U listapadzie minułaha hoda pałac u Śviacku narešcie nabyŭ inviestar, adnak vielmi chutka naviedvalnikaŭ hetaja navina rasčarovała. Ludzi niezadavolenyja novymi praviłami, jakija ŭstaloŭvaje ŭłaśnik. Navat zrabić fota pobač ź siadzibaj ciapier zabaroniena. Pustavała pałacava-parkavaja siadziba z 2005 hoda, paśla taho, jak adsiul źjechaŭ centr miedycynskaj reabilitacyi chvorych na suchoty. U toj čas jak historyki bili tryvohu z nahody drennaha stanu pomnika architektury, heta miesca, akramia turystaŭ, ablubavali viasielnyja kartežy.
Fota vgr.by
Prahnali z pałaca
Pałac u Śviacku staŭ «niezaježdžanaj» fakturaj dla viasielnych fatohrafaŭ, bo nie kožny hatovy jechać za dvanaccać kiłamietraŭ ad Hrodna. «Kałaryt zdymkam nadavała ŭnutranaja abstanoŭka pałaca: paziravali pary ŭ antyčnaj zali, raźmieščanaj na druhim paviersie, na fonie kamina i ścien z raskošnaj lapninaj. Zdymki atrymlivalisia jarkimi za košt śviatła ad vialikich voknaŭ», — raspavioŭ fatohraf Alaksandr Sajenka. Siońnia ŭ mnohich siamiejnych albomach ščaślivyja maładyja całujucca kala pałaca 18 stahodździa i prahulvajucca pa kniažym parku. Praŭda, zaraz takija fatahrafii mohuć stać ekskluziŭnymi.
U redakcyju «Viačorki» źviarnulisia hrodziency i raspaviali, što znachodzicca pobač ź siadzibaj im zabaranili.
«Dva tydni tamu my pryjechali ŭ Śviack zrabić viasielnyja fotazdymki. Praŭda, jak tolki raźmiaścilisia na hanku, vybiehła vachcior i pahnała nas — maŭlaŭ, zaraz pałac źjaŭlajecca pryvatnaj ułasnaściu, fatahrafavacca tut nielha. Śviata było sapsavanaje...»— kaža zasmučany Maksim.
Pavieryć u toje, što novy haspadar, jaki źjaviŭsia tolki try miesiacy tamu, užo zakryŭ dostup da pałaca, było ciažka. Nahadajem, što AAT «Aziorny» biazvypłatna atrymała siadzibu ad adździeła adukacyi rajvykankama.
Paśla viasiellaŭ šmat śmiećcia
Kab vyśvietlić situacyju, žurnalistka i fotakarespandent «Viačorki» adpravilisia ŭ Śviack i ... paprasili tam sfatahrafavacca. «Dobra, — dała dazvoł nahladčycy, udakładniŭšy: — Chacia heta zabaroniena». Akazałasia, što žančyna robić palohki param tolki z-za svajho łahodnaści, bo prapracavała tut amal usio žyćcio. «Načalstva skazała nikoha nie puskać, tak jak heta pryvatnaja ŭłasnaść», — rastłumačyła jana.
Načalstva, jakomu datelefanavałasia žurnalistka, patłumačyła svaju zabaronu pa-inšamu.
— Hetuju mieru ŭviali, kab paźbiehnuć traŭmaŭ, bo z dachaŭ valicca śnieh, ledziašy. Techničnaha piersanału mała, i prybrać niebiaśpiečnyja zanosy niemahčyma,— rastłumačyŭ namieśnik dyrektara pa haspadarčaj častcy AAT «Aziorny» Alaksandr Kisiel.
Razvažać pra toje, puskać ci nie maładych i ekskursii, kali śnieh rastaje, i zusim biessensoŭna, zapeŭniŭ surazmoŭca. «Praź miesiac pačniecca rekanstrukcyja, a jakija ludzi mohuć być na budoŭli? Pracy pradoŭžacca piać hadoŭ, a pra režym naviedvańnia adrestaŭravanaha abjekta siońnia havaryć składana», — raspavioŭ jon. Na viasielnyja kartežy Alaksandr Kisiel hladzić skieptyčna, na heta ŭ jaho svoj arhumient: «Viasielli pakidajuć hory śmiećcia, chto heta pavinien prybirać?»
Ekskursavody ŭ šoku
U inžynieraŭ-prajekciroŭščykaŭ inšaje mierkavańnie z nahody pačatku rekanstrukcyi. Pałac moža prastajać biez restaŭracyi jašče bolš za hod. Jak rastłumačyŭ dyrektar UP «Prajektrestaŭracyja» Uładzimir Siniaŭski, da budaŭničych pracaŭ možna budzie prystupić nie raniej leta nastupnaha hoda.
— Papiaredni košt prajekta — adzin miljard sto piaćdziesiat tysiač rubloŭ. Siońnia my znachodzimsia na pačatkovaj stadyi jaho raspracoŭki: pravodzim historyka-archiŭnyja daśledavańni i vybirajem mietodyku restaŭracyi, — raspavioŭ Uładzimir Siniaŭski.
Pa słovach našaha surazmoŭcy, u budučym tut raźmieścicca sanatoryj. Darečy, takoje funkcyjanalnaje pryznačeńnie pałac mieŭ jašče «za polskim časam».
Navina ab tym, što ŭžo viasnoj kompleks nibyta zakryjuć na rekanstrukcyju, stała niespadziavankaj i dla ekskursavodaŭ. Jany ŭžo atrymali zamovy ad turystyčnych firmaŭ na ciapierašniaje leta.
— Śviack uvachodzić u maršrut ekskursii pa Aŭhustoŭskim kanale. Kali ź jaho prybrać pałac, to vandroŭka apyniecca «presnaj», pazbaŭlenaj estetyčnaha składnika, — aburyłasia staršy vykładčyk kafiedry biełaruskaj kultury i rehijanalnaha turyzmu HrDU Śviatłana Słovik.
Darečy, jana raspracavała hety maršrut na zamovu Nacyjanalnaha ahienctva pa turyźmie ŭ 2006 hodzie. «Centr miedycynskaj reabilitacyi vysielili z pałaca, tamu što hety abjekt uvachodziŭ u 25-ci kiłamietrovuju turystyčnuju zonu», — patłumačyła Śviatłana Słovik. Śpiecyjalist nie suprać, kali prablema vyrašycca prodažam kvitkoŭ. Ale zakryvać pałacava-parkavy kompleks ad starońnich vačej, pa jaje słovach, nievierahodna: «Heta nabytak naroda. Mnohija turysty pryjazdžajuć na ekskursiju za 300 kiłamietraŭ, a Aŭhustoŭski kanał i vajskovyja farty, raźmieščanyja pobač, možna pahladzieć za 30 chvilin», — śćviardžaje ekskursavod.
Da Śviacku zaraście narodnaja ściežka?
Jak vyrašycca pytańnie ab režymie naviedvańnia pałaca, pakul nieviadoma. Praŭda, ułaśnik sapraŭdy maje zakonnaje prava ... zakryć jaho ad naviedvalnikaŭ i turystaŭ. Pa słovach zahadčyka kafiedry hramadzianskaha prava i pracesu HrDU, kandydata jurydyčnych navuk, dacenta Ihara Martynienki, ułaśnik maje prava zaścierahčy ziamielny ŭčastak u miežach advodu. Heta ahulnaje pałažeńnie ab pravie ŭłasnaści, prapisanaje ŭ Hramadzianskim Kodeksie.
Prava na dostup da kulturnych kaštoŭnaściaŭ možna zajaŭlać da pomnikaŭ, jakija nosiać publičny charaktar: heta muziei, biblijateki, manumienty na adkrytaj prastory. Pałac u Śviacku da takich nie adnosicca. ... Prašu majho kalehu sfatahrafavać mianie na fonie pałaca mahnataŭ, bo ŭ mianie niama ŭpeŭnienaści ŭ tym, što ŭ budučyni chopić hrošaj na pucioŭku ŭ elitny sanatoryj. Nie vyklučana, što siadzibu možna budzie ŭbačyć tolki z ekranaŭ televizaraŭ. Finalnyja sceny mastackaha filma «Zamach» ( «Biełaruśfilm») paśpieli źniać u vieraśni minułaha hoda.
Kampietentnaje mierkavańnie
Namieśnik načalnika Upraŭleńnia fizičnaj kultury, sportu i turyzmu Hrodzienskaha abłvykankama Michaił Kažura:
— AAT «Aziorny», jak ułaśnik, maje prava zabaranić ekskursijam naviedvańnie pałaca ŭ Śviack. Turystyčnyja firmy mohuć pasprabavać damovicca z «Aziornym», ale rašeńnie ŭ hetym pytańni zastajecca tolki za ciapierašnim haspadarom.
Daviedka «VH»
Pałac pabudavany ŭ 1799 h. italjanskim architektaram Džuzepe Saka. Vakoł pałacu zakładzieny ŭ kancy 18 — pačatku 19 stst park z sažałkami. Płošča jaho — 12 hiektaraŭ. Dvuchpaviarchovy budynak možna adnieści da pieryjadu roskvitu baroka, ale šmat u čym adčuvajecca ŭpłyŭ kłasicyzmu. Płaniroŭka pieršaha paviercha kalidornaja, druhoha — anfiładnaja.
