1–2 vieraśnia na Fanary ŭ Stambule adbyłasia Sinaksa (hr. σύναξις (sinaksis) — schod) pradstajalnikaŭ samych staražytnych pravasłaŭnych cerkvaŭ, miesca i datu praviadzieńnia jakoj Usialenski Patryjarch Varfałamiej vyznačyŭ jašče ŭ krasaviku. Bieź pierabolšańnia možna skazać, što ŭ historyi pravasłaŭja adhornuta novaja staronka.
Pradstajalniki cerkvaŭ u časie Sinaksy.
Adnaŭleńnie pientarchii
U epochu pieršych siami Usialenskich Saboraŭ u Paŭsiudnaj Carkvie skłałasia pientarchija — ułada pradstajalnikaŭ piaci cerkvaŭ — Rymskaj, Kanstancinopalskaj, Aleksandryjskaj, Antyjachijskaj i Jerusalimskaj. Paśla raskołu 1054 h. najvažniejšyja spravy ŭ pravasłaŭi vyrašali pradstajalniki čatyroch uschodnich cerkvaŭ.
Z časam skłałasia tak, što piataje miesca zaniała Maskoŭskaja Pravasłaŭnaja Carkva (sučasnaja RPC). Ciapier hetaj histaryčnaj niedarečnaści pakładzieny kaniec.
1–2 vieraśnia 2011 h. u pravasłaŭi adnoŭlena pientarchija. Piataje i svajo zakonnaje miesca pavodle čynu i čeści zaniała Kiprskaja Pravasłaŭnaja Carkva, jakaja atrymała aŭtakiefaliju jašče ŭ 431 h. — na III Usialenskim Sabory.
U pracy Sinaksy, jakaja prajšła pad staršynstvam Usialenskaha Patryjarcha Varfałamieja, uziali ŭdzieł: Patryjarch i Papa Aleksandryjski Fieodar, Patryjarch Jerusalimski Fieafił, hałava Kiprskaj Carkvy archijapiskap Chryzastom i paŭnamocny pradstaŭnik Patryjarcha Antyjachijskaha Ihnacija.
Ahułam kažučy,
paśla raspadu kamunistyčnaj sistemy pazicyi RPC u pravasłaŭnym śviecie słabiejuć.Ź niekatorymi cerkvami, u tym liku z Kanstancinopalskaj, u RPC składanyja adnosiny.
Maskva sprabavała ŭpłyvać na Kanstancinopalski Patryjarchat praz urad Turcyi, ale jakraz napiaredadni Sinaksy hety ŭrad vyrašyŭ viarnuć Carkvie koliś zabranyja ŭ jaje chramy i manastyry.Maskva vusnami svaich davoli vysokapastaŭlenych pradstaŭnikoŭ vinavaciła Patryjarcha Varfałamieja, što jon choča stać «pravasłaŭnym Papam». Sklikaŭšy Sinaksu, Usialenski Patryjarch daŭ dastojny adkaz Maskvie.
Nie mienš važna, što pradstajalniki piaci najstaražytniejšych cerkvaŭ jašče raz paćvierdzili, što centram Pravasłaŭja źjaŭlajecca Fanar.
Pasłańnie miru
Ahulnaviadoma, u jakich ciažkich varunkach davodzicca žyć nie tolki pravasłaŭnym, ale i ŭsim chryścijanam Blizkaha Uschodu. Tut, dzie davoli časta ŭčyniajuć napady na cerkvy, źbivajuć i zabivajuć paśladoŭnikaŭ Chrysta, vielmi važnaje značeńnie maje mižchryścijanskaja salidarnaść i mała miesca zastajecca dla mižchryścijanskich sprečak i kanfliktaŭ.
U admysłovym pasłańni
pradstajalniki piaci cerkvaŭ vykazali salidarnaść z tymi, kaho dyskryminujuć i ŭ adnosinach da kaho ŭčyniajuć hvałt i hanieńni.Jany zajavili, što patrabujuć abarony pravasłaŭnych viernikaŭ z boku dziaržavaŭ. Adnačasova jany zaklikali da intensifikacyi mižchryścijanskaha i mižrelihijnaha dyjałohu ź judaizmam i isłamam. Sinaksa zaklikała palityčnych i relihijnych lideraŭ Blizkaha Uschodu vypracavać pryncypy i mietady zabieśpiačeńnia mirnaha suisnavańnia viernikaŭ roznych relihijnych tradycyj.
Za vialiki Sabor
Apošni Usialenski Sabor z udziełam uschodnich cerkvaŭ pravodziŭsia jašče ŭ I tysiačahodździ, i pravasłaŭju prost nieabchodna dać adkaz na mnohija vykliki času.Pakolki sklikać Usialenski Sabor biez udziełu Rymskaj Carkvy niemahčyma, voś užo 50 hadoŭ idzie padrychtoŭka Śviatoha i Vialikaha (Usiepravasłaŭnaha) Saboru.
Pakolki na Sabory pavinny być razhledžany i pytańni ab paradku nadańnia cerkvam aŭtakiefalii, a taksama ab dyptychu (hruba skazaŭšy, paradkavym numary kožnaj aŭtakiefalnaj Carkvy), RPC zryvaje jaho padrychtoŭku.
Sioleta ŭ lutym prachodziła sustreča Mižpravasłaŭnaj padrychtoŭčaj kamisii. Na sustrečy dźvie staradaŭnija carkvy — Hruzinskaja i Kiprskaja — uźniali pytańnie ab uźviadzieńni ich na vyšejšyja miescy ŭ dyptychu (na šostaje miesca Hruzinskaj i na piataje — Kiprskaj). Svaje zaŭvahi da dyptychu mieli taksama Polskaja i Ałbanskaja cerkvy.
Nie zdoleŭšy adstajać intaresy svajoj Patryjarchii, pradstaŭniki RPC sarvali pracu padrychtoŭčaj kamisii.
Jak paviedamlajecca ŭ kamunikacie samitu Pientarchii, pradstajalniki najstaražytniejšych cerkvaŭ prapanavali Usialenskamu Patryjarchu Varfałamieju sklikać Sabor Patryjarchaŭ i Pradstajalnikaŭ aŭtakiefalnych cerkvaŭ dziela chutčejšaha sklikańnia Vialikaha Saboru.
Samit padtrymaŭ taksama prapanovu Varfałamieja ab sklikańni ŭ niedalokaj budučyni narady relihijnych dziejačaŭ Mižziemnamorja dla pryniaćcia ekałahičnaj chartyi rehijona, a taksama dla padtrymki suisnavańnia roznych relihij.
I naša Litva
U kamunikacie samitu Pientarchii majecca i taki skaz: «Akramia taho, zvažajučy na apošnija padziei, što mieli miesca ŭ Pravasłaŭnaj Carkvie, Sinaksa nastojvaje na nieabchodnaści dla ŭsich pravasłaŭnych cerkvaŭ pavažać i suvora prytrymlivacca hieahrafičnych miežaŭ svaich jurysdykcyjaŭ u tym vyhladzie, jak jany vyznačany śviatymi kanonami i tomasami (hramatami. — Red.) pra stvareńnie hetych cerkvaŭ».
Naziralnki ličać, što
heta «kamienčyk» i ŭ bok RPC, jakaja pačynaje svaju aktyŭnaść u Paŭdniovaj Asiecii i Abchazii i ŭsiak pieraškadžaje stanaŭleńniu adzinaj Pravasłaŭnaj Carkvy va Ukrainie.
Jak viadoma, Maskoŭskaja Patryjarchija była pryznana Usialenskim Patryjarcham u 1589 h. u miežach tahačasnaje Maskoŭskaje dziaržavy. U 1685 h. Maskva faktyčna, a ŭ nastupnym hodzie (z «padačy» asmanskaha vizira) i jurydyčna «prychapiła» Kijeŭskuju mitrapoliju. Adnak u 1924 hodzie Usialenski Patryjarch Hryhory VII, nadajučy aŭtakiefaliju Polskaj Pravasłaŭnaj Carkvie, u skład jakoj była ŭłučana značnaja častka byłoj Kijeŭskaj mitrapolii, u tym liku Zachodniaja Biełaruś ź Vilenščynaj, u svaim tomasie zajaviŭ, što
«adździaleńnie ad Našaha Pasadu Kijeŭskaj mitrapolii i zaležnych ad jaje Pravasłaŭnych Mitrapolijaŭ Litvy (Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. — Red.) i Polščy (Karony Polskaj. — Red.), a roŭna dałučeńnie ich da śviatoj Maskoŭskaj Carkvy nastupiła nie pavodle kananičnych praviłaŭ, a taksama nie było vykanana ŭsio toje, što było ŭstanoŭlena adnosna poŭnaj carkoŭnaj aŭtanomii Kijeŭskaha mitrapalita, jaki nasiŭ tytuł Ekzarcha Usialenskaha Pasadu».
U 2005 h. adzin ź jararchaŭ Kanstancinopalskaj Carkvy naŭrost zajaviŭ, što jana nikoli nie pryznavała zakonnaści pierachodu Kijeŭskaj mitrapolii ŭ skład Maskoŭskaj Carkvy, a praz try hady
Varfałamiej nazvaŭ dałučeńnie Kijeŭskaj mitrapolii da Maskoŭskaj Carkvy anieksijaj.
Toje, što Pientarchija zaklikała cerkvy prytrymlivacca hieahrafičnych miežaŭ svaich jurysdykcyj u tym vyhladzie, jak jany vyznačany kanonami i tomasami,
daje padstavu spadziavacca, što raniej ci paźniej budzie zasnavana aŭtakiefalnaja Pravasłaŭnaja Carkva va Ukrainie i što pierastanie być ekzarchatam Maskoŭskaj Carkvy Pravasłaŭnaja Carkva ŭ Biełarusi.
