«Kolki zarablać, kožny čałaviek vyrašaje sam». Biełarus raskazaŭ pra žyćcio i pracu ŭ Finlandyi
Biełarus Kirył K. žyvie ŭ Finlandyi bolš za 15 hadoŭ — pajechaŭ pracavać i zastaŭsia. Jon spadziajecca, što i ŭ Biełarusi, jak i ŭ Finlandyi, čałaviek niekali stanie hałoŭnaj kaštoŭnaściu dziaržavy, piša BG.Media.
«Stendavaja stralba — ulubionaja zabaŭka adnaho z synoŭ Łukašenki»
Kirył K. — biełarus i hramadzianin Finlandyi. U hetaj skandynaŭskaj krainie na poŭnačy Jeŭropy jon žyvie i pracuje z 2008 hoda. Tady 20-hadovaha biełarusa ź Viciebska zaprasili pracavać u Finlandyju na pradpryjemstva pa vytvorčaści mišeniaŭ dla stendavaj stralby.
«Tolki ŭ Finlandyi «pa sakrecie» ja daviedaŭsia, što stendavaja stralba — heta ŭlubionaja zabaŭka adnaho z synoŭ Łukašenki. Pad Minskam było admysłovaje strelbišča i členski ŭniosak u tym kłubie składaŭ ad 500 da 1000 dalaraŭ za miesiac. Tam byvaŭ prync Dubaja, jaki paźniej znajšoŭ sabie dziaŭčynu ŭ Minsku — viadomaja historyja pra «znajomstva ŭ hateli», — śmiajecca Kirył.
Stendavaja stralba — staražytnaja zabava, jakuju patajemna praktykujuć u niekatorych krainach i pa siońnia. Heta kali ŭ hałuboŭ vyryvajuć pierje z chvasta i vypuskajuć, jak mišeń. Ptuška nie moža kiravać palotam z-za vyrvanaha pierja i kidajecca va ŭsie baki, a majstry stralby musiać u hołuba trapić. Ciapier zamiest ptuški vyrablajuć roznakalarovyja mišeni, spresavanyja ź bitumu i dałamitu.
Mienavita na takuju vytvorčaść Kirył pierajechaŭ pracavać ź biełaruskaha Viciebska ŭ finskuju stalicu Chielsinki, dy tak tam i zastaŭsia žyć.
«Dzieci biełarusaŭ u Finlandyi bolš nie bajacca iści ŭ škołu»
Kab pracavać i žyć u Finlandyi, Kirył spačatku vyvučyŭ anhielskuju movu, a zatym i finskuju. Pakinuŭ vytvorčaść, advučyŭsia na miedbrata i siem hadoŭ adpracavaŭ u miedycynie. Praciahvaje vučycca i ciapier: zakančvaje instytut pa śpiecyjalnaści inžyniera aŭtamatyčnaj techniki. Navošta? Bo «treba raźvivacca», a inžyniery — śpiecyjalnaść «zapatrabavanaja i vysokaapłatnaja ŭ Finlandyi».
Dla hramadzian Jeŭrasajuza adukacyja ŭ Finlandyi biaspłatnaja. Hramadzianam trecich krain treba płacić pa 3-4 tysiačy jeŭra za hod navučańnia. Jak udakładniaje Kirył, hetyja ličby jašče «dakavidnych» časoŭ, a pandemija ceny padvysiła ŭsiudy.
«Dzieci biełarusaŭ u Finlandyi, jakija siudy pryjechali, jany bolš nie bajacca iści ŭ škołu. Jany vielmi chočuć i vielmi čakajuć, kali pojduć u škołu. Navat ja sam, kali pačaŭ vučycca na miedbrata ŭ Finlandyi, tolki tady zrazumieŭ, što takoje adukacyja, jak heta cikava i patrebna vučycca», — kaža Kirył.
Pavodle jahonaha dośviedu, u Finlandyi niama takoha paniaćcia — iści ŭ škołu ŭ 6 ci 7 hadoŭ. Tut indyvidualny padychod da kožnaha dziciaci. I kali jano nie hatovaje da škoły, to baćkam pra heta kažuć i prapanujuć pakinuć dzicia ŭ sadku jašče na adzin hod.
«Tut da ŭsich — dziaciej, darosłych, miascovych žycharoŭ, mihrantaŭ — nie važna, chto i adkul hety čałaviek, — staviacca zaŭsiody ź vialikaj pavahaj i šanavańniem. Nu, i adpaviedna — ad kožnaha čakajuć takoj ža ŭzajemnaj pavahi».
Jašče dla maładych ludziej, a maładymi ŭ Finlandyi ličacca ludzi da 30 hadoŭ, isnuje cełaja sistema roznych «bonusaŭ». Da prykładu, ilhotnyja kredyty i biaspłatnaje bankaŭskaje absłuhoŭvańnie, mienšyja padatki i pałova cany na roznyja vidy strachovak.
Studenty majuć ilhotny prajezd i nie važna, kali hety «małady čałaviek» maje bolš za 30 hadoŭ. Školnikam prajezd biaspłatny, a ŭsim navučencam — ilhoty na kvitki ŭ muziei, teatry dy kancerty. Usio miedycynskaje absłuhoŭvańnie i stamatałohija — 60 jeŭra na hod i šmat inšaha.
«Raniej studentam byli sacyjalnyja vypłaty, kštałtu našaj stypiendyi kala 600 jeŭra, — praciahvaje Kirył. — Ale ciapier płaciać kala 300 jeŭra i dajuć kredyt: na arendu kvatery, pradukty i rečy. Kali student paśpiachova vučycca, to pałovu ad hetaj sumy banku moža spłacić dziaržava».
«Navošta mnie iści pracavać, kali vypłata pa biespracoŭi budzie takaja ž, jak i zarobak»
Vajna Rasii z Ukrainaj paŭpłyvała na spad ekanomiki i rost inflacyi ŭ mnohich krainach Jeŭropy, i Finlandyja — nie vyklučeńnie.
Vyraśli staŭki pa kredytach: ad 0 da 3,5% za dva hady, spad na rynku budaŭnictva, bankructva mnohich kampanij istotna paŭpłyvali na rost biespracoŭja. Ale jość ludzi, jakija prosta «nie chočuć pracavać» i dobra pačuvajucca, atrymlivajučy vypłaty pa biespracoŭi.
«Jak mnie iści pracavać, kali ŭ mianie niama adpaviednych kryteryjaŭ dla «pracy mary»: niama dobraj movy, adukacyi, niama žadańnia atrymlivać hetuju adukacyju. A na niejkuju zvyčajnuju nizkaapłatnuju pracu, da prykładu, kiroŭcam, pradaŭcom u kramu ci tym ža miedbratam — navošta najmacca, kali vypłata pa biespracoŭi budzie prykładna takaja ž, jak i zarobak», — tak Kirył bačyć matyvacyju «prafiesijnych biespracoŭnych».
Vypłata pa biespracoŭi ŭ Finlandyi składaje kala 500 jeŭra. Ale ŭ dadatak atrymalniku apłačvajucca ŭsie jahonyja rachunki: kvaternaja płata, kamunalnyja i inšyja pasłuhi, lekavańnie, prajezd — usie abaviazkovyja vypłaty.
«A kolki zarablać, kožny čałaviek vyrašaje sam: praca ŭ niadzielu apłačvajecca ŭdvaja, u subotu nadbaŭki na 20%. Moj zarobak miedbrata składaŭ prykładna 50 tysiač jeŭra za hod, heta krychu bolš za 4 tysiačy za miesiac, ale ja šmat pracavaŭ», — adznačaje surazmoŭca.
Najmienšy ž zarobak u Finlandyi majuć pradaŭcy i aficyjanty — heta kala 2,5 tysiač za miesiac.
«Sacyjalnyja słužby apłačvajuć usie abaviazkovyja vypłaty i pakidajuć na pražyćcio 500 jeŭra»
Piensija ŭ Finlandyi zaležyć ad kolkaści adpracavanych hadoŭ, pamieru zarobkaŭ i składaje ad 1200 da 1700 jeŭra. Jość mahčymaść atrymlivać pryvatnuju piensiju, ale i ŭnioski dla hetaha daviadziecca płacić bolšyja.
«A jość takoje paniaćcie, jak nacyjanalnaja piensija — takaja piensija vypłačvajecca, kali čałaviek emihrant u Finlandyi ci miascovy žychar, ale nikoli nie pracavaŭ. Heta 800 jeŭra, a kali hetych hrošaj nie chapaje, tady jon źviartajecca pa dapamohu ŭ sacyjalnyja słužby. I jany tady apłačvajuć usie abaviazkovyja vypłaty i taksama pakidajuć na pražyćcio 500 jeŭra».
300-400 jeŭra — heta prykładny košt praduktovaha košyka na adnaho čałavieka. Ale Kirył kaža, što ceny ŭ kramach taksama treba vybirać «indyvidualna», bo «ŭ kožnaj kramie svaje ceny», i hety ž samy košyk moža być daražejšy ŭ razy.
«Siońnia ja nabyŭ file łasosia za 13 jeŭra, a ŭ inšaj kramie jon kaštuje 26. U adnoj kramie ahurki kaštujuć 90 centaŭ, a ŭ susiedniaj tyja ž samyja ahurki — 3 jeŭra. Bulba, miasa, usie inšyja pradukty — ceny mohuć roźnicca ŭtraja. Tamu dla mianie napoŭnić «biudžetny praduktovy košyk» — aznačaje abyści try najbližejšyja kramy i vybrać samyja nizkija ceny», — śmiajecca Kirył.
«Za ramont kvatery budu płacić kala 100 tysiač jeŭra»
Ceny na kvatery ŭłasnyja i arandavanyja, jak praviła, majuć istotnuju roźnicu. Kirył — ułaśnik trochpakajovaj kvatery pamieram 70 kvadratnych mietraŭ — «zvyčajnaja kvatera dla siamji ź dziećmi ŭ Finlandyi».
Biełarus nabyŭ ułasnaje žyllo ŭ Finlandyi, uziaŭšy bankaŭski kredyt i zapłaciŭšy amal 170 tysiač jeŭra. Ciapier spłačvaje banku kala 500 jeŭra na miesiac i rabić heta musić ciaham 20 hadoŭ.
Kamunalnyja pasłuhi Kiryłu kaštujuć bolš za 300 jeŭra, ale kali hetuju ž kvateru daviałosia b arandavać, to i vypłačvać daviałosia b našmat bolš: 1100-1200 jeŭra. Zatoje ŭłaśnik całkam apłačvaje ramont kvatery: ad farbavańnia ścienaŭ da zamieny dachu i ŭsich kamunikacyj.
«Naš dom pabudavany ŭ 1983 hodzie i jašče praź dziesiać hadoŭ płanujecca poŭnaja rekanstrukcyja vadapravoda, elektryčnaści, kanalizacyi. Košt hetaj rekanstrukcyi naličvajecca pavodle pamieru kvatery: adzin kvadratny mietr budzie kaštavać kala 1500 jeŭra. Maja kvatera maje 70 kvadratnych mietraŭ, a heta značyć, što ahułam ja budu płacić kala 100 tysiačaŭ jeŭra», — padličvaje haspadar.
Pa biełaruskich mierkach, košt ramontu ŭ Chielsinki roŭny koštu novaj kvatery ŭ Minsku. Ale ŭ finaŭ — inšy pamier zarobkaŭ, a tavarystva ŭłaśnikaŭ źmiakčaje finansavy ŭdar: biare bankaŭski kredyt. Paśla zaviaršeńnia ramontu jano raskładaje pazyku na ŭsich žycharoŭ i jany viartajuć hrošy jak zvyčajnuju kvaternuju płatu.
Akramia taho, u domie Kiryła na pieršym paviersie pracujuć cyrulnia i pamiaškańnie sacyjalnaha pryznačeńnia. U adroźnieńnie ad Biełarusi, dadatkovymi pamiaškańniami ŭ domie tut karystajucca nie zadarma, ale arandujuć ich u žycharoŭ za hrošy. Płatu za arendu tavarystva ŭłaśnikaŭ taksama nakiroŭvaje na ŭtrymańnie doma i ramont.
«Jakaść lačeńnia ŭ Finlandyi — nieparaŭnalnaja ź Biełaruśsiu»
Miedycyna ŭ Finlandyi, jak i ŭ mnohich jeŭrapiejskich krainach, jość dziaržaŭnaja i pryvatnaja. U dziaržaŭnaj čarha, ale «dapamohu čałaviek atrymaje i jana budzie jakasnaja». U pryvatnaj usio chutka — płaciš hrošy choć za «z doktaram parazmaŭlać». I vielmi dobra pracuje chutkaja dapamoha.
«Ja maryŭ by, kab u Biełarusi tak pracavała chutkaja dapamoha, bo heta nie taksi. Jana pryjazdžaje, kab stabilizavać pacyjenta, a kali pacyjent moža ruchacca, to pryjazdžaje da pryjomnaha pakoja na taksi. Heta kaštuje kala 30 jeŭra, stolki kaštuje i apłata pryjezdu chutkaj», — dzielicca dośviedam pracy Kirył.
Pryjom u doktara moža być biaspłatnym ci kaštavać da 15-20 jeŭra — u zaležnaści ad biudžetu horada. Kali čałaviek źviartajecca bolš za try razy na hod, to astatnija zvaroty biaspłatnyja. Taksama leki — usie, što pa receptu lekara vyšej za 600 jeŭra na hod — taksama biaspłatnyja.
Kirył kaža, što jakaść lačeńnia ŭ Finlandyi vielmi vysokaja — nieparaŭnalnaja ź Biełaruśsiu.
«Dvojčy ja sam byŭ pacyjentam i pieršy raz mnie vydalali hłandy. U Biełarusi mianie zapužvali, što budu mieć zaŭsiodnyja branchity, budu chvareć — lekary krucili palcam kala skroni. U Finlandyi ž skazali — davaj my ich vydalim i tabie stanie lahčej žyć. Vydalili pad ahulnym narkozam i bolš za vosiem hadoŭ ja ščaślivy čałaviek, jaki nie viedaje, što takoje branchit, anhina i kašal».
Pra jašče adnu apieracyju apiendycyta Kirył kaža, što šnary zastalisia nie daŭžejšyja za 1,5 santymietra — «nibyta drapnuŭ kot».
«Čym dalej ad Chielsinki, tym bolš dušeŭna i spakojna»
Staličny rehijon — heta Chielsinki i dva jahonyja harady-spadarožniki Vantaa i Espaa — heta multykulturnaja častka Finlandyi. A ŭžo za 150 kiłamietraŭ dalej našmat bolš finaŭ i čym dalej, tym bolš «dušeŭna i spakojna».
Škoły ci inšyja ŭstanovy bolš addalenyja — jany dobra abstalavanyja, bo finy vielmi aščadnyja, «jany nie buduć stavić nohi na prynt ci kampjutar, jak ja heta bačyŭ u Chielsinki».
U finaŭ vielmi šmat leciščaŭ, ale «nie ŭ tym razumieńni, jak u biełarusaŭ — tam adpačyvajuć». Sielskaja haspadarka mała adroźnivajecca ad biełaruskaj: morkva, bulba i buraki, karovy, śvińni i aviečki — «bolej lubiać na koniach pakatacca». U pramysłovych maštabach — heta fiermierstva, a «kałhasaŭ-saŭhasaŭ tut nikoli nie było».
Pramysłovaść u Finlandyi pieradusim pradstaŭlajuć halina IT-technałohij, chimičnaja pramysłovaść i mietałaapracoŭka. Šmat servisaŭ, jak łyžnyja kurorty i ekałahičny turyzm, dzie pracaj zaniataja vialikaja kolkaść ludziej.
«Samaje ŭlubionaje letniaje śviata ŭ finaŭ — Juchanus, našaje Kupalle faktyčna»
Sami finy adpačyvajuć, «jak usie — pa-roznamu».
«Maładyja finy lubiać vypić u vychadnyja: pačynajuć u piatnicu-subotu i ŭ niadzielu ŭžo «adychodziać». Ale i šmat zajmajucca sportam dy adpačyvajuć biez ałkaholu. Z nacyjanalnych śviataŭ, chiba, samaje ŭlubionaje ŭ finaŭ — heta Juchanus u samuju karotkuju letniuju noč. Našaje Kupalle, faktyčna, — palać vohniščy, śpiavajuć i tančać».
A voś u carkvu, pavodle Kiryła, finy chodziać «usio mienš i mienš».
«Kali paraŭnoŭvać klimat u Viciebskaj vobłaści i ŭ Chielsinki, to jon nie mocna roźnicca. Chielsinki niedaloka ad Bałtyjskaha mora i blizkaja vada pracuje jak akumulatar: letam nie tak horača, bo daje prachałodu, a ŭzimku nie tak choładna, bo daje ciapło».
A jašče ŭ Chielsinki, jak i va ŭsioj Skandynavii, uletku palarnyja dni.
«Heta kali sonca apuskajecca da dźviuch hadzin nočy, a treciaj hadzinie iznoŭ uzychodzić. A na poŭnačy jano sapraŭdy śviecić i nočču, jak i dniom. Nu, a palarnaja noč — heta ciemradź kruhłyja sutki».
Finy vielmi bierahuć pryrodu: u ich niama «ni zvałak, ni śmiećcia, ni ničoha zaniadbanaha».
«Ja voś žyvu tak, što sa svajho akna baču les. I štodnia naziraju, jak tam biehajuć i zajcy, i lisy, i vaviorki, i vožyki. Ja tolki ŭ Finlandyi ŭpieršyniu pabačyŭ stolki lasnych žyvioł i nie adnojčy, a pa niekalki razoŭ na dzień».
Kala doma ŭ Chielsinki: areški skončylisia, ale vavioračka patrabuje jašče
«Kali kažaš, što ŭ nas zatrymlivajuć ludziej, to jany pierapytvajuć: a čamu vy nie vyklikajecie palicyju?»
Pa słovach Kiryła, paśla pratestaŭ 2020 hoda kolkaść biełarusaŭ u Finlandyi pavialičyłasia «na 200%». Da 2020 hoda tut było kala paŭtysiačy, a ciapier — paŭtary tysiačy čałaviek. Choć pa pryjeździe ŭ Finlandyju čałaviek «maje spravu ź vialikaj biurakratyjaj».
«Da prykładu, kali ja atrymlivaŭ hramadzianstva, to čakaŭ rašeńnia čatyry miesiacy. Ciapier ža hetaja pracedura doŭžycca ad paŭtara da dvuch hadoŭ.
Kirył z žalem kanstatuje, što vielmi časta sustrakaje nierazumieńnie z boku finaŭ, što nasamreč adbyvajecca ŭ Biełarusi.
«Kali kažaš, što ŭ nas zatrymlivajuć ludziej, to jany pierapytvajuć: «A čamu vy nie vyklikajecie palicyju, nie pišacie zajavy»? Kali tłumačyš, što heta palicyja i zatrymlivaje, kažuć: «Jak tak moža być? Palicyja ž prosta tak nie zatrymlivaje». Jany nie mohuć zrazumieć, jak heta mahčyma».
U Finlandyi biełarusy hurtujucca ŭ tavarystva «Biełarusy Finlandyi», kantaktujuć i praz sacyjalnyja sietki. Adnu ź ich supołak, u instahramie, ułady na radzimie dniami pryznali «ekstremisckim» resursam.
«Dla finaŭ heta štości niespaścihalnaje. Ci, da prykładu, zapytvajuć kolki zarablajuć maje siabry. Kažu, što 300 dalaraŭ, to jany: «Oj, dobry zarobak!» Kažu, ale heta nie za dzień, a za miesiac. A jany tady: «Aj, chopić žartavać, nie prybiadniajsia, drenny žart». Kažu, što heta nie žart i jany nie mohuć hetamu pavieryć i zrazumieć».
Kirył upeŭnieny: hetak adbyvajecca tamu, što «finy vyraśli i žyvuć u śviecie, dzie čałaviek najvialikšaja kaštoŭnaść i nichto nie maje prava ź im drenna abychodzicca».
Stancyja ratavalnikaŭ i chutkaj dapamohi — byłoje miesca pracy Kiryła
«Jak vyjdu na piensiju, to chaču žyć ŭ domie dla sastarełych». Biełaruska raskazała pra žyćcio i pracu ŭ Isłandyi
«Na Špicbierhienie zabaroniena chavać ludziej». Biełaruska raskazała, jak praviała 50 dzion u samym paŭnočnym pasieliščy śvietu
Biełaruska pierajechała ŭ Hrenłandyju, kab pracavać architektarkaj. Jak jano tam?
Biełaruskaja błohierka pracavała na rasijskaj apazicyjnaj fabrycy botaŭ, a paśla źliła dakumienty?45
Kamientary
Nie nu tut ŭ Finlandyi, dakładna, sapraŭdny vyraj, nia toje što Švecyja