Jon pramianiaŭ tłumny Minsk na cichuju viosku na Vilejščynie. A dziaržzamovy pa afarmleńni knižak — na ikanapis.
Barys Citovič i krajaznaviec Anatol Rohač.
Vasil Bykaŭ, Barys Citovič, Aleś Adamovič. Zabrodździe, 1984.
Vajskovaje pachavańnie kala Zabrodździa.
Barysahlebskaja kaplica ŭ Zabrodździ.
Ruskaje Siało.
Baraŭcy.
Mastak Barys Citovič bolš za try dziesiacihodździ žyvie ŭ nievialikaj vioscy Zabrodździe.
U biblijatekach možna znajści knihi biełaruskich kłasikaŭ, jakija afarmlaŭ mastak. «Marat Kaziej» Pietrusia Broŭki, «Zienit» Ivana Šamiakina…A spačatku byli ilustracyi da «Paleskaj chroniki» Mieleža. Ramanu «Ludzi na bałocie» jon pryśviaciŭ instytuckuju dypłomnuju pracu. Kali piśmieńniku pakazali niekalki roznych ilustracyj na jaho tvor, Mielež spyniŭsia na Citovičavaj. Zatym było afarmleńnie «Podychu navalnicy», za ilustracyi da jakoj atrymaŭ dypłom druhoj stupieni na respublikanskim konkursie «Mastactva knihi». Heta davała niemałyja pierśpiektyvy ŭ Minsku. Ale razam z žonkaj Valancinaj vyrašyŭ pierajechać na viosku. Vypadkova vybrali Zabrodździe. Užo značna paźniej, pa archiŭnych dakumientach, mastak vyznačyŭ, što prodki pachodziać mienavita ź Vilejščyny.
A naradziŭsia Barys Citovič u 1948 hodzie ŭ Čalabinskaj vobłaści. Baćka byŭ vajskoŭcam. I ŭ toj čas budavaŭ aeradrom u Rasii. Paśla siamja pierajechała ŭ Minsk. U sp. Barysa zachavaŭsia čamadan, u jakim jaho pieravozili zamiest kałyski. A kab dzicio nie zadychnułasia, zrabili adtuliny.
«Dudutki» musili źjavicca na Vilejščynie
Razam ź Jaŭhienam Budzinasam Citovičy stvaryli muziej narodnych ramiostvaŭ i technałohij «Dudutki».
A pačynałasia ŭsio na Vilejščynie. U v. Abadoŭcy Barys i Valancina Citovičy razam ź siabrami chacieli adnavić panski majontak. Tam tady jašče zachavalisia budynak brovaru, vajskovaja kazarma, sažałki, sad. Znajšlisia navat sponsary — amierykanskija siabry-kampjutarščyki, ź jakimi sp. Barys razam słužyŭ u vojsku. Jany šukali miesca, dzie b pastavić kiłbasny zavodzik. I spynilisia na Abadoŭcach. Častku prybytku mierkavali achviaravać na adnaŭleńnie majontka. Płanavali taksama stvaryć dziciačy kulturna-aśvietnicki centr z uchiłam na reabilitacyju achviar Čarnobylskaj trahiedyi. Ale miascovyja čynoŭniki ŭsie płany pierakreślili. Barys i Valancina Citovičy tady navat z-za kryŭdy hatovyja byli źjechać z rajona. Usio źmianiła sustreča z Budzinasam. Jon akurat zadumvaŭsia nad stvareńniem «Dudutak». Vysłuchaŭšy Barysa, zaprasiŭ jaho z žonkaj dałučycca da svajho prajekta. A taksama napisaŭ knihu «ab tym, jak małady mastak Citovič z žonkaju Valaj (jana ŭ jaho režysior) źjechali sa stalicy ŭ hłuchuju viosku» i ab kanflikcie ź vilejskimi čynoŭnikami. Kniha nazyvałasia «Prieždievriemiennyj konflikt».
Bykaŭ i Adamovič sadžali tut drevy
A paśla Barys i Valancina viarnulisia ŭ Zabrodździe. Tam zanialisia stvareńniem muzieja pad adkrytym niebam, pryśviečanaha Pieršaj suśvietnaj vajnie. Ale i hetamu paspryjaŭ vypadak. Adnojčy sp. Barys znajšoŭ u susiednim ź vioskaj lesie zakinutyja mahiły. Pačaŭ raspytvać u viaskoŭcaŭ ab ich. Vyśvietliłasia, što tut pachavanyja sałdaty carskaj armii, časoŭ impieryjalistyčnaj vajny. Kab nie źnikła pachavańnie zusim, pačaŭ z žonkaj jaho dahladać. I siońnia — heta asobny prypynak ekskursij. A kožny hod na dziaviataha maja tut pravasłaŭny śviatar spraŭlaje słužbu.
Što jašče ŭklučaje muziej Pieršaj suśvietnaj? Vajskovyja pachavańni ŭ susiednim Ruskim Siale, kaplica ŭ honar 80-hodździa zakančeńnia vajny ŭ Baraŭcach, kaplica ŭ honar Barysa i Hleba ź impravizavanaj vystavaj u joj, park Pieramohi... Zakłali park piśmieńniki-frantaviki Vasil Bykaŭ i Aleś Adamovič. Padčas ich pryjezdu ŭ Zabrodździe ŭ 1984 hodzie mastak takim čynam vyrašyŭ adznačyć pamiatnuju sustreču. Ale dzieści za dva tydni da śmierci Adamoviča jaho dubok zvalili babry, niby niešta pradčuvajučy.
Siońnia najbolšy kłopat Citovičaŭ — davieści spravu z muziejem da kanca. Kali ŭ pačatku šlachu ŭsio rabili svaimi siłami, to siońnia pakrysie dapamahaje i dziaržava. Ale jurydyčnaha statusu muziej nie maje. Prosta pryvatnaja inicyjatyva.
A jašče Barys Citovič piša i restaŭruje abrazy, raśpisvaje ŭ Vilejcy Śviatacichanaŭskuju carkvu. Heta chutčej zaniatak u volny čas. Bo šmat zabiraje praca nad muziejem.
