«Źjadajuć suvierenitet». Zdabyli i praanalizavali nieapubličanyja dakumienty ab intehracyi, jakija padpisali Łukašenka i Pucin
Niadaŭna Uładzimir Pucin i Alaksandr Łukašenka padpisali dekret sajuznaj dziaržavy. Łukašenka padpisaŭ jaho 4 listapada padčas pasiadžeńnia vyšejšaj dziaržrady pa videasuviazi. «Kali vy nie suprać, ja padpišu dekret. Ale adkazvać budziem usie, nie tolki ja», — čamuści skazaŭ tady Łukašenka. Ale što jon padpisaŭ? Jak heta adbivajecca na budučyni krainy? Jakija ryzyki heta nam niasie? Usio heta było niezrazumieła — poŭny tekst dekreta nidzie nie publikavaŭsia. «Naša Niva» zdabyła hety dakumient i praanalizavała.
Dakumient, jaki padpisali Łukašenka i Pucin 4 listapada 2021 hoda
Dakumient składajecca z 124 staronak, my nie budziem pryvodzić ich usie.
Tam šmat ahulnych momantaŭ: «harmanizacyja praviłaŭ darožnaha ruchu», «vyznačeńnie paradku markiroŭki tavaraŭ» i inš. Ale prapisanyja i momanty, jakija staviać kryž na suvierenitecie i niezaležnaści Biełarusi ŭ abmien na tannyja haz i naftu: idzie havorka ab uviadzieńni nadnacyjanalnych orhanaŭ, harmanizacyi padatkovaha i mytnaha zakanadaŭstva.
My addali hety dakumient na analiz ekanamistu BEROC Źmitru Kruku.
Publikujem frahmienty padpisanaha dakumienta razam z kamientarami ekanamista. Samyja niebiaśpiečnyja momanty jon vyznačaŭ koleram.
«Ahułam intehracyjny płan składajecca ź niekalkich častak: ź niepasredna dekreta, jakim zaćviardžajucca asnoŭnyja kirunki realizacyi pałažeńniaŭ sajuznaj damovy na 2021-2023, i z sajuznych prahram, u jakich detalizujucca kroki i zachady narmatyŭna-pravovaha i arhanizacyjna-techničnaha charaktaru, — kaža Źmicier Kruk. —
Dahetul hramadskaści prezientavali ścisłaje reziume. Na jaho bazie skłałasia pieravažna spakojnaje staŭleńnie da płana: maŭlaŭ, baki damovilisia praciahvać damaŭlacca, a tamu naŭrad ci heta niasie istotnuju pahrozu suvierenitetu krainy.
Padpisańnie płana nałažyłasia na bieźlič unutranych i zamiežnapalityčnych pytańniaŭ, što pieraklučyli ŭvahu biełarusaŭ. Ale, kali ja pabačyŭ płan u poŭnym vyhladzie, jon pakinuŭ inšaje ŭražańnie. I nazyvać jaho biaskryŭdnym nie vypadaje».
«Usie pryviedzienyja sajuznyja prahramy ja padzialiŭ by na dźvie hrupy, — praciahvaje ekanamist. — Pieršaja — 25 prahram z 28, dzie daminuje rytoryka harmanizacyi zakanadaŭstva, sumiesnych piłotnych prajektaŭ, a taksama płanujucca asobnyja arhanizacyjna-techničnyja mierapryjemstvy.
Druhaja — prahramy pa harmanizacyi padatkovaha i mytnaha zakanadaŭstva, farmiravańni abjadnanaha rynku hazu, abjadnanych rynkaŭ nafty i naftapraduktaŭ.
Pieršaja hrupa prahram zakranaje šyračeznaje koła śfier i halin ekanomiki:
finansavy siektar i finansavaja infrastruktura (zakranuty amal usie adpaviednyja aśpiekty ad standartaŭ dla finansavych ustanoŭ, nahladu, da techničnych aśpiektaŭ funkcyjanavańnia płaciežnych sistem),
valutnaje rehulavańnie,
buchhałtarskija i aŭdytarskija standarty,
praviły i miechanizmy kankurencyi, unutranaha handlu,
abarona pravoŭ spažyŭcoŭ,
pramysłovaść, sielskaja haspadarka,
transpart,
infarmacyjnyja standarty,
vieterynarnyja i fitasanitarnyja standarty.
U svajoj sukupnaści hetyja śfiery i adpaviednyja standarty farmirujuć toje, što ekanamisty nazyvajuć instytucyjnym padmurkam (institutional underpinnings). Kažučy prostaj movaj, adpaviednyja praviły i standarty — heta fundamient dziaržavy i jaje suvierenitetu, jany zadajuć «źmiest dziaržavy» na apieracyjnym uzroŭni. Jašče praściej — jany zadajuć ład žyćcia ŭ krainie, farmirujuć ramki dazvolenaha jak dla ludziej, tak i dla ŭłady.
U hetaj častcy varta zrabić adstupleńnie. Siońnia ŭ śviecie i ŭ akademičnym asiarodździ, i na palityčnym uzroŭni adnym z najbolš aktualnych źjaŭlajecca pytańnie taho, što ŭ vyniku mižnarodnych pahadnieńniaŭ pa zamiežnym handli krainy i ich urady stračvajuć praźmiernuju častku svajho suvierenitetu.
Zamiest vybaru, skažam, ź dziesiaci opcyj jany (u vyniku, naprykład, abaviazacielstvaŭ pa valutnym rehulavańni abo pa standartach finrehulavańnia, charčovaj biaśpiecy dy inš.) mohuć vybrać tolki, naprykład, ź dźviuch.
Adpaviedna, časam urady nie prymajuć rašeńniaŭ, a ich prosta afarmlajuć u adpaviednaści z pradpisańniami mižnarodnych damovaŭ.
Hetkaja prablema ŭ toj ci inšaj stupieni tyčycca ekanamičnych sajuzaŭ (taho ž Jeŭrasajuza) i navat zon svabodnaha handlu ci mytnych sajuzaŭ.
U našym vypadku koła standartaŭ, jakija prapanujecca «harmanizavać» i «ŭnifikavać», značna šyrejšaje za łohiku zvyčajnaha ekanamičnaha sajuza (apošniamu plus-minus adpaviadaje JEAES). Jašče raz padkreślu, na paradku dnia hetaha sajuznaha płana — amal poŭny šerah instytucyjnych padmurkaŭ. Kali takaja «harmanizacyja» i «ŭnifikacyja» adbudziecca, heta źjeść značnuju častku suvierenitetu krainy.
Za peŭnyja bonusy vaš susied, jaki vałodaje dziasiatkam kvater u hetym ža domie, prapanuje zaklučyć damovu, pa jakoj treba ŭładkavać praviły vašaha žyćcia, aryjentujučysia na jahonyja.
Vy bieracie na siabie abaviazki, u jaki čas možna prychodzić i vychodzić z domu, kali kłaścisia spać, jakaja mebla pavinna stajać u vašaj kvatery i jak jana pavinna być rasstaŭlena, jak treba kiravać svaimi finansami i jaki adpaviedny ŭlik vieści, jakija pradukty možna nabyvać, u jakija kramy možna chadzić, na jakim aŭto treba jeździć, jakich žyvioł možna zavodzić dy inšyja (na 124 staronkach). Peŭnaja svaboda vybaru zastajecca, ale tolki ŭ hetych miežach. Ale kluč ad kvatery i techpašpart na jaje zastajucca ŭ vas.
Zaściarohi, nakštałt pryviedzienych vyšej, časta abviarhajucca arhumientam, što biełaruski bok usio heta ŭśviedamlaje i budzie tarmazić hetkuju intehracyju.
Bolš za toje, damovy ŭ styli «harmanizavać» i «ŭnifikavać», maŭlaŭ, damovy ni ab čym, handal pavietram, kab paciahnuć čas.
Ciažka nie pahadzicca, što namier biełaruskaha boku, chutčej za ŭsio, nasamreč taki.
Tady ŭźnikaje pryncypovaje techničnaje pytańnie. Ci zakładzieny ŭ biahučy płan miechanizm implemientacyi, jaki pazbaviŭ by biełaruskija ŭłady mahčymaści ŭchilicca ad faktyčnaha vykanańnia taho, što choča Rasija? Sychodziačy z dakumienta, moj adkaz na takoje pytańnie — pakul 50 na 50.
Z adnaho boku, nasamreč, pieršaja hrupa prahram zachłamlenaja słovami «harmanizacyja» i «ŭnifikacyja». Heta, zdajecca, jak i raniej, pakidaje šmat mahčymaściaŭ dla dalejšaha razychodžańnia ŭ interpretacyi, doŭhich uzhadnieńniaŭ i h. d.
Ale, z druhoha boku, heta ŭžo nie pusty nabor dekłaracyj i chaciełak. Rasija, vidać, pasprabavała minimizavać takija ryzyki, zrabiŭšy dosyć vyraznym miechanizm hetaj «harmanizacyi» i «ŭnifikacyi».
U kožnaj prahramie pa kožnym punkcie «harmanizacyi» pryviedzieny vyčarpalny śpis narmatyŭna-pravavych aktaŭ, jakija treba «harmanizavać» ci «ŭnifikavać».
Dalej u dačynieńni amal da ŭsich prahram pieršaj hrupy prapisany pakrokavy miechanizm, što aznačaje hetaja «harmanizacyja»: vyznačeńnie nieabchodnaści, uzroŭniu i sposabaŭ harmanizacyi, supastaŭleńnie nacyjanalnaha zakanadaŭstva, uzhadnieńnie pryncypaŭ, kryteryjaŭ i inšaha źmiestu harmanizacyi, ułasna harmanizacyja i ŭnifikacyja nacyjanalnych narmatyŭna-pravavych aktaŭ (NPA), padrychtoŭka i pahadnieńnie novych NPA.
Naprykład, intehracyja isnaha prahramnaha abstalavańnia, raspracoŭka novaha softu pa peŭnych intehracyjnych napramkach, praviadzieńnie piłotnych prajektaŭ, vypracoŭka i vykanańnie jašče bolš detalovych darožnych kartaŭ pa asobnych kirunkach.
Taksama ŭ rečyščy faktyčnaha vykanańnia damovaŭ treba źviarnuć uvahu na aściarožnyja i razmytyja padvodki da nadzialeńnia bolš źmiastoŭnaj rollu i peŭnaj subjektnaściu samoj sajuznaj dziaržavy.
Naprykład, u šerahu prahram zachodzić havorka nie tolki ab uzhadnieńni nacyjanalnych NPA, ale i ab mahčymaści implemientacyi normaŭ praz nadnacyjanalnyja akty.
U asnoŭnych kirunkach dekłarujecca «vyznačeńnie asnoŭ stvareńnia ŭłasnaści Sajuznaj dziaržavy».
Što tyčycca narmatyŭnych i arhanizacyjna-techničnych punktaŭ, to choć i nie detalova, ale bolš-mienš vyrazna prapisanyja dedłajny. Jany prypadajuć na 2022-2023 hod. Na paradku dnia źjavilisia abaviazacielstvy ŭ dačynieńni nie da jakoj-niebudź niapeŭnaj budučyni, a davoli blizkaj.
Napeŭna, tut iznoŭ moža paŭstać pytańnie, maŭlaŭ, udakładnieńnie źmiestu i terminaŭ intehracyi ŭsio adno nie harantuje hatoŭnaści biełaruskaha boku heta vykonvać. I voś tut važnuju rolu adyhryvaje druhaja hrupa prahram (haz, nafta, padatki i mytnia), ich źmiest i miechanika implemientacyi.
Nizkija ceny i spryjalnyja ŭmovy pa hazie i nafcie — heta hałoŭnyja momanty dla biełaruskich uładaŭ. I jany adčuvalnyja nie stolki ŭ budučyni, kolki siońnia i zaraz. Zachavańnie «naftahazavych subsidyj» dla siońniašniaj Biełarusi — umova padtrymańnia štanoŭ u ekanomicy. I ruskija hetym naŭprost karystajucca.
Hazavaja prahrama praduhledžvaje, što ŭ 2022 i 2023 hadach ceny pastavak «błakitnaha paliva» dla Biełarusi vyznačajucca štohod pa vynikach pieramoŭ bakoŭ i zamacoŭvajucca asobnym pratakołam źmien da bazavaha pahadnieńnia 2011 hoda. Hety pratakoł dziejničaje hod.
Majecca na ŭvazie, što paśla 2023 hoda moža pačać dziejničać tak zvany adziny rynak hazu, jakoha biełaruski bok dabivajecca ad samaha pačatku ŭsioj epapiei intehracyi. U spadziavańni, što pry peŭnych ahavorkach hety adziny rynak pavinien zabiaśpiečyć nizkija ceny na haz dla Biełarusi pa zmoŭčańni, biez patreby dadatkovych pieramoŭ. Dla hetaha baki pavinny zaklučyć adpaviedny dadatak da hetaj prahramy.
Miarkuju, taki miechanizm demanstruje, što Rasija maje namier vykarystoŭvać canu na haz u 2022-2023-m, a taksama zhodu padpisać damovu ab supolnym rynku hazu paźniej jak instrumient prymušeńnia da vykanańnia pieršaj hrupy prahram. Budzie ruch pa inšych kirunkach — budzie tanny haz i dalej jaho adziny rynak.
Padobnaja situacyja z prahramaj pa nafcie i naftapraduktach. Ale jašče z bolš žorstkim miechanizmam umoŭ i kantrolu.
Rasijski naftavy manieŭr pryvodzić da źnižeńnia rentabielnaści biełaruskich NPZ i jaho ruchu u minus, što stavić pad pytańnie žyćciazdolnaść usioj haliny. A heta ekzistencyjny vyklik dla ŭsioj ciapierašniaj madeli ekanomiki, bo naftaapracoŭka — klučavaja ź jaje «stryžniavych» halin.
Na budučyniu adpaviednaja prahrama praduhledžvaje «vyrašeńnie» pytańnia za košt stvareńnia adzinaha rynku. Šmat u čym pa anałohii z hazavym pytańniem.
A adnosna ciapierašniaha pieryjadu prahrama adsyłaje i naŭprost źviazvaje naftavyja pierśpiektyvy z harmanizacyjaj padatkovaha i mytnaha zakanadaŭstva. I tut samaje cikavaje.
Publična rasijskija čynoŭniki nie raz dekłaravali abumoŭlenaść kampiensacyi za naftavy manieŭr (praź miechanizm zvarotnaha akcyzu) uzhadnieńniem pryncypaŭ uskosnaha padatkaabkładańnia.
Na pieršy pohlad, hety miechanizm i zamacavany ŭ adpaviednaj prahramie pad farmuloŭkami «ŭzhadnieńnie i padpisańnie mižnarodnaj damovy ab pryncypach spahnańnia ŭskosnych padatkaŭ» razam z «ustanaŭleńniem fiskalnych paramietraŭ pracy biełaruskich NPZ u suviazi z praviadzieńniem RF padatkovaha manieŭru».
Častkova takaja ŭzajemaŭviazka zrazumiełaja, ale zaŭsiody jana vyhladała trochi naciahnutaj, bo pryncypy i inšyja charaktarystyki spahnańnia hetych padatkaŭ u Biełarusi i Rasii dosyć blizkija.
Z prahramy vidno, što pad markaj uzhadnieńnia pryncypaŭ uskosnych padatkaŭ nasamreč rasijski bok značna bolej chvaluje mahčymaść bačyć i častkova kantralavać finansavyja płyni biełaruskaj ekanomiki.
Adnym z hałoŭnych techničnych rašeńniaŭ hetaj prahramy źjaŭlajucca «prajektavańnie intehravanaj sistemy administravańnia ŭskosnych padatkaŭ (ISA UP)», «raspracoŭka ISA UP», «ukaranieńnie ISA UP».
U sučasnaj Rasii praz padatkovaje prahramnaje zabieśpiačeńnie (AIS «Nałoh — 3») ździajśniajecca tatalny kantrol za ŭsioj ekanamičnaj dziejnaściu.
Z adnaho boku, hetaja sistema vykonvaje i funkcyi, jakija jana dekłaruje: jana nasamreč dazvalaje źnizić machlarstva, padvysić fiskalnuju prazrystaść. Ale adnačasova davoli šmat padstaŭ dumać, što mahčymaści hetaj sistemy vykarystoŭvajucca i dla ŭvasableńnia adviečnaj idei aŭtarytarnych ci tatalitarnych režymaŭ: «Vialiki brat sočyć za taboju».
Vyhladaje, što taki vopyt rasijski bok choča ekstrapalavać na Biełaruś, kab atrymać dostup da kantrolu za finansavymi płyniami ŭ biełaruskaj ekanomicy.
Niekatoryja nieadnaznačnyja detali ŭtrymlivaje taksama mytnaja častka hetaj ža prahramy. Naprykład, idzie aściarožnaja havorka ab stvareńni novaj nadnacyjanalnaj struktury (miždziaržaŭny centr u składzie Mytnaha kamiteta Sajuznaj dziaržavy), nadzialeńnie Mytnaha kamiteta SD šeraham novych paŭnamoctvaŭ.
Akurat hetaja prahrama raśpisanaja ŭ maksimalna kankretnych detalach, ahavoranaja paśladoŭnaść krokaŭ. I mienavita pa hetaj prahramie zaćvierdzili samyja žorstkija dedłajny (u asnoŭnym havorka idzie pra biahučy 2022 hod).
Haz, nafta i padatki — voś błok prahram, jakija abodvuma bakami razhladajucca jak klučavyja.
Dla biełaruskaha boku heta sproba vyrašyć pytańni, jakija vostra stajać užo siońnia.
Dziela hetaha pryjšłosia admovicca ad svajoj raniejšaj pazicyi: da siaredziny 2020-ha biełaruskija ŭłady adstojvali dumku, što za tannyja naftu i haz užo zapłačana ŭstupleńniem u JEAES i ab nijakich novych umovach nie moža iści havorka.
Voś tak za adzin i toj ža tavar (tannyja haz i nafta) pryjšłosia zapłacić dvojčy. Ale z nadziejaj usio ž taki paźniej zbočyć.
Rasijski bok u hetaj damovie vyrazna abaznačyŭ svajo razumieńnie intehracyi. Jany pretendujuć na kantrol za ŭsimi instytucyjnymi padmurkami Biełarusi i chočuć pazbavić krainu instytucyjnaj samastojnaści. Adbyvajecca ŭciahvańnie Biełarusi ŭ koła rasijskich standartaŭ i kryteryjaŭ, pryviazka da siabie i svajoj trajektoryi raźvićcia.
Maskva razumieje, što isnuje imaviernaść, što ŭsio znoŭ pojdzie nie tak. Tamu jany maksimalna karystajucca słabaściu ekanamičnaha stanovišča Biełarusi siońnia. I sprabujuć zapuścić dvuchkrokavy miechanizm implemientacyi.
Uładam Biełarusi patrebnyja tanny haz i nafta. Rasija ž vykarystoŭvaje źnižanyja ceny na enierhanośbity ŭ jakaści trajanskaha kania, kab uklučyć miechanizmy kantrolu praz padatkovyja i mytnyja instrumienty, uklučajučy «padatkovaje videanazirańnie».
Kali heta atrymajecca, to i prasoŭvańnie asnoŭnaj častki intehracyjnaha pakieta stanie pytańniem času i spravaj techniki.
Kamientary