Biełaruski historyk kiruje čatyrochzorkavym hatelem na Bałkanach, jeść akułu štotydzień i dzielicca svaimi ŭražańniami
Historyk Andrej Kołas kiruje adnym z samych vialikich u Bałharyi kurortnych hatelaŭ Vihren Royal Palace. Na radzimie jon 12 hadoŭ pracavaŭ u turystyčnym biznesie. Byŭ dyrektaram pradpryjemstva «Padarosk», jakoje adnaŭlała siadzibu dla muzieja biełaruskaj šlachty. Raskazvaje pra svoj piersanał, asablivaści bałhar i raskryvaje sakrety hatoŭki akuły.
«Nichto nie vučyŭ kiravać vialikim hatelem»
Hatel, jakim kiruje 41-hadovy Andrej Kołas, mieścicca ŭ 9-tysiačnym horadzie Banska, što na poŭdni Bałharyi. Ź jaho voknaŭ bačny samy vysoki pik hornaha masivu Piryn — Vichren.
Hatel paśla pandemii karanavirusa akazaŭsia ŭ nienajlepšym finansavym stanie. Jaho pakrysie vykupaje polski pradprymalnik, jaki i naniaŭ sioleta ŭ kastryčniku biełarusa na pracu.
Andrej Kołas kiruje vialikaj hatelnaj haspadarkaj. Jana raźličanaja na absłuhoŭvańnie bolš za 500 naviednikaŭ. Jamu padnačalenyja kala 100 čałaviek piersanału. Na siezon najmajuć dadatkovuju absłuhu. Sioleta dapamahać prybuduć kala dvuch dziasiatkaŭ filipincaŭ.
Jon kantraluje pryjom haściej, a taksama adkazvaje za finansavuju i inviestycyjnuju dziejnaść. Musić znachodzić novyja sposaby atrymać dachod i raźvivać infrastrukturu.
Praca dla Andreja znajomaja (bo i na radzimie kiravaŭ finansami dy inviestycyjami, pakul nie źjechaŭ praz represii), ale ŭ ciapierašnim statusie adčuvaje siabie trochu niajomka.
«Nichto mianie nie vučyŭ, jak być dyrektaram takoha vialikaha hatela, — havoryć jon. — Pracy vielmi šmat. Pracuju biez vychadnych, bo siezon u nas užo pačaŭsia».
Andrej kaža, što miaścina, dzie raźmieščany hatel, nie ščylna zasielenaja. Jon uźviedzieny ŭ nacyjanalnym parku «Piryn». Tut amal pieršazdannaja pryroda, unikalny raślinny i žyviolny śviet.
Tutejšyja hory ŭpadabanyja alpinistami dy harnałyžnikami.
Raz na hod tut, u samym paŭdniovym harnałyžnym kurorcie Jeŭropy, prachodzić etap kubka śvietu pa harnałyžnym sporcie. Čarhovy zapłanavany na luty. Zimovy siezon doŭžycca 4 miesiacy, i ŭ hety čas nasielnictva Banska pavialičvajecca da 30 tysiač. Uletku ŭ im pravodzicca šmat rokavych i džazavych kancertaŭ.
Pa słovach Andreja, miascovyja žychary čakajuć pryniaćcia Bałharyi ŭ šenhienskuju zonu i raźličvajuć, što heta daść mocny šturšok raźvićciu turystyčnaj haliny.
«Žyvu ŭ moŭnym bałahanie»
Na radzimie Andrej Kołas vykładaŭ u Vaŭkavyskim kaledžy śpiecyjalnyja turystyčnyja dyscypliny.
Bolš za 12 hadoŭ pracavaŭ u turystyčnaj halinie. Siem ź ich kiravaŭ turystyčnym pradpryjemstvam «Padarosk», jakoje adnaŭlała šlachietny majontak u adnajmiennym miastečku na Vaŭkavyščynie.
U «Padarosku» mieŭsia być muziej biełaruskaj šlachty, ale sioleta ŭłady skasavali damovu ab nabyćci falvarku i zabrali jaho va ŭładalnika. Rasijski inviestar ź biełaruskimi karaniami Pavieł Padkarytaŭ (Bierahovič) ukłaŭ u prajekt bolš za miljon dalaraŭ.
U Polščy Andrej pracavaŭ u łahistycy, padmiennym pradaŭcom, hod adrabiŭ nastaŭnikam u biełaruskaj škole vychadnoha dnia.
«Braŭsia za lubuju pracu — prosta, kab byli hrošy na žyćcio», — zaŭvažaje jon.
Kołas, apynuŭšysia ŭ emihracyi, dva hady nie hublaŭ nadziei viarnucca ŭ turystyčny biznes. Ciapier jon kiruje hatelem, u jakim klijentaŭ stolki ž, kolki nasielnictva miastečka Padarosk.
Andrej pabojvaŭsia bracca za prapanavanuju mieniedžarskuju pracu ŭ Bałharyi, bo nie viedaŭ bałharskaj movy. Uładalnik zapeŭniŭ jaho, što jon chutka navučycca havaryć pa-bałharsku, bo mova bałharaŭ, hetak ža, jak i biełarusaŭ, kiryličnaja.
«Ułaśnik mieŭ racyju, — pryznajecca Andrej. — Mnie bałharskaja mova padajecca lohkaj. Za try miesiacy ŭžo čytaju biez prablem. Razumieju ŭsie dakumienty, źviazanyja z majoj pracaju».
U finansavym płanie žyćcio biełarusa źmianiłasia ŭ lepšy bok. Pavodle kantrakta, jamu zabaroniena nazyvać sumu zarobka, ale jon joju zadavoleny.
Jość i minusy. Za try miesiacy jon tolki raz pabačyŭ siamju i sumuje pa joj.
«Kali raniej u Polščy sumavaŭ pa Biełarusi, to ciapier sumuju i pa Biełarusi, i pa Polščy, — havoryć jon. — Pierastaŭ razmaŭlać pa-biełarusku. Ciapier havaru na troch movach: polskaj, bałharskaj, anhlijskaja. Pry hetym ni adna ź ich mnie nie rodnaja. Žyvu ŭ moŭnym bałahanie. Kali havaru pa-biełarusku z maci ci ź siabrami, to ciažka padabrać biełaruski anałah. Lezuć polskija słovy».
U hateli Andreja niama biełarusaŭ.
U asnoŭnym pracujuć bałhary. Im kampaniju składajuć try hramadzianiny Polščy, adna ŭkrainka, adzin małdavanin, dva pravasłaŭnyja turki. Siarod rabotnikaŭ piersanału dziasiatak miascovych cyhan. Z 9 tysiač nasielnictva Banska 2 tysiačy ŭ im — cyhany. Siarod ich šmat dobrych kucharaŭ i muzykaŭ.
«Bałhary hulajuć na poŭnuju i nie škadujuć hrošy, biełarusy ž aščadnyja»
Kołasu Bałharyja padałasia krainaju, jakoj mahła stać Biełaruś, kali b «u 1994 hodzie abrała jeŭrapiejski, nie rasijski šlach raźvićcia». Jon adznačaje, što ŭ Bałharyi karennym čynam adroźnivajecca staŭleńnie dziaržavy da čałavieka i pryvatnaj ułasnaści.
«Niahledziačy na karupcyju i inšyja prablemy, tut šanujuć pryvatnuju ŭłasnaść, u adroźnieńnie ad Biełarusi, dzie pa sutnaści ŭsie pryhonnyja i niama zakonaŭ, jakija jaje baroniać», — adznačaje surazmoŭca.
Jon raskazaŭ bałharam, što zdaryłasia z majontkam «Padarosk», i im heta historyja padałasia niepraŭdapadobnaj. Jany byli pierakananyja, što majomaść mohuć zabrać chiba za daŭhi, ale niemahčyma prosta skasavać damovu kupli.
Pa słovach biełarusa, bałhar šakavała, kali jany daznalisia, što ŭ Biełarusi niama pryvatnaj ułasnaści na ziamlu. U Bałharyi ziamla pryvatnaja z 19 stahodździa.
Andrej kaža, što bolšaść bałhar viedajuć, što isnuje takaja kraina, jak Biełaruś. Bolš infarmavanyja mohuć nazvać jaje stalicu, zhadać dyktatara Łukašenku, čuli pra pratesty 2020 hoda i represii.
«Za dva miesiacy, adnak, pa bałharskim telebačańni ja ni razu nie pačuŭ navin pra Biełaruś», — adznačaje jon.
Na jaho pohlad, dla bałhar Biełaruś, jak dla biełarusaŭ Azierbajdžan.
«Chiba šmat biełarusaŭ viedajuć, što ŭ Azierbajdžanie taksama dyktatura, adbyvajucca represii i jość palitviaźni?» — zaŭvažaje jon.
Kołas kaža, što biełarusy i bałhary mientalna nie padobnyja.
Jak paŭnočny narod, biełarusy bližejšyja da niemcaŭ. Bałhary ž — da hruzin, turkaŭ, hrekaŭ i navat arabaŭ.
«Bałhary bolš adkrytyja, lubiać šumnyja kampanii, — adznačaje jon. — U ich nie pryniata chadzić u hości. A sustrakajucca jany ŭ šynkach, restarančykach, jakija nazyvajecca «miechana». Tancujuć usie razam. Tancy padobnyja da hreckaha «Sirtaki», tancujučy, usie abdymajucca, navat nieznajomyja adno z adnym ludzi. Bałhary, kali baviacca, to na poŭnuju i nie škadujuć hrošy. Biełarusy ž aščadnyja. Emacyjna bolš strymanyja».
Pavodle Andreja, žychary bałharskich miastečak u vychadnyja źbirajucca ŭ šmatlikich miechanach, i viesialacca. U jaho ž rodnaj Rosi, haradku na Hrodzienščynie, dva restarany, jakija ŭ vychodnyja pustujuć.
Jak pryhatavać akułu
Bałharskaja kuchnia adroźnivajecca ad biełaruskaj, praciahvaje Andrej Kołas.
Bałhary šmat spažyvajuć harodniny, jaje smažać na hryli. Jaduć pierac, pamidory, cukinii, kabački, bakłažany. Zredku hatujuć bulbu ci rys.
Biełarus u Bałharyi ŭpieršyniu pakaštavaŭ stravu z čarnamorskaj akuły — katran. Rybinu raz na tydzień dla pastajalcaŭ hatela hatuje restaranny kuchar.
Andrej stravu z akuły ličyć cikavaj. Na smak jana jak zvyčajnaja ryba, ale miasa prasnavataje. Niama ŭ im smakavaha sukviećcia, ale ratuje stravu toje, što jana sa śpiecyjami.
«Bałhary vielmi lubiać śpiecyi, tamu strava z akuły vychodzić vydatnaja. Kožny raz šef-kuchar pa-roznamu jaje hatuje. Časam vykarystoŭvaje parakanviektamat, časam hatuje na paru, a zatym trošku absmažvaje, kab była forma. Akulina miasa atrymlivajecca tady dalikatnym i nie razvalvajecca», — vydaje sakrety kuchara biełarus.
Jon zaścierahaje, što akułu pierad tym, jak hatavać, treba vymačyć u admysłovym rasole, bo ŭ rybie pa asablivamu vyvodzicca mačavina. Kali vymačku praihnaravać, to miasa budzie nie jadomym.
Stravy z akuły ŭžyvajuć ź biełym paŭsuchim vinom i abaviazkova z harodninaj. Naprykład, z padsmažanym piercam. Toj, što dla biełarusaŭ bałharski, sami bałhary nazyvajuć čuškaj.
«Paśla jeŭrapiejskich zarobkaŭ pracavać na staŭku vykładčyka kaledža achvoty niama»
Andrej Kołas u 2021 hodzie vymušany byŭ padacca na čužynu paśla 10-dzionnaj adsiedki. Jon trapiŭ pad pieraśled, kali pačałasia chvala zatrymańniaŭ vykładčykaŭ moŭnych kursaŭ «Mova Nanova».
Andrej pryznajecca, što jaho ciahnie na radzimu, ale viarnucca na pastajanna jon nie hatovy.
Kołas hatovy rabić biznes u Biełarusi, ale kali adbuducca pieramieny. Jon kaža, što niamała jeŭrapiejskich biznesoŭcaŭ žyvuć na niekalki krain i ŭ hetym ničoha zahannaha niama.
Sihnałam dla Kołasa, što na radzimie situacyja źmianiłasia, budzie, kali dziaržava pryznaje, što pieraśledavała jaho biespadstaŭna, i kampiensuje straty, naniesienyja kanfiskacyjaj majomaści.
Ale i hetaha budzie nie dastatkova. U Andreja paśla jeŭrapiejskich zarobkaŭ pracavać na radzimie na staŭku vykładčyka kaledža achvoty niama.
Kali zjaviacca prapanovy ad vialikaha hatela ci turystyčnaha kompleksu z adekvatnych zaachvočvańniem, to padumaje.
«Maja duša rviecca na radzimu adnaŭlać pomniki, kiravać hatelem u Minsku, Hrodnie, ci Vaŭkavysku, — padsumoŭvaje Andrej Kołas. — Ale niama sensu viartacca, kali niama doma i narmalnaj pracy na radzimie, dzie panuje «savok» i kamunizm. Kali ŭbaču istotnyja zruchi ŭ kirunku demakratyi, to, moža, ź siamjoj i viarnusia».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Cichanoŭskaja abmierkavała z premjer-ministram Bałharyi prajekt «pašparta novaj Biełarusi»
Bałharyja zaklikała da pieramoŭ paśla słoŭ Pucina pra jadziernuju zbroju ŭ Biełarusi
Turystaŭ u Biełarusi mienšaje, navat rasijanie znachodziać novyja kirunki
Minskaja siamja stvaryła ŭnikalny mini-park kala svajho doma. Atrymałasia sapraŭdnaja pryhažość
«Ciapier spravy iduć značna lepš». Jakija biznesy raskvitnieli na fonie vajny i sankcyj
Ci možna ŭ Biełarusi zabicca, zvaliŭšysia ŭ padziemny pierachod?3
Kamientary