«Źviazda»: Čytačy prosiać udakładnić,

Škvał zvankoŭ abrušyŭsia na redakcyju: niaŭžo i praŭda, što historyju Biełarusi ŭ biełaruskich škołach buduć vykładać pa-rusku? Hetaje pytańnie ja adrasavała načalniku adździeła vykładańnia hramadaznaŭčych dyscyplin upraŭleńnia vyšejšaj i siaredniaj śpiecyjalnaj adukacyi Ministerstva adukacyi Respubliki Biełaruś Nadziei HANUŠČANKA.

– Pierš za ŭsio ja chacieła b adznačyć, što ŭ adpaviednasci z Kanstytucyjaj Respubliki Biełaruś, Zakonam ab adukacyi i Zakonam ab movach – hramadzianam našaj krainy harantavana prava vybaru movy navučańnia i vychavańnia. Heta pazicyja taksama zamacavana ŭ novym Zakonie «Ab ahulnaj siaredniaj adukacyi», jaki pryniaty 5 lipienia hetaha hoda. Vyznačeńnie statusu škoł abo kłasaŭ pa movie navučańnia ažyćciaŭlajecca pa rašeńniu miascovych vykanaŭčych i rasparadčych orhanaŭ, z ulikam pažadańnia navučencaŭ i ich zakonnych pradstaŭnikoŭ.

Druhoje, na što chaču źviarnuć uvahu. U 2006 hodzie zaćvierdžany novyja Praviły pryjomu ŭ vyšejšyja i siarednija śpiecyjalnyja navučalnyja ŭstanovy. Abituryjenty majuć prava zdavać profilnyja ispyty na biełaruskaj abo ruskaj movie (pa vybaru). Heta datyčycca i historyi Biełarusi – na šerahu śpiecyjalnaściaŭ ustupny ispyt pa hetaj dyscyplinie ŭviedzieny jak profilny.

Kali my dali prava vybaru abituryjentam, kali naša zakanadaŭstva daje prava vybaru movy navučańnia siarednim i vyšejšym navučalnym ustanovam, to my pavinny stvaryć adpaviednyja ŭmovy dla realizacyi hetaha prava i zabiaśpiečyć ich adpaviednaj vučebnaj litaraturaj – padrychtavać padručniki i vydać ich i na biełaruskaj, i na ruskaj movach.

– Na biełaruskaj movie padručniki pa historyi Biełarusi ŭžo vydadzieny...

– Jany vydavalisia ŭvieś čas i buduć vydavacca pastajanna dla ŭsich navučalnych ustanoŭ ź biełaruskaj movaj navučańnia i dla navučalnych ustanoŭ z ruskaj movaj navučańnia (pa ich vybaru); škoły zabiaśpiečany imi poŭnaściu, nijakich prablem niama. Ale pavinny być taksama i padručniki na ruskaj movie.

Prava vybaru – vielmi važny aśpiekt. Na siońnia ŭ našaj sistemie adukacyi vučebnaja litaratura vydajecca na vaśmi movach.

Jašče adzin važny niuans. Siońnia my chočam, kab historyju Biełarusi viedali i susiednija krainy. Jany lepš razumiejuć napisanaje pa-rusku. U nas, biezumoŭna, isnujuć padručniki pa historyi Biełarusi i na ruskaj movie. Dla VNU – heta padručnik u dźviuch častkach pad redakcyjaj Jakava Traščanka, dacenta Mahiloŭskaha dziaržaŭnaha univiersiteta imia Kulašova. Jość i «Očierki po istorii Biełarusi» P. Čyhrynava dla VNU, prahrama pa historyi Biełarusi dla VNU taksama vydavałasia na ruskaj movie.

Zaraz, jak vy viedajecie, my padrychtavali i vydali vučebnyja dapamožniki «Vialikaja Ajčynnaja vajna savieckaha naroda (v kantekście Druhoj suśvietnaj vajny)» – jak dla VNU, tak i dla siarednich ustanoŭ. Knihi vydadzieny na dźviuch movach. Chaču adznačyć, što jany vyklikali vialikuju cikavaść u našych susiedziaŭ. My padaryli 18 abłaściam Rasii hetyja vydanni. U ich 70 pracentaŭ materyjału – ab układzie biełaruskaha naroda ŭ Pieramohu nad fašyzmam. Takim čynam, z hieraičnaj staronkaj historyi našaj dziaržavy mohuć paznajomicca inšyja krainy, i asabliva moładź.

Kali buduć padručniki na ruskaj movie, to bolš buduć viedać pra Biełaruś u śviecie – pra jaje składanuju, cikavuju historyju, sučasnaje razvićcio, kulturu, navuku. U asobnych krainach, na žal, siońnia jašče mała viedajuć pra Biełaruś.

– Kali našy dzieci buduć vučyć historyju Biełarusi pa-rusku, to ŭ śviecie bolš daviedajucca pra našu krainu?..

– Ja kažu pra nieabchodnaść mieć padručniki na ruskaj movie. Tym bolš, u našy VNU pastupajuć i abituryjenty z Rasijskaj Fiederacyi i inšych krain – my zacikaŭlenyja ŭ tym, kab i jany viedali našu historyju.

U ramkach Sajuznaj dziaržavy my pravodzim alimpijadu dla školnikaŭ «Rasija–Biełaruś: histaryčnaja i duchoŭnaja jednaść». U joj biaruć udzieł vučni z usich rehijonaŭ našaj respubliki i z mnohich rehijonaŭ Rasijskaj Fiederacyi. A pytanni ŭ asnoŭnym pryśviečany litaratury i historyi. Biełaruskija vučni vyvučajuć historyju Rasii, ruskuju litaraturu. A rasijskija vučni nie majuć dadat-kovaj mahčymasci znajomicca z historyjaj Biełarusi, biełaruskaj litaraturaj, bo ŭ ich niama adpaviednych dapamožnikaŭ.

– I ŭsio ž, kali havaryć pra biełaruskich školnikaŭ: što značyć «prava vybaru»?.. Paśla ministerskaha rašeńnia va ŭsich ruskamoŭnych škołach historyja Biełarusi budzie – aŭtamatyčna – vykładacca pa-rusku? A, dapuscim, kali vučań zachoča praciahvać vyvučać historyju pa-biełarusku – ci budzie ŭ jaho heta «prava vybaru»?

– Jašče raz paŭtaru: vykanaŭčyja i rasparadčyja orhany ŭ adpaviednasci z zakanadaŭstvam vybirajuć, na jakoj movie budzie pracavać navučalnaja ŭstanova, – na ruskaj abo biełaruskaj. Akramia taho, navučańnie ŭ šerahu ŭstanoŭ idzie na dźviuch movach: u ruskamoŭnych škołach jość kłasy, u jakich navučańnie viadziecca pa-biełarusku.

My dajom prava vybirać. Heta značyć, ruskamoŭnaja škoła moža pakinuć vyvučeńnie historyi Biełarusi na biełaruskaj movie.

– Čytačy pytajucca: ci nie źjaŭlajecca heta rašeńnie štučnym, «vysmaktanym z palca»? U jakasci arhumienta pryvodziać «moŭnaje» centralizavanaje tesciravańnie. Kolki sioleta było vypusknikoŭ biełaruskamoŭnych siarednich škoł?

– U 11-ch kłasach sioleta navučałasia kala 95 tysiač vučniaŭ: z ich amal 22 tysiačy – na biełaruskaj movie i 73 tysiačy – na ruskaj.

– A centralizavanaje tesciravańnie pa biełaruskaj movie zdavała bolš za 75 tysiač čałaviek, pa ruskaj – bolš za 96 tysiač. Kali supastavić ličby: mnohija vypuskniki ruskamoŭnych škoł vybrali test pa rodnaj movie. Heta śviedčyć pra toje, što jany viedajuć rodnuju movu i chočuć, kab asiarodak jaje ŭžyvańnia pašyraŭsia.

– Heta tak. A davajcie pahladzim na CT pa historyi Biełarusi. Jaho prachodziła 31 600 abituryjentaŭ. 6455 čałaviek zdavała test na ruskaj movie. Heta pry tym, što navučańnie pa pradmietu viadziecca na biełaruskaj movie. Mnie zdajecca, heta davoli značnaja ličba ŭ dadzienaj situacyi.

Da nas u ministerstva pieryjadyčna pastupali zvaroty adnosna taho, što my nie dajom mahčymasci vyvučać historyju Biełarusi na ruskaj movie.

– Čytačy prosiać udakładnić: ci nie płanujecca pieraviesci na ruskuju movu taksama vykładańnie biełaruskaj movy i litaratury?

– Nu, heta pytańnie, adčuvaju, z razradu žartaŭ. Zrazumieła, u našaj krainie takoha adbycca nie moža. Naohuł, u 2001 hodzie Ministerstvam adukacyi pryniata prahrama dadatkovych mieraŭ pa pašyreńniu vykarystańnia biełaruskaj movy ŭ sistemie adukacyi. Adpaviednyja zachady prymajucca, u tym liku i ŭ haradskoj miascovasci. Da 1 vieraśnia hetaha hoda budzie vydadziena 175 najmieńniaŭ padručnikaŭ i vučebnych dapamožnikaŭ dla ahulnaadukacyjnych ustanoŭ (tyraž – 6 063 497 ekzemplaraŭ), z ich 81 najmieńnie – na biełaruskaj movie (tyraž – 2 607 500 ekzemplaraŭ).

– Darečy, a kolki biełaruskich škoł u Minsku?

– U stalicy 234 siarednija ahulnaadukacyjnyja navučalnyja ŭstanovy, z ich 4 biełaruskamoŭnyja himnazii i 43 škoły ź dźviuma movami navučańnia.

– Dziakuj za hutarku.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0