Paet viarnuŭsia na Baćkaŭščynu 2

Amataraŭ paezii možna pavinšavać. Vydaviectva «Limaryus» učyniła zamach. Jano zamachnułasia vydać šerah knih u sieryi «Hałasy Radzimy». I ŭžo vydała debiutnuju knihu, jakuju hoža aformiŭ mastak Hienadź Macur.

Aŭtar knihi — Aleś Sałaviej. Ukłaŭ, prakamientavaŭ i pradmovu da hetaje knihi napisaŭ Michaś Skobła, u čyim darobku ŭžo majucca zborniki tvoraŭ Uładzimira Žyłki, Łarysy Hienijuš, Ryhora Krušyny…

Zakinuty losam u dalokuju Aŭstraliju, vymušany fizična pracavać na fabrycy, jak i mnohija paety, čałaviek niepraktyčny i ŭ niejkaj miery zaležny ad «šklanoha boha», Aleś Sałaviej (Alfred Radziuk) da apošnich svaich dzion mieŭ u nabytku tolki dva zborniki tvoraŭ: «Maje pieśni» (Ryha, 1944) i «Siła hnievu» (Osterhofen, 1948). Układzienyja im im zborniki «Vianki» i «Nieśmiarotnaść» praciahły čas zastavalisia ŭ rukapisach. I voś u druhoj pałavinie 1970-ch u paeta źjaviłasia mažlivaść vydać novuju knihu. I nie prosta zbornik, a zbor tvoraŭ, u jaki ŭvajšli b i «Maje pieśni», i «Siła hnievu», i «Vianki», i «Nieśmiarotnaść». Paet sam daŭ zahałovak hetaj knizie: «Niatusknaja krasa».

Zbor tvoraŭ Alesia Sałaŭja vydaŭ u 1982 hodzie — praz čatyry hady paśla trahičnaje śmierci paeta — Biełaruski instytut navuki j mastactva (Ńju-Jork). Składalnik hetaha toma Anton Adamovič sabraŭ amal usiu dastupnuju jamu tvorčuju spadčynu paeta: vieršy, paemy, pierakłady ź inšamoŭnych paetaŭ, dramaturhičnyja tvory i navat adzin prazaičny tekst. Zora Kipiel skłała dla hetaje knihi davoli hruntoŭnuju biblijahrafiju, a Anton Adamovič admysłova dla jaje napisaŭ, jak i na siońniašni dzień, samuju hruntoŭnuju pracu ab žyćci i tvorčaści paeta. Hetaja praca pad zahałoŭkam «Tak piajaŭ Sałaviej» potym ubačyła śviet u paśmiarotnych vydańniach daśledčyka, u tym liku ŭ vialikim tomie tvoraŭ Ant. Adamoviča «Da historyi biełaruskaje litaratury» (Miensk, 2005).

Z taho času (z 1982 h.) tvory Alesia Sałaŭja asobnymi knihami nie vychodzili. I voś Michaś Skobła ŭkłaŭ novy zbornik tvoraŭ piśmieńnika. Jak vynikaje z kamientarnaje častki knihi, zbornik hety moh atrymać zahałovak «Konadzień». Adnak ci to vydaŭcy ŭhavaryli składalnika, ci to składalnik sam schiliŭsia da bolš akademičnaha nazovu knihi: «Tvory: Paezija, proza, listy».

Ńju-jorkaŭskuju knihu «Niatusknaja krasa: Zbor tvoraŭ» i knihu «Tvory: Paezija, proza, listy» jadnaje toje, što abiedźvie jany vyjšli pry dapamozie amierykanskich biełarusaŭ.

Kali Anton Adamovič u binimaŭskim vydańni zhrupavaŭ paetyčnyja tvory Alesia Sałaŭja pa zbornikach, a potym źmiaściŭ vieršy, jakija paet vyrašyŭ u zborniki nie ŭklučać, a taksama paetyčnyja pierakłady i vieršy dla dziaciej, dyk Michaś Skobła vyrašyŭ pakarystacca bolš akademičnym sposabam i «darosłyja» vieršy paeta raźmiaściŭ u chranałahičnym paradku. Asobny raździeł skłali paemy Alesia Sałaŭja, asobny — jaho dramaturhičnyja tvory, asobny — vieršy dla dziaciej i h. d.

U paraŭnańni ź binimaŭskim vydańniem u novaj knizie vieršaŭ Alesia Sałaŭja bolš na niejki dziasiatak. Źjavilisia jašče adzin paetyčny pierakład i piać tekstaŭ prozaju.

Aleś Sałaviej — z tych paetaŭ, jakija vučylisia ŭ Maksima Bahdanoviča, z hetak zvanych estetaŭ, da jakich naležać Uładzimir Žyłka, Natalla Arsieńnieva, Ryhor Krušyna dy niekatoryja inšyja tvorcy.

Voś čamu novaja kniha jahonych tvoraŭ — padarunak amataram paezii. Ale i «estety» — ludzi hrešnyja. I hetym, dumajecca, jany jašče bolš pryvablivajuć, svaich adarataraŭ.

Michaś Skobła ŭ svaim kamientary kanstatuje fakt, što Aleś Sałaviej u niekatorych tvorach «užyŭ niecenzurnuju leksiku», i tamu, jon, składalnik, «byŭ vymušany zrabić kupiury, paznačanyja ŭ tekstach šmatkropjami». Ja prychilnik terminu «nienarmatyŭnaja leksika», bo čaho-čaho, a cenzury Alesiu Sałaŭju nie treba. Choć paet i nabiedavaŭsia ŭ svaim žyćci, treba padziakavać Bohu, što jon, syn źniavolenych balšavikami baćkoŭ, apynuŭsia ŭ volnym śviecie i nie byŭ zmušany ždanaŭskaj estetykaj pisać na patrebu dnia i «kamunistyčnaha budaŭnictva». Darečy, Michaś Skobła pakinuŭ pa-za novym tomam vieršy Alesia Sałaŭja, napisanyja ŭ davajenny čas, jakija, na jaho dumku, «znachodziacca ŭ vidavočnym dysanansie z usioj astatniaj tvorčaściu paeta». Hetak ža składalnik nie uklučyŭ u knihu i pavajenny tvor, u zahałoŭku jakoha staić nienarmatyŭnaje słova na litaru «b» i ŭ jakim, jak zdahadvajecca čytač, nienarmatyŭnaje słova nie adno. (Cikaŭnyja mohuć znajści hety vierš u knizie Lavona Jureviča «Kamentary» i ŭ knizie Antona Adamoviča «Da historyi biełaruskaje litaratury».) Dobra, što Michaś Skobła, učyniŭšy padobnuju sielekcyju, u svaim kamientary dadaje, što na davajennyja — savieckija — teksty (i — dadam — na paślavajenny nienarmatyŭny vierš) paeta «nie varta zabyvacca składalnikam budučaha poŭnaha zboru tvoraŭ Alesia Sałaŭja».

Zrabiŭšy takoje adstupleńnie, takuju zaŭvahu, adznaču i dva hałoŭnyja adroźnieńnie novaha toma tvoraŭ Alesia Sałaŭja ad ńju-jorkaŭskaha vydańnia. Pa-pieršaje, u im majecca dadatak z uspaminami pra paeta. Pa-druhoje, Michaś Skobła nadrukavaŭ u novaj knizie 136 listoŭ Alesia Sałaŭja. Listy, jakija znachodziacca ŭ roznych schoviščach, adrasavanyja roznym ludziam, i navat adnoj žycharcy (ale nie hramadziancy) BSSR — Łarysie Hienijuš. Hetyja teksty jašče čakajuć svajho asensavańnia.

Vydaviectva «Limaryus» i Michasia Skobłu treba pavinšavać: debiutnaja kniha ŭ sieryi «Hałasy Ajčyny» ŭdałasia. Jana hoža pradstaŭlaje tvorčaść adnaho z vydatnych pieśniaroŭ našaj Ajčyny. Možna kanstatavavać: hetaju knihaju paet Aleś Sałaviej kančatkova viarnuŭsia na Baćkaŭščynu.

0

0

0

0

0

0

Anatol Sidarevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH