«Pan padaryŭ nam les, kab dzied sieŭ za jaho». Jak žyvie 91-hadovaja apošniaja staravierka ŭ vioscy na Naračy
Ściepanidzie Sinifanaŭnie 91 hod. Jana apošniaja sa staravieraŭ u vioscy Małaja Syrmiež u Miadzielskim rajonie. Žančyna viedaje ŭ akruzie kožny kuścik, moža pakazać miescy, dzie rastuć lisički i baraviki. Jaje žyćciaradasnaści možna tolki pazajzdrościć. Kaža, što mienavita heta jakaść dapamahła joj, bo takoha dziacinstva jana nie pažadała b i vorahu. Vialikaja siamja ź siemiarymi dziećmi zastałasia biez maci. Usie ciažkaści chatniaj haspadarki ŭzvalili na plečy starejšaj dački — Ściepanidy. Kab padniać dziaciej, joj pryjšłosia achviaravać usimi marami. Realt.by pryvioz sa svajho padarožža pa Biełarusi apovied pra nialohkaje žyćcio 14-hadovaj dziaŭčynki, jakaja vyrasła mocnaj žančynaj.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/181b5d6d94bfe0f5d10bc60ffac01cbc-ehymb.jpg.webp)
«Ja maliłasia i płakała, kab karova nie zdochła»
U vioscy Małaja Syrmiež kala Naračy ciapier kala 70 dvaroŭ. Dom babuli Ściepanidy vyhladaje maładym, ale staić tut amal 100 hadoŭ. Jaho fasady ŭžo abnavili i abkłali cehłaj, tamu tak i nie skažaš, što tut u svoj čas była škoła i vyrasła dva pakaleńni.
Staraviery pryjechali ŭ viosku jašče ŭ XVIII stahodździ. U vioscy naličvałasia try takija siamji, u tym liku i Artajevy — siamja Ściepanidy. Pobač byŭ dom katalikoŭ i dźvie siamji — pravasłaŭnyja. Susiedzi pavažali tradycyi adno adnaho, nichto nikoha nie kryŭdziŭ, usim dzialilisia.
«Nam davali karystacca młynom, my dazvalali prychodzić u łaźniu. Va ŭsich byli vialikija siemji, tamu ŭ dapamozie adno adnaho mieli patrebu».
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/98c488846ec405c2dce1679a8fda24ff-kcyxq.jpg.webp)
Babula Ściepanida pra dziacinstva havoryć šmat, ale ščaślivych momantaŭ uspomnić tak i nie moža. U siamji było 8 dziaciej, adno pamierła jašče małoje.
«Mamu klikali Fieadosija. Jana była chudzieńkaja i słabaja. Starałasia daŭžej karmić hrudziami, kab nie zaciažaryć znoŭ. Haspadarka, praca na ziamli i dzieci adbirali šmat sił. Kali mnie było 14 hadoŭ, mama pamierła ad suchotaŭ. Jany źjeli jaje za šeść miesiacaŭ».
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/0fad68bc602f35f6d019b2351612ca6a-27ppy.jpg.webp)
Pra baćku Ściepanida kaža z kryŭdaj i bolem. Jon byŭ vielmi strohi i «biazbožna biŭ za lubuju pravinnaść».
Paśla śmierci maci ŭsioj haspadarkaj zajmałasia 14-hadovaja Ściepanida. Tady jaje, maleńkuju, da śloz mahli davieści hrubyja słovy baćki pra niedasolenuju ježu. Ciapier ža dalikatnuju źniešnie babulu, zdajecca, užo nie złamać ničym. Jana z uśmieškaj kaža, što moža i na viasielle adna ježy nahatavać, i dach pierakryć. Voś takija navyki nabyła, kab vyžyć.
«Pamiataju, miasiła ciesta dla chleba dy pierabrała z vadoj: treba było dva litry, a ŭliła viadro. Ciesta ŭ pieč nie lezła. Užo pradčuvała, što baćka abłaje, skaža, što ja drennaja haspadynia. Vyrašyła addać pałovu śvińniam i karovie. I karova zachvareła. Ja ž viedaju, što tolki ad ciesta mahła. Ja maliłasia i płakała, kab karova nie zdochła, bo pačnuć potym praviarać, ad čaho zhinuła, budzie mnie biada.
Ale pašancavała, u toj raz jana nie zdochła, — uśmichajecca babula. — Druhi raz nie pašancavała. Jana padaviłasia bulbaj. Ja sprabavała vyciahnuć rukoj, ale nie atrymałasia. Taksama tady vielmi płakała, susiedka pierad tatam mianie abaraniała, choć majoj viny tut i nie było. Ale haspadynia — ja, tamu i vinavataja ja».
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/16c24400668031681e9b29275040a76b-woacq.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/4323128c533f52983c216fc6622fa744-d3srw.jpg.webp)
Dzied i baćka Ściepanidy byli prostymi sialanami.
«Adzin miascovy pan praviniŭsia čymści pierad dziaržavaj i jaho čakała turma. Jon chacieŭ, kab dzied moj vinu ŭziaŭ na siabie, ale toj byŭ razumny i skazaŭ, što prosta tak na ździełku nie pojdzie. Paprasiŭ pierapisać na jaho dobry ŭčastak lesu, što byŭ za 8 km ad vioski. Toj pahadziŭsia».
Pabialełaje pałatno 1901 hoda z płanam padoranych terytoryj da hetaha času zachoŭvajecca ŭ siamji. Sam dziadula adbyvaŭ pakarańnie nie tak doŭha, jaho vyzvalili pa amnistyi. Paśla bahaty ŭčastak lesu pierajšoŭ pa spadčynie baćku.
Pa słovach babuli Ściepanidy, toj im vielmi daražyŭ i nie pradavaŭ nivodnaha dreva, choć žyli jany davoli biedna. Apraŭdvaŭsia, što synam jašče chaty budavać treba.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/901fcec561bae8abdbd5cf19d37bcb7a-xhim5.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/70c04dc4b76db0dc316a3bcef28b02f6-vvddp.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/f2b5f9f4c7fbd4fb6221545c10a561db-st8a1.jpg.webp)
«Baćku pryznačyli staršynioj kałhasa, dyk choć raśpisvacca navučyli»
Svaim skarbam siamja vałodała niadoŭha. Paśla prychodu balšavikoŭ ziamlu adabrali. Dobra, što choć chatu ŭdałosia zachavać, uspaminaje babula.
«My žyli ŭ staroj chacie, tam było vielmi mała miesca. Novuju chatu baćka zdavaŭ pad škołu, kab atrymlivać choć niejkija hrošy. Samy vialiki pakoj — adziny možna skazać, my addali nastaŭnicy, a sami ŭsie spali ŭ kalidory. Mama z tatam na łožku, a my pobač na padłozie, — raskazvaje babula. — U toj čas u vioscy puścili čutku pra toje, što Artajevy — zamožnyja sialanie, choć my takimi nikoli nie byli i, kab nie pazbavicca chaty, paprasili nastaŭnicu skazać, što maleńkaja chata naležyć joj. Jana karystałasia ŭsimi vyhodami: našymi drovami, chataj. Nas, dziaciej, joj škada nie było».
U 40-m hodzie baćku Ściepanidy pryznačyli staršynioj kałhasa.
«Balšaviki padumali, raz u jaho dobraja haspadarka, to jon i na hetaj pasadzie spravicca. Baćka byŭ niepiśmienny, dyk jaho tam choć by raśpisvacca navučyli — staviŭ kryžyki na papierkach».
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/f828e0a216fb224a4538ab430c77856e-o3rcr.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/b446c73e1c414f90c99b42bfe87d0a22-rrn3z.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/9f82f2a54ab49c24d55b0adfe697116a-wg0cs.jpg.webp)
Kali starejšyja braty źjechali, siastra vyrasła, Ściepanida spadziavałasia, što zmoža, narešcie, kudy pajechać i ŭładkavać svajo žyćcio. Ale baćka źjechaŭ u Komi, dzie znajšoŭ sabie novuju žonku.
«Małodšym bratam i siostram ja zamianiła maci. Kali baćka źjechaŭ, to zabraŭ z saboj tolki adnu siastru. Dvoje ž padletkaŭ zastalisia na mnie. Ja maryła stać kucharam, źjechać žyć u Łatviju ci chacia b u Viciebsk, ale susiedka ŭvieś čas kazała, što dzieci bieź mianie prapaduć, a mačycha ich budzie kryŭdzić. Heta mianie i spyniała».
Babula była zamužam dva razy. Pieršy šlub byŭ niaŭdałym i nieŭzabavie raspaŭsia. U druhim naradzilisia dźvie dački.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/d10f167339fa6efc053198ecd1df2fd1-2q9w2.jpg.webp)
Staravierami ŭ siamji byli jak baćka, tak i maci. Ale ŭsim relihijnym tradycyjam navučała mama.
«Jana sama rodam ź vioski za dzieviać kiłamietraŭ ad Litvy, vielmi viernica była. Hladzieła, kab dzieci viedali i rabili pravilna. My, staraviery, kłaniajemsia ŭ ziamlu, stojačy na kaleniach. Ja malusia kožny dzień, — padzialiłasia babula i raskazała na pamiać 18 staronak Siamipakłonnaha pačatku. — Śviečki taksama ŭmieju rabić. U mianie jość i vosk, i śpiecyjalny aparat. Darečy, treba budzie zrabić sabie štuk 200 i dla carkvy 150».
U kucie haścioŭni ŭ babuli abstalavany Śviaty kut z abrazami, lastoŭkaj z malitvaj la kožnaj prystupki i staradaŭnim psałtyrom.
Jana kožny hod jeździć u staravierskuju carkvu ŭ Brasłaŭskim rajonie. Ni adlehłaść, ni ŭzrost joj nie pieraškoda.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/55b2ccc7ce088439d04126e770429916-h9rbd.jpg.webp)
«Adnyja kažuć, što Boh jość, inšyja nie vierać. Ja liču, što niešta jość. Moj brat nie vieryŭ, jon nie moh daravać, što nas, siemiarych dziaciej, jon pakinuŭ biez maci. My ž ni ŭ čym nie vinavatyja».
Niekatoryja svajaki pachavanyja na starych staravierskich mohiłkach u lesie, za kiłamietr ad doma. Usiu darohu Ściepanida Sinifonaŭna raspaviadała historyi i ni razu nie spyniłasia na pieradych.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/6a541988d140231664fbfd5fe708e3f3-tvf9m.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/584228cdf6c560a71dedb0d185ef25f8-y21uo.jpg.webp)
Na miescy jana pakazvaje mahiły baćkoŭ, muža, siastry, brata, susiedziaŭ i siabroŭ. La aharodžy ŭspaminaje paciešnyja historyi: chto kaho raŭnavaŭ, chto kaho lubiŭ — miestačkovyja bajki pra ludziej, ź jakimi pražyła ŭsio žyćcio.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/4ef664854abe84575089d578906a2563-f07m0.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/1a0a9e1cfcacdcbe8526ccdd1299146f-996pd.jpg.webp)
Babula pryznajecca, što choć i adčuvaje siabie jašče maładoj, ale voś zdaroŭje ŭžo nie toje.
«Chočacie pakažu vam, što ŭ mianie jość pachavalnaje? Kali čałaviek pamiraje, jaho kładuć u savan, jon u mianie lniany, sama vytkała. Potym nakryvajuć pakryvałam — jaho ja ŭžo kupiła».
Žančyna śmierci nie baicca i žartuje, što pakul jahady i hryby źbirać moža, žyć budzie.
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/b13172075c8c9a6ea4185a7c7071fbc4-jtb1o.jpg.webp)
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/64523d028a615bf1597a61af643bb2b3-9ph95.jpg.webp)
Sa staražyłaŭ u vioscy zastałasia jašče adna žycharka, ale babula Ściepanida bolš razmaŭlaje z maładymi. Da mamy časta pryjazdžajuć dočki Tania i Śvieta, jakija taksama staravierki. Lubić i dziakuje Ściepanida svajmu ziaciu: «Jon zaŭsiody dapamoža pa haspadarcy».
«Ja, u adroźnieńnie ad niekatorych žycharoŭ vioski, była i ŭ Piciery, i ŭ Kalininhradzie. Apošni raz lotała tudy 10 hadoŭ tamu na pachavańnie małodšaha brata. Škada, jon zmaŭčaŭ, što chvareje, moža, ja b jaho paśpieła vyratavać. Uletku pryjazdžaŭ u hości plamieńnik, pryvioz šmat padarunkaŭ. Jeździli voś płavać na bajdarkach, dyk arhanizatary bajalisia, što mnie drenna stanie. Ale nie, — śmiajecca Ściepanida. — Šeść kiłamietraŭ prapłyli, mnie tak spadabałasia, ja navat prahaładacca paśpieła».
![](http://nnexpictures.fra1.digitaloceanspaces.com/img/w732d4webp1/photos/z_2022_12/30a36b64a45c4886dbb7fc4fcde42ebd-lw0an.jpg.webp)
Kamientary
jeśli ona ni odnoho radostnoho momienta iz žiźni vspomniť nie možiet
zato s udovolstvijem chodit na kładbiŝie...
https://nashaniva.com/305898 ... mama pamierła ad suchotaŭ. ... Pra baćku Ściepanida kaža z kryŭdaj i bolem. Jon byŭ vielmi strohi i «biazbožna biŭ za lubuju pravinnaść"
dyk navošta byŭ taki baćka?
i navošta była takaja viera?