-ekanamičnyja abo humanitarna-kulturnyja suviazi. Dla nas, jak, dumaju, i dla biełarusaŭ, važna zachavać uzajemnuju prysutnaść na rynkach.
— Čaho vy čakajecie ad tavaraabarotu pamiž našymi krainami ŭ 2022 hodzie? Jakim jon budzie, u jakich halinach moža być skancentravany rost, a ŭ jakich — padzieńnie?
— Uvohule, u tavaraabarocie Biełaruś była dla Ukrainy važnym partnioram, zajmajučy čaćviortaje miesca. Ciapier jana adkaciłasia na siomaje.
Čatyry z pałovaj hady pasolstva ŭ Biełarusi sprabavała zrabić usio, kab našy adnosiny, pierš za ŭsio handlova-ekanamičnyja, raźvivalisia. I siońnia abodva baki pavinny prykłaści maksimum namahańniaŭ dla taho, kab nie stracić dasiahnuty ŭzrovień supracoŭnictva i zachavać tyja miechanizmy, jakija hetamu spryjajuć.
Vielmi chaciełasia b zachavać i tempy rostu dvuchbakovaha tavaraabarotu, ale, bajusia, u nastupnym hodzie zrabić heta budzie nialohka. Dumaju, z-za efiektu vysokaj bazy ŭ nastupnym hodzie statystyčnyja pakazčyki istotna źniziacca. Bo pavieličeńnie handlu adbyvajecca ŭ asnoŭnym za košt pastavak biełaruskich naftapraduktaŭ i ŭhnajeńniaŭ va Ukrainu. Dumaju, hety trend zachavajecca i ŭ nastupnym hodzie. Dla vas naš rynak — premijalny, i toj ža MNPZ (jaki ź niadaŭnich časoŭ pašyryŭ vytvorčuju liniejku) «zatočany» pad jaho.
Nielha zabyvać i pra biełaruska-rasijskuju intehracyju, pakolki ŭ pierśpiektyvie jana taksama moža akazać niehatyŭny ŭpłyŭ na ŭkrainska-biełaruski handal.
Spadziajusia ŭsio ž taki, što sumiesna ź biełaruskim bokam my stabilizujem situacyju i dvuchbakovyja handlova-ekanamičnyja adnosiny buduć raźvivacca ŭ duchu prahmatyzmu i ŭzajemnaj vyhady. I tut vielmi važna nie zrabić palityčna niapravilnych krokaŭ nakštałt pryznańnia časova akupavanaha RF ŭkrainskaha Kryma rasijskim.
