Alaksiej «Ryžy» Aŭdziej.
«Draniki smažyŭ šeść hadzin»
— Adkul vy rodam? Dzie vučylisia, dzie pracavali?
— Naradziŭsia ja ŭ vioscy Zaastraviečča Kleckaha rajona. Mnie 23 hady. Zajmaŭsia ŭsim pakrychu. Sprabavaŭ siabie jak kuchar, sprabavaŭ jak prahramist. Ale nidzie siabie pakul nie znajšoŭ. Kucharam pracavaŭ zusim niadoŭha: kali mnie zaniatak vielmi padabajecca, to nie vielmi ŭsprymaju jaho jak pracu. Zaŭsiody padabałasia štości cikavaje pryhatavać, kahości nakarmić.
— A firmovaja strava jość?
— Miarkuju, što draniki. Ja ich časta hatuju, jany prostyja ŭ pryhatavańni. Kali ja ŭ kahości ŭ haściach, to zaŭždy prapanuju pryhatavać draniki.
— Z mukoj ci biez muki?
— Zaležyć ad bulby, ad kolkaści kruchmału. Kali patrebnaja huściejšaja masa, to muku ŭsio ž treba dadać.
— Vielmi pryhožaje videa, dzie vy hatujecie na froncie draniki.
— Nasamreč, heta pieršy padobny dośvied. U asnoŭnym ža starajusia pabolej na zadańni chadzić. Tut ža vydałasia volnaja chvilinka, pryjechali da ŭkrainskich vajskoŭcaŭ, jany kažuć, što ŭ ich jość bulba. A ja jakraz zachvareŭ. Kažu, mahu pryhatavać draniki. U vyniku stajaŭ i smažyŭ ich šeść hadzin. Treba ž było ŭsich nakarmić.
— Dobra havorycie pa-biełarusku, adkul heta?
— Raniej lubiŭ čytać pa-biełarusku. I hetyja pasiŭnyja viedy zastalisia. Tolki pačaŭ adnaŭlać praces razmovaŭ pa-biełarusku, tamu časam składana heta rabić.
Alaksiej «Ryžy» Aŭdziej
«Razmalavaŭ milicejskuju mašynu»
— Raskažycie pra svoj udzieł u padziejach 2020 hoda?
— Staraŭsia aktyŭničać. Razam z hrupaj ludziej rabili samyja roznyja akcyi: i adkrytyja, i nie vielmi. Viešali hielijevyja šaryki, psavali «Tabakierki», adzin raz atrymałasia navat zrabić a-ta-ta milicejskaj mašynie (śmiajecca). Ja a 4—5 ranku, kali ŭsie spali jašče, vychodziŭ z bałončykam farby i malavaŭ na «Tabakierkach». Adnojčy ŭbačyŭ milicejskuju mašynu, jakaja stajała biez nahladu, napisaŭ na joj «3%» i «Ty chutka siadzieš». Nie łavili, tolki adnojčy surjozna daviałosia ŭciakać. Ale ŭ mianie zaŭždy byŭ z saboj zapasny kamplekt adzieńnia. Ja zabiahaŭ kudyści, chucieńka pieraapranaŭsia i vychodziŭ. Tak ja prosta prajšoŭ mima tych chłopcaŭ, jakija mianie praśledavali.
— U šeściach udzielničali?
— Tak, pačaŭ jašče da prezidenckich vybaraŭ. Mianie ŭpieršyniu zatrymali 14 lipienia 2020 hoda, kali aryštavali Viktara Babaryku. Mianie tady navat na «sutki» nie pasadzili, noč pratrymali ŭ spartzale, navat nie bili nikoha, prosta vypuścili. Z taho momantu ja ŭdzielničaŭ u adkrytych akcyjach, a viečarami rabiŭ svaje spravy. Ale samyja važnyja dla mianie padziei 9—11 žniŭnia, tady možna było niešta zrabić. Ja prychilnik bolš radykalnych mietadaŭ, sam hety tavaryš nie sydzie.
— Barykady taksama budavali?
— Zastaŭsia navat fotazdymak z padziej na «Ryzie» 10 žniŭnia. 11-ha mianie zatrymali z zaplečnikam, dzie była manciroŭka, kaska, reśpiratar — poŭny farš. Mnie za heta mocna dastałasia. Noč trymali ŭ haražach, u mianie była majka z Pahoniaj, mianie mocna muryžyli praz heta. Ale z taho momantu mnie pačało šancavać: atrymałasia trapić nie ŭ aŭtazak da Žodzina, a ŭ mašynu chutkaj dapamohi.
Alaksiej «Ryžy» Aŭdziej z pałonnymi rasijanami
«Ja nivodnaha dnia nie žyŭ biez Łukašenki, chacieŭ heta źmianić»
— Što było tryhieram, čamu vy dałučylisia da pratesnaha ruchu?
— Ubačyŭ mahčymaść niešta źmianić. Mnie 23 hady, Łukašenka ž kiruje ŭžo 28 hadoŭ, ja nivodnaha hodu bieź jaho nie žyŭ. Nie liču, što heta narmalna. Ja pabačyŭ šaniec i pasprabavaŭ im skarystacca.
— U vas tatu «23.34», kali jaje zrabili?
— Na Dzień Voli ŭ 2021 hodzie. Adbyŭsia taki pryliŭ patryjatyzmu, vyrašyŭ vykazać salidarnaść z tymi, chto choča pieramien, a asabliva z tymi, chto siadzić za hetaje žadańnie. Niadaŭna pabačyŭ na hetych «Ślivach», što na mianie zaviedzienaja kryminalnaja sprava. Pa ščyraści, pierastaŭ za hetym sačyć. Ale ja na toj momant užo byŭ u Polščy, mnie było abyjakava. Ja da vajny navat dumaŭ, što ŭsio daŭno zamarožana i šancy adtajać roŭnyja nulu.
— Kali vy źjechali z krainy?
— 11 žniŭnia ŭ mianie atrymałasia vybracca, jak ja kazaŭ, bo była vielmi surjoznaja traŭma nahi. Jašče niekalki dzion adležvaŭsia. 18 žniŭnia ja vyjechaŭ va Ukrainu, pratusavaŭsia tam paru tydniaŭ, dačakaŭsia vizy i źjechaŭ u Polšču.
— Nie paryvalisia viarnucca?
— Nie-a. Pahroza kryminalnaj spravy vidavočnaja. Mnie pisali, što pasadziać, kali viarnusia. Ja pabačyŭ, što jość krainy, dzie možna dychać bolš volna. Ja pryniaŭ rašeńnie, što viarnusia tolki tady, kali ŭłada ŭ krainie źmienicca. Ja taki padarožnik: u Polščy doŭha nie zatrymaŭsia, viarnuŭsia va Ukrainu, potym palacieŭ u Hruziju. Časta pierajazdžaju, mianiaju pracu. Imknusia pahladzieć śviet.
Alaksiej «Ryžy» Aŭdziej
«Paabiacaŭ dziaŭčynie-ŭkraincy, što budu vajavać»
— Jak vy sustreli dzień 24 lutaha, kali pačałasia vajna?
— Hety dzień ja sustrakaŭ u čakańni. Ja tady byŭ u Hruzii, staŭ aktyŭna sačyć za navinami paśla «histaryčnaj bajdy» ad Pucina pra «ŁNR» i «DNR». Z taho momantu ja zrazumieŭ, što heta zdarycca voś-voś. Ukraina za vosiem hadoŭ stała našmat macniejšaj, zdaryŭsia taki pryliŭ patryjatyzmu ŭ ludziej, ja razumieŭ, što jany prosta tak svajo nie addaduć.
— Kali zrazumieli, što pajedziecie na vajnu?
— Hod tamu ja sustrakaŭsia z ukrainkaj, ja tady žyŭ u Adesie. Ja joj skazaŭ, što kali budzie vajna, to pajedu vajavać. Sumnievaŭ u mianie nie było. Prosta zatrymaŭsia praces, bo ja byŭ u Hruzii. Pakolki biełarusam usie šlachi, aproč Polščy, byli zakrytyja, to daviałosia čakać vizy ŭ Tbilisi ceły miesiac. Hruziny z saboj nie brali, bo ŭ mianie pašpart krainy-ahresara. Pryjechaŭ 28 sakavika. U Varšavie adrazu pajšoŭ na punkt pryjomu. Tam spytali, kali hatovy jechać, adkazvaju, što choć ciapier. Mnie kažuć, kali paśpiejuć pravieryć ciabie śpiecsłužby ŭkrainskija, to pajedzieš zaŭtra. Ja pieranačavaŭ u znajomaha i pajechaŭ adrazu va Ukrainu. Dzieści tydzień ci dva ja pravioŭ u vučebcy, a potym mianie ŭžo pieraviali na bajavy kirunak u Mikałajeŭ. Potym naša rota i častka inšaj transfarmavałasia ŭ bataljon «Vołat».
— U vas dobraja fizičnaja padrychtoŭka?
— Toj miesiac, jaki ja rabiŭ dakumienty ŭ Hruzii, aktyŭna zaniaŭsia sportam. Razumieŭ, što «fizucha» pavinna być lepšaj, čym była.
«Strałkovy boj byŭ tolki trojčy»
— Pra bajavyja zadańni možacie raskazvać užo?
— Sa značnaha — heta nastup u Chiersonskaj vobłaści, kali jon išoŭ pa vialikaj linii frontu. Byŭ u Sievieradaniecku dva tydni. Hetaja vajna, papraŭdzie, nie padobnaja da toj, što pakazvajuć u filmach. Heta najpierš vajna artyleryi. Ja časta byvaju ŭ pieršych šerahach, ale strałkovy boj u mianie pakul zdaraŭsia trojčy.
— Jakija byli adčuvańni ad pieršych bajoŭ?
— Ščyra? Ja dumaŭ budzie našmat strašniej, vialiki pryliŭ adrenalinu. Hałava pačynaje pracavać u niekalki razoŭ chutčej, bo ad hetaha zaležyć tvajoj žyćcio. Ja nie viedaju, jak heta patłumačyć słovami, ale heta taki adrenalinavy kuraž, mnie spadabalisia adčuvańni.
— Alaksandr «Kuś» kazaŭ, što pierad nastupam u Chiersonskaj vobłaści było adčuvańnie, što chtości nie vierniecca z boju. Jak heta adbivałasia?
— Sapraŭdy, takoje havaryli, bo dla bolšaści heta była pieršaja surjoznaja apieracyja, pryčym adrazu nastupalnaja. Nam skazali, što buduć vialikija straty, ale dziakujučy hramatnym dziejańniam našych kamandziraŭ, jak Ivan «Brest», i padpałkoŭniku HUR, u nas nie było nivodnaha «dvuchsotaha» i ŭsiaho niekalki «trochsotych».
«Brest» — charyzmatyčny, razumny, adukavany»
— Što za čałaviek byŭ «Brest»?
— Jon mianie vielmi ŭraziŭ. Pa-pieršaje, jak lidar zdolny vieści za saboj, jon zaŭsiody išoŭ napieradzie, zabiraŭ usich paranienych. Pa-druhoje, jon pa hadach myśliŭ. Niekatoryja tak nie zdolnyja dumać i ŭ stałym uzroście. Jon šmat analizavaŭ i dakładna danosiŭ svaju infarmacyju. Charyzmatyčny, razumny, adukavany, tolki dobryja ŭspaminy zastalisia. Vania, my pa tabie sumujem i za ciabie adpomścim. Astatnich palehłych taksama viedaju. «Siabro», «Atam» — heta mnie jak braty. Mocnaha šoku nie było, bo tut duch śmierci hulaje zaŭždy blizka, u luby momant možaš ci ty «končycca» ci tvaje pabracimy. Było vielmi škada, takoha bajavoha kamandzira ŭ nas bolej prosta niama. My razumieli, što jany zrabili ŭsio, što ad ich zaležała. My ź im brali ŭ pałon rasijan, Ivan chacieŭ prosta spalić akopy vorahaŭ, ale tam my znajšli troch «bomžykaŭ». «Brest» vyrašyŭ ich nie zabivać, a papoŭnić abmienny zapas. Ja ich potym achoŭvaŭ. U dušu im nie zazirnieš, ale, zdajecca, jany ŭsio razumiejuć, prosta chacieli padzarabić.
— Vy «Ryžy» ci «Rudy»?
— Ja pa-biełarusku pišu na amunicyi «Ryžy». U mianie ŭsio žyćcio była takaja mianuška, vybaru nie było, usie da hetaha pryvykli.
Alaksiej «Ryžy» Aŭdziej
— Što samaje ciažkaje na vajnie?
— Składanaje pytańnie. Mnie tut padabajecca, kali ščyra. Śpiecyfičnyja ludzi jeduć vajavać u inšuju krainu. Samaje ciažkaje — padtrymlivać roŭny psichałahičny stan.
— A samaje pryjemnaje na vajnie?
— Adrenalinavy kuraž, jak ja ŭžo kazaŭ. Niepieradavalnaje adčuvańnie, kali ty ŭ bai, a taksama datyčnaść da dobraj spravy. Ukraina pieramoža, pytańnie času i pastavak zachodniaj zbroi. Kali tak adbudziecca, to režym Pucina ci padzie, ci mocna pačnie chistacca. A heta značyć, što i pa pazicyjach Łukašenki budzie ŭdar.
— Čym by chacieli zajmacca paśla vajny?
— U mianie byli prablemy z pošukam siabie; mahčyma, chacieŭ by pryśviacić siabie na čas vajskovaj spravie. Ja kaliści vučyŭsia ŭ kadeckim, ale mnie nie spadabałasia, a ciapier vielmi zajšło. Ad biełaruskaj armii ja zaŭždy «kasiŭ», biehaŭ, nie razumieŭ, jak vytrymaju ŭ tym durdomie.
zalikovaje pytańnie) sapraŭdnyja draniki biez muki