Pa śladach pieradačaŭ «Biełaruskaja Atłantyda» na radyjo «Svaboda» kulturołah Viačasłaŭ Rakicki piša jašče adnu knihu — «Biełaruskaja Atlantyda. Kniha druhaja: mity i brendy kalanizavanaj nacyi». Kali ŭ pieršaj knizie kulturnyja paramietry nacyi, uśviedamleńnie, vymiaralisia tysiačahodździem, dyk u druhoj hutarka viadziecca pra dva apošnija stahodździ: z momantu zachopu Biełarusi Rasijskaj impieryjaj. Pry dapamozie surazmoŭcaŭ, Rakicki sprabuje zrazumieć, što zdaryłasia z uśviedamleńniem biełarusaŭ. U svajoj knizie Rakicki padaje i razhladaje mify, što nastolki hłyboka zajšli ŭ śviadomaść biełarusa, što pry ich dapamozie siońnia absurdnuju realnaść biełarus prymaje jak kamfortnuju dla siabie.
Viačasłaŭ Rakicki, fota Radyjo Svaboda
«Naša Niva»: Vaša kniha raźbita na raździeły «Naša», «Nie našaje naša», «Našaje naša». Pieršy raździeł, «Naša», tyja histaryčnyja i kulturnyja źjavy, jakich u nas nie adniać: Staražytnaja Ruś, Litva, talerantnaść. U raździele «Nie našaje naša», toje, što nam naviazali: Vialikaja ajčynnaja vajna, kamunizm, sialanskaja nacyja. Dyk čamu ŭ hetym raździele traplajecca Mašeraŭ? Mašeraŭ — nie našaje?
Viačasłaŭ Rakicki: Mašeraŭ — našaje, ale ŭ savieckaj ideałahičnaj vopratcy. Biełaruś pry Mašeravie zrabiła istotny krok, kab źniknuć z etničnaj karty śvietu. Mašeraŭ nios biełarusam tuju śviadomaść, jakaja razburała biełaruščynu i Biełaruś. Mienavita pry Mašeravie začynialisia biełaruskija škoły, mienavita pry im mielijaravali Paleśsie. Čas jaho kiravańnia — čas zamarudžvańnia ŭ raźvićci nacyi. Maja kniha raskryvaje pryrodu kałanijalnaha myśleńnia, jakoje naviazała rasijskaja impieryja, mify, narodžanyja z zachodnierusizmu, i ahresiŭnych palitałahiemaŭ kamunistyčnaj ideałohii, u jakuju ŭpisaŭsia naš Mašeraŭ.
«NN»: A ŭ procivahu Mašeravu čamu artykuł «Partyzan» uniesieny ŭ «Naša», to bok u našyja zdabytki? Ci vy źbirajeciesia ažyŭlać mif pra Biełaruś partyzanskuju? Chiba partyzan — nie nakinuty simvał?
VR: Nie. Suaŭtar hetaha raździełu fiłosaf Valancin Akudovič słušna zaŭvažyŭ, što biełarusy byli partyzanami našmat raniej da taho času, pakul ich aficyjna zrabili takimi, pakul im nie nakinuli hetaje aznačeńnie, źviazanaje z Druhoj suśvietnaj vajnoj. Biełarusy byli partyzanami i ŭ časy paŭstańnia Kalinoŭskaha, kali havorka idzie pra vajennyja dziejańni, ale biełarusy i pavodle sutnaści svajoj partyzany, heta ludzi jakija ŭ žyćci mohuć chavacca, i z zasady bić i abaraniać siabie. Nievypadkova, što siońnia słova «partyzan» uziali na ŭzbrajeńnie intelektuały, kab pakazać partyzanskaść, padpolnaść biełaruskaj kultury.
«NN»: Značycca, jość praŭdzivyja mify i mify niepraŭdzivyja, naviazanyja nam?
VR: Jašče jość i treciaje: rečy, jakija my nie atrymali jak dadzienaje, a tak by mović, advajavali i ŭ kałanizataraŭ, i ŭ marhinałaŭ, i ŭ zmročnaj śviadomaści ciaham apošnich 20–30 hadoŭ. Heta — spadčyna Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, uzhadaŭ pra Hrunvald, ideały BNR. A voś Kalinoŭskaha pakrysie my advajavali jašče za savieckim časam.
«NN»: Ci možna nazvać vašu knihu antysavieckaj?
VR: Viedajecie, u svoj čas ja vielmi ŭchvalna sustreŭ aznačeńnie SSSR prezidentam ZŠA Rejhanam — «Impieryja Licha». Kamunizm byŭ nastolki źniščalny dla biełarusaŭ, jany zrujnavali i etnas, i śviadomaść. Ale chaču dadać, što «Biełaruskaja Atłantyda» nie tolki antysavieckaja, ale i antyimpierskaja, antyšavinistyčnaja kniha. Kamunisty, jakija pryjšli na źmienu Rasijskaj impieryi, vydatna dapasavali svaju ideałohiju da impierskaj. Hetaja była takaja vybuchovaja miašanka, jakaja i pryviała biełarusaŭ da takoj śviadomaści, jakuju my majem ciapier.
«NN»: Jakuju vysnovu vy zrabili padčas pracy nad knihaj?
VR: Šlach ad admaŭleńnia kałanijalnaj ideałohii vielmi i vielmi ciažki. Cikava, što sama Rasija značna chutčej admaŭlajecca ad savieckich mifaŭ, čym Biełaruś. Zaŭsiody kałanizatary adkidvajuć mify chutčej čym žychary kałonii. Z šarahovym biełarusam, u jakoha ŭ hałavie kaša z paniaćciaŭ, nielha pahavaryć ani pra historyju, ani pra ajčynnuju kulturu, ni navat pra biełaruskuju palityku, bo jon nie zaŭsiody padzialaje, dzie zakančvajecca rasijskaje i savieckaje, i pačynajecca biełaruskaje. A sučasnaja ŭłada paharšaje situacyju, kali robić kolišnija mify brendami, jakimi možna paśpiachova handlavać. Lenin, Stalin, słavianskaje tryadzinstva. Pryhadajem, kolki Łukašenka handlavaŭ Vialikaj Ajčynnaj vajnoj i 22 červienia 1941 hoda.
«NN»: Ale i intelektuały apošnich hadoŭ stvarali brendy: «Zachodniaja Biełaruś», «Vilnia»…
VR: Tak, treba pryznać, što prykładajučysia da brenda «Zachodniaja Biełaruś» intelektuały nie zaŭvažyli, jak zachodniaja Biełaruś u apošnija hady źliłasia z uschodniaj i kulturna i pobytava. Roźnica pamiž kaliści buržuaznaj zachodniaj Biełaruśsiu i čysta savieckaj uschodniaj adsutničaje.
«NN»: Čas u nas pieradvybarčy… A jak vam hladzicca z histaryčnaj i kulturałahičnaj pierśpiektyvy, ci była ŭ biełarusaŭ choć kali mahčymaść vybirać?
VR: Tak, u 1994 hodzie byli svabodnyja vybary… Adnak niesvabodnymi byli hałovy. Biełaruś vybrała sabie tady prezidenta adpaviedna sa svaim kałanizavanym myśleńniem. Heta byŭ pieršy i na siońniašni dzień apošni raz, kali biełarusy mahli volna vybirać sabie budučyniu, raniej i dalej usio rabili za biełarusaŭ.
Prezientacyja knihi «Biełaruskaja Atlantyda. Kniha druhaja: mity i brendy kalanizavanaj nacyi» adbudziecca 1 śniežnia, u kniharni «Ŭ» (Niezaležnaści 37A). Pačatak, a
***
Viačasłaŭ Rakicki. Biełaruskaja Atlantyda. Kniha druhaja: mity i brendy kalanizavanaj nacyi. (Biblijateka Svabody. XXI st.). Radyjo Svabodnaja Eŭropa/Radyjo Svaboda, 2010 — 352 s.
