22 žniŭnia — 150 hod z dnia naradžeńnia Ihnata Bujnickaha

Aktor i režysior, zasnavalnik biełaruskaha prafiesijnaha teatra naradziŭsia na Hłyboččynie.

Radzima Ihnata Ciarenćjeviča — falvarak Palivačy Prazarockaj vołaści Dzisienskaha pavieta Viciebskaj hubierni (zaraz Hłybocki rajon). Hadavaniec šlachieckaj siamji, jon, skončyŭšy Ryžskaje ziemlamiernaje vučylišča, pracavaŭ kamornikam. Akciorskuju padrychtoŭku nabyŭ u pryvatnaj dramatyčnaj studyi ŭ Vilni.

U Prazarokach Bujnicki arhanizavaŭ kredytnaje tavarystva, dzie sialanie pad nievialiki pracent mahli atrymać pazyku. Raźjazdžajučy pa spravach, Ihnat Ciarenćjevič zaŭždy zapisvaŭ u vialiki sšytak narodnyja pieśni, tancy, zvyčai, źbiraŭ uzory adzieńnia, arnamientu. A teatralnuju dziejnaść raspačaŭ biełaruskimi viečarynkami ŭ svaim falvarku, u jakich udzielničała miascovaja moładź. Sam dobra śpiavaŭ, tancavaŭ, dekłamavaŭ i byŭ za režysiora.

U 1907 h. z dočkami Vandaj i Alenaj, ź siabrami Bujnicki stvaryŭ u Palivačach amatarskuju trupu. Jaje vystupleńni vyklikali šyroki rozhałas, bo sa sceny hučała biełaruskaja mova, vykonvalisia narodnyja pieśni i tancy. Pakłaŭšy rekvizit na vazy, hetyja artysty jeździli ad miastečka da miastečka. U Dziśnie i Łužkach, Jaźnie i Prazarokach, u Hłybokim, dzie pabyvali jany, uźnikali hurtki samadziejnaści.

Čutki ab «dvarovym teatry» dasiahnuli Vilni, i ŭ lutym 1910 h. viaskovych artystaŭ zaprasili vystupić tam u pieršaj biełaruskaj viečarynie. Pośpiech byŭ niezvyčajny – i Bujnicki vyrašyŭ stvaryć prafiesijny teatr. Uletku sfarmiravałasia trupa i raspačalisia praciahłyja hastroli: Śvianciany, Pastavy, Połack, Kapyl, Niaśviž, Kleck, Słuck, Lachavičy, Minsk… Teatr vystupaŭ navat u Varšavie i dvojčy – u Pieciarburhu. Repiertuar skłali pjesy «Pa revizii» i «Pašylisia ŭ durni» M. Krapiŭnickaha, «Modny šlachciuk» K. Kahanca, «U zimovy viečar» pavodle E. Ažeški, «Svatańnie» A. Čechava.

Bujnicki kiravaŭ trupaj, byŭ nie tolki jaje admietnym artystam, a i fundataram. Jaho padtrymlivali Janka Kupała, Jadvihin Š., Ciška Hartny, Źmitrok Biadula, Ałaiza Paškievič (Ciotka) i inšyja dziejačy biełaruskaj kultury. Ale ŭ 1913 h. z-za palityčnaha ŭcisku i finansavych ciažkaściej teatralny kalektyŭ daviałosia raspuścić. Spadziavaŭsia sabrać novy, dy pieraškodziła Pieršaja suśvietnaja vajna.

Praz try hady Ihnata Ciarenćjeviča abrali staršynioj Pieršaha tavarystva biełaruskaj dramy i kamiedyi, adnym z arhanizataraŭ jakoha jon byŭ. Na asnovie tavarystva potym uźnik Biełaruski dziaržaŭny teatr imia Janki Kupały. Adnak Bujnickamu daviałosia iści na front, dzie 22 vieraśnia 1917 h. jon raptoŭna pamior ad tyfu. 56-hadovaha teatralnaha dziejača pachavali na sałdackich mohiłkach kala vioski Pałačany, na Maładziečanščynie. Paźniej rodnyja pieravieźli prach u Palivačy, a ŭ 1975 h. jon byŭ pierazachavany ŭ centry Prazarokaŭ. Nad mahiłaj – pomnik (skulptar I. Misko, architektar M. Burdzin).

U 1980-ch, kali ja davoli časta jeździŭ u Vilniu dla zboru materyjałaŭ pa historyi svajho rajona, piśmieńnica Zośka Vieras niejak spytałasia, ci viedaju pra Ihnata Bujnickaha. I paraiła pačytać artykuły 1910-ch hadoŭ u «Našaj nivie», pryśviečanyja jaho znakamitamu tady teatru. Ja zrabiŭ vypiski adtul. Voś što śviedčyć nieviadomy aŭtar dopisu «Biełaruski viečar u Dziśnie»: «Dzisna nie pomnić takoha zboru narodu… i pieršaje rodnaje słova sa sceny vitana było nie adnoj ślazoj ź pierapoŭniŭšychsia hrudziej i biezumoŭčnym hukam hałasoŭ…Kali pačalisia biełaruskija tancy na scenie, usia zała stahnała hłucha ad pachvalnych krykaŭ, a na hałovy tancoraŭ sypalisia kvietki i ŭściłali im darohu…Dziśnienskija biełarusy doŭha buduć pomnić heta».

27 śniežnia 1912 h. u Pieciarburhu adbyŭsia «viečar usich narodaŭ, što žyvuć u Rasii…Najbolš publika biła «brava» biełarusam za ich narodnuju naturalnuju prastatu. Bujnickamu padnieśli łaŭrovy vianok z čyrvonaj stužkaj i kaštoŭny padarunak u skrynačcy. Nikoli i nidzie nie bačyŭ, kab hetak što spadabałasia pieciarbužcam, jak biełaruskija tancy: «Mielniki», «Lavonicha», «Juračka», «Vierabiej»…Potym publika raspytvałasia ŭ Bujnickaha – skul i jakija heta biełarusy źjavilisia? Bo raniej ich nie čuvać było…» («Naša niva» za 4 studzienia 1913 h.).

Sprava, raspačataja Ihnatam Bujnickim, žyvie — u Biełarusi plonna pracujuć prafiesijnyja i amatarskija teatry. Mastactvaznaŭcaŭ dahetul vabić postać prapahandysta «mužyckaha» mastactva. Padźvižnicki rej Bujnickaha apieli ŭ svaich vieršach Uładzimir Karatkievič, Anton Bialevič, Piatruś Makal, Navum Halpiarovič, Aleś Žyhunoŭ, apovieść «Apošniaja dzieja» pryśviaciła jamu Iryna Žarnasiek. U Prazarockaj SŠ Hłybockaha rajona pad kiraŭnictvam jaje dyrektara i krajaznaŭcy Volhi Hińko stvorany muziej I. Bujnickaha. U Maładziečnie ŭ honar baćki našaha nacyjanalnaha teatra nazvana vulica, u Hłybokim – vulica i hladzielnaja zała haradskoha centra kultury.

Hladzi taksama: Nacbank ŭvodzić u zvarot pamiatnyja maniety «I.Bujnicki. 150 hadoŭ»

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0