Ciapier, kali niebiaśpiečnaja častka šlachu pieraadolena, my abaviazany daviesci nacyjanalnuju spravu da kanca. Artykuł Mikoły Statkieviča.
V 1997 hodu na sjezdie odnoj iz samych vlijatielnych jevropiejskich sociał‑diemokratičieskich partij mienia poznakomili s čiełoviekom, kotoroho sčitali moralnym avtoritietom etoj partii. Starik so spokojnym i ironičnym vzhladom, kotoryj povidał v svojej žiźni i koncłahiernyje nary i ministierskoje kriesło, poprosił rasskazať o Biełarusi. Potom, podumav, skazał: «Dlinnyj marš... Ludi nie mieniajutsia bystro. Jeŝie minimum 10 let. U vas chvatit sił?».
Naš puť k Biełarusi — v samom diele dołhij i mučitielnyj marš. Siejčas, kohda uśpiech Projekta «Biełaruś», načatoho v 19‑m stoletii romantičieskimi odinočkami, nakoniec diełajetsia vsie boleje očievidnym, cielesoobrazno jeŝio raz osmyśliť tie jeho zadači, kotoryje riešieny, sformulirovať jeŝio nie riešionnyje ili riešionnyje nie do konca.
Ciel Projekta možno opriedieliť, kak formirovanije biełorusskoj nacii i sozdanije jejo uśpiešnoho hosudarstva.
1.Formirovanije nacii.
Značitielnaja časť nyniešnich biełorusskich problem śviazana so śliškom dołhim riešienijem zadači formirovanija nacii. Dažie połučiv niezavisimosť, bolšinstvo biełorusov bojaliś jejo i po‑priežniemu sčitali siebia časťju niekojeho bolšieho soobŝiestva — «sovietskoho naroda», «słavianstva» ili «obŝierusskoj narodnosti». Nacija — eto soobŝiestvo, kotoroje osoznajet svoju otličnosť, otdielnosť svojej obŝiej sud́by ot sud́by druhich nacij. Čiem bolšie osoznanije svojeho otličija ot druhich, tiem bolšie nacionalnoje čuvstvo. Eto — kak raźnica potienciałov v električiestvie. Čiem ona bolšie, tiem bolšie napriažienije, čto pitajet dvihatiel nacionalnoho raźvitija.
V načale 90‑ch hodov prošłoho stoletija biełorusy byli niedoformirovannoj nacijej. Pričiny etoho — v jazykovoj, rielihioznoj i tierritorialnoj blizosti s Rośsijej, v cielenapravlennoj 200‑letniej politikie rusifikacii našich ziemiel, v sformirovannom krovavym poślednim połutysiačieletijem našiej istorii nacionalnom charaktierie. Važnoj čiertoj etoho charaktiera javlajetsia hipiertrofirovannaja skłonnosť k mimikrii, čto stało usłovijem vyživanija. A jeśli 200 let kiem‑to pritvoriaťsia, to možno lehko načať sčitať siebia etim kiem‑to.
No nie vsiehda nacii sozdajut hosudarstva. Horazdo čaŝie hosudarstva sozdajut nacii. Piatnadcať let suŝiestvovanija niezavisimoho biełorusskoho hosudarstva, otnositielno uśpiešnyj opyt samostojatielnoj žiźni privieli k doformirovaniju biełorusskoj nacii. Pieriełom proizošioł na rubiežie tysiačieletij. Praviaŝij v Biełarusi riežim, kotoryj rańšie vsiačieski priepiatstvovał raźvitiju nacionalnoho samosoznanija, uvidieł jeho rost i načał ispolzovať patriotizm v svojom idieołohičieskom «assorti» i opiraťsia na nieho. Jeho lidier často viediot siebia, kak vohnutoje zierkało, otražaja i fokusiruja nastrojenija obŝiestva. Tak, čuť li nie v nacionalnyje prazdniki hosudarstviennaja propahanda tiepieŕ prievraŝajet pobiedy biełorusskich sportsmienov nad rośsijskimi. Vied́ ničto tak nie ukrieplajet patriotizm, kak pobiedy. «Piervaja hazovaja vojna» 2003 hoda i odobritielnaja rieakcija biełorusskoho obŝiestva na diejstvija vłasti pokazali, čto biełorusy užie čuvstvujut siebia nacijej.
2. Sozdanije uśpiešnoho hosudarstva
Dla uśpiešnoho zavieršienija Projekta «Biełaruś» nieobchodimo riešiť śledujuŝije zadači:
a). Sochranienije juridičieskoj niezavisimosti.
Siejčas eto horazdo boleje lohkaja zadača, čiem 12 let nazad, kohda bolšinstvo było hotovo hołosovať na vyborach protiv niezavisimosti, a vłasť ispolzovała jejo v kačiestvie raźmiennoj moniety dla połučienija ekonomičieskich priefieriencij ot Moskvy. Tohda nacionalno orijentirovannoje mieńšinstvo było vynuždieno okazyvať davlenije na vłasť s pomoŝju uličnych diemonstracij, čtoby zastaviť jejo otkazaťsia ot torhovli niezavisimosťju. V etom davlenii my nikohda nie pytaliś idti do konca, «oprokinuť» riežim. My ponimali, čto v usłovijach otsutstvija patriotičieski nastrojennoho tviordoho bolšinstva diestabilizacija hosudarstva možiet priviesti k jeho potierie, i nie chotieli uvidieť «bratskije» tanki na ulicach Minska. Tiem boleje, čto na bližajšich diemokratičieskich vyborach bolšinstvo vsio ravno prohołosovało by tohda za prodołžienije užie i «ośviaŝiennoho» priežnieho kursa. Nam nie odin raz prichodiłoś razvoračivať mnohotysiačnyje kołonny riešitielno nastrojennych diemonstrantov za nieskolko sotien mietrov do «Rozovoho» doma, kohda jeho obitatiel v eto vriemia triaśsia ot stracha v svojem bunkierie v lesu i potom po niediele nie vychodił ottuda. Intiehracionnaja ritorika vłasti pośle etoho na vriemia słabieła, v jejo leksikonie pojavlałoś słovo «suvierienitiet».
Kromie «uličnoho» davlenija my nadiejaliś na to, čto avtoritarnyj charaktier vłasti zastavit jejo protiviťsia inkorporacii, čtoby sochraniť kontrol nad stranoj. Nado było zaŝiŝať juridičieskuju niezavisimosť, hosudarstviennyje instituty (armiju, dieniežnuju sistiemu i dr.), viesti ahitaciju i... ždať, kohda srabotajet vriemia. Eta stratiehija, za kotoruju sotni patriotov płatili svojej svobodoj, kaŕjeroj, błahopołučijem, priniesła svoi płody. My sochranili svoj Dom i ukriepili jeho stieny. Tiepieŕ podavlajuŝieje bolšinstvo biełorusov chočiet žiť v svojom niezavisimom hosudarstvie. Prišło vriemia navodiť poriadok v našiem Domie.
Chotia vierojatnosť inkorporacii značitielno śniziłaś i riežim ponimajet, čto jemu uhrožajet v słučaje priedatielstva, połnosťju isklučať etu vozmožnosť jeŝio rano. Tiem boleje, čto Krieml pieriechodit k stratiehii postjepiennoho ekonomičieskoho udušienija s cielju prinudiť k «jedinieniju».
b). Dostižienije ekonomičieskoj niezavisimosti i sozdanije sovriemiennoj ekonomiki
Za 15 let političieskoj niezavisimosti Biełaruś tak i nie stała ekonomičieski niezavisimoj. Pričina — v samoj prirodie nyniešniej vłasti, kotoraja nieprieryvno vosproizvodit jedinstvienno iźviestnuju jej ekonomičieskuju modiel – modiel kołchoza. Ručnoje upravlenije ekonomikoj vyhladieło effiektivnym na fonie nieprodumannych ekonomičieskich rieform u našich sosiediej. No dažie nieumiełyje rieformy rano ili pozdno načinajut davať effiekt. I tiepieŕ užie «rynočno‑socialističieskaja» ekonomika Biełarusi vyhladit nieeffiektivnoj i archaičnoj dažie na fonie nie śliškom uśpiešnych sosiediej. Naša ekonomika nie možiet konkurirovať s druhimi bieź vniešnich dotacij. V kołchozie etu problemu riešał priedsiedatiel. On jechał v rajon, obieŝał, klałsia, uprašivał i połučał «fondy». Tak i u nas. Jezdili v «rajkom» Moskvu, obieŝali, klaliś, uprašivali, połučali dotacii. Poka v Moskvie nie potriebovali otdať davno obieŝannyj «kołchoz» Biełaruś. Vłasť budiet vynuždiena stabilizirovať ekonomiku na jejo samodostatočnom urovnie. Urovień etot budiet nie śliškom vysok i nižie, čiem u luboho iz našich sosiediej. No tohda novoj vłasti budiet lehčie połučiť obŝiestviennuju poddieržku dla proviedienija bystrych, riešitielnych i effiektivnych rieform. Uśpiešnyje modieli takich rieform užie narabotany v druhich stranach Vostočnoj Jevropy i chorošo iźviestny śpiecialistam. Sozdanije sovriemiennoj ekonomiki vozmožno tolko v słučaje smieny političieskoho riežima .
v). Pieriechod k diemokratičieskim miechanizmam upravlenija hosudarstvom.
Vriemia, kotoroje my byli vynuždieny dať etoj vłasti, opasajaś potieri niezavisimosti, ona ispolzovała dla ustanovlenija połnoho kontrola nad stranoj. Vsie miechanizmy zakonnoj pieriedači vłasti likvidirovany. Ot nich ostaliś tolko vyvieski. Poślednij raz hołosa na vyborach v Biełarusi choť kak‑to sčitali vo vriemia parłamientskoj kompanii 2000 hoda. No tohda časť oppozicii zatiejała bojkot, kotoryj śviełsia k popytkam pomiešať učastiju v vyborach tiem diemokratičieskim partijam, kotoryje riešili boroťsia. Tolko uhroza sozdanija vtoroho oppozicionnoho cientra zastaviła «bojkotistov» viernuťsia v «okopy», k riealnoj rabotie, no poślednij šans opiať sozdať sistiemnuju oppoziciju był užie upuŝien. Bolšie hołosa na vyborach u nas nie sčitajut.
Riežim ustanovił takije «zakony», čto smiena vłasti zakonnym s jeho točki zrienija obrazom sdiełana nievozmožnoj. Osnovnaja orhanizovannaja časť diemokratičieskich sił — eto partii parłamientskoho tipa. Oni sozdany i prisposobleny dla boŕby za vłasť tolko na vyborach. V usłovijach, kohda vybory prievraŝieny v fars, politiki okazaliś pieried vyborom — ili v rievolucioniery ili v diśsidienty. Partii pitajutsia ujti ot etoho vybora i vosproiźviesti iźbiratielnuju boŕbu vnutri diemokratičieskoj koalicii, postojanno provodia erzacvybory na mnohočiślennyje «konhriessy», kotoryje oni pytajutsia prievratiť v erzacparłamient, čtoby prinimať v niem erzaczakony ili dažie erzackonstituciju. Niekotoryje partii prievratiliś v PR‑kontory, kotoryje za dieńhi hotovy riekłamirovať lubych politikov s luboj idieołohijej. Pianisty ihrajut, čto mohut. Možiet byť, poetomu v nich i nie strielajut. Nie siekriet, čto vłasť učastvujet juridičieskimi, sudiebnymi ili fizičieskimi rieprieśsijami v formirovanii struktury i stratiehii oppozicii. Rieprieśsii nosiat točiečnyj charaktier. Na praktikie riealizujetsia staryj, kak mir, princip: «Porazi pastyria i pastva razbriediotsia». Tolko kohda javnoho lidiera niet, kak eto było v martie 2006 hoda, rieprieśsii stanoviatsia massovymi i biesporiadočnymi.
Diemokratii nieobchodimo sozdanije jedinoho massovoho maksimalno diecientralizovannoho dvižienija. Partijnyje projekty nieobchodimo vriemienno vklučiť v sostav etoho dvižienija.
Diemokratičieskomu dvižieniju nieobchodima idieja, pritiahatielnaja dla bolšinstva. Iskať etu idieju nie nado. Ona chorošo iźviestna. Eta idieja konsolidirovała bolšinstvo v Ukrainie, Polšie, Pribałtikie. Eto — intiehracija v Jevropiejskij Sojuz. V niej jesť i privlekatielnyje dla naiboleje mołodoj i obrazovannoj časti obŝiestva idieały svobody. Jesť i obieŝanije jevropiejskoho urovnia žiźni, privlekatielnoje dla bolšinstva. Eto — idieja, kotoruju nie možiet ukrasť vłasť. Ona prosta, poniatna i lehko objaśnima. Otkaz ot jevropiejskoj idiei i jeje zamiena hromozdkoj nieubieditielnoj dla bolšinstva płatformoj — nie śliškom li bolšaja płata za učastije v diemokratičieskoj koalicii prorośsijskich kommunistov? Ich storońniki, kstati, na niesankcionirovannyje diemonstracii nie chodiat. Motorom i instrumientom pieriemien budut užie nie mifičieskaja «nomienkłatura», nie isskustvienno prikormlennyje rabočije minskich zavodov, kotorych‑to i v apriele 1991 hoda vyvodili na ulicu ich diriektory, a «jevropiejskije» biełorusy.
Diemokratičieskoje dvižienije dołžno vozhłavlaťsia charizmatičieskimi riešitielnymi lidierami, hotovymi k samopožiertvovaniju radi svobody. Biełorusskoje obŝiestvo, v kotorom prieobładajut «ispuhannyje individualisty», nuždajetsia v primierach takoho samopožiertvovanija. Etich primierov dostatočno, no jesť i druhije. Dva hoda nazad odnoho iz našich oppozicionnych politikov v mojom prisutstvii sprosili, skolko raz jeho ariestovyvali. On otvietił: «Čto ja, durak, čto li?». Druhoj oppozicionier niedavno zajavił po radio «Svoboda», čto hłavnoje kačiestvo politika — «abačlivaść». Kak pisał odin analitik, takije politiki nie boriutsia za vłasť. Oni boriutsia za miesto v oppozicionnoj očieriedi za vłasťju, nadiejaś, čto, kohda vłasť upadiet, oni okažutsia piervymi v etoj očieriedi i połučat jeje. Poetomu tot, kto zavojevał piervoje miesto, často načinajet bierieč siebia, takoho važnoho dla Otčizny, dla diemokratičieskoho buduŝieho i borietsia liš za sochranienije svojeho miesta. Druhije boriutsia, čtoby «opustiť» jeho. Konkuriencija vnutri oppozicionnych sił — eto normalno. Płocho, kohda ona połnosťju podmieniajet boŕbu za vłasť v stranie. Takaja vłasť, kak nyniešnij biełorusskij riežim, sama nie upadiot. Tot, kto jejo «uronit», tot i voźmiot.
Inohda politiki projavlajut nievierojatnoje mužiestvo i siłu ducha, boriaś za svoju ličnuju svobodu i žizń. Jeśli chotia by časť takoho mužiestva była projavlena 19 marta prošłoho hoda radi svobody vsiej strany, to Biełaruś, vozmožno, była by užie svobodnoj.
Tolko v diemokratičieskoj stranie politikoj mohut zanimaťsia isklučitielno politiki, a ostalnyje nabludajut za ich boŕboj po tielevizoru, kommientirujut ich diejstvija i vynosiat svoju ocienku s pomoŝju iźbiratielnoho biulletienia. Boŕba za svobodu v niesvobodnoj stranie — dieło vsiech, komu ona nieobchodima. V tom čiśle, biespartijnych, činovnikov, žurnalistov, sotrudnikov siłovych struktur, studientov, piensionierov, mužčin, žienŝin. Kto priedłožit storońnikam svobody riealnyj płan pobiedy diemokratii, ubiedit ich v riealnosti etoho płana i smožiet orhanizovať ich sovmiestnyje diejstvija dla dostižienija pobiedy, tot i staniet riealnym lidierom diemokratičieskich sił.
h). Ukrieplenije nacionalnoho samosoznanija.
Połučiv v riezultatie raspada SSSR hosudarstviennuju niezavisimosť, bolšinstvo biełorusov ispytyvało silniejšij kompleks nacionalnoj niepołnociennosti. Sovietskaja sistiema obrazovanija diesiatiletijami sozdavała u nich stierieotip ob isklučitielno dierievienskom charaktierie biełorusskoj nacii i jeje kultury, ob otsutstvii v jeje dosovietskoj istorii primierov hosudarstviennosti, jarkich političieskich, obŝiestviennych, kulturnych diejatielej, słavnych diejanij i pobied. Osnovnymi eksponatami biełorusskich krajeviedčieskich muziejev byli (i ostajutsia) priedmiety tipa łaptiej, sochi i dierieviannoho koryta. Naiboleje značitielnyje pieriody biełorusskoj istorii byli tajnoj dla biełorusov. Cielju takoj politiki była dienacionalizacija biełorusov.
Otsutstvije istoričieskoj pamiati, nacionalnoj hordosti i, kak śledstvije, nizkoje nacionalnoje samosoznanije sozdavali dopołnitielnuju uhrozu suŝiestvovaniju mołodoho hosudarstva. Poetomu nam prišłoś orhanizovyvať i provodiť akcii istoriko‑patriotičieskoho charaktiera. Była osuŝiestvlena publikacija v 1991 hodu obzora vojennoj istorii Biełarusi «Zabytaja słava» v samych massovych hazietach obŝim tiražom boleje 1,5 młn. ekziemplarov, pośle kotoroj zaprieŝionnych tiem v nacionalnoj istorii nie ostałoś. Orhanizovano prazdnovanije na płoŝadi Niezavisimosti hodovŝiny pobiedy nad moskovskimi vojskami pod Oršiej 1514 hoda. Eti akcii vyzyvali bolšoj riezonans, spory i dažie skandały. Oni široko obsuždaliś v obŝiestvie i, błahodaria etomu, nieobchodimaja informacija bystro vniedriałaś v obŝiestviennoje soznanije i popadała v školnyje učiebniki. My staraliś viernuť v istoričieskuju pamiať v piervuju očieried́ tie sobytija, kotoryje byli śviazany s boŕboj našich priedkov za niezavisimosť našiej ziemli, a nie s ich učastijem v vojnach v sostavie druhich hosudarstv. Vied́ nieobchodimo było obosnovať istoričieskuju lehitimnosť biełorusskoj hosudarstviennosti.
Vłasť nie učastvovała v etoj rabotie, a potom i vovsie priepiatstvovała jej. No niekotoryje diejstvija nyniešnieho riežima takžie sposobstvovali vośpitaniju nacionalnoho samouvažienija u jeho storońnikov. Kak ni paradoksalno, k etomu vieło i mnoholetnieje sozdanije «sojuznoho» hosudarstva na «ravnych» s vielikoj Rośsijej, «hazovyje vojny» s niej, konflikt s Zapadom, śmiešnoje dla śpiecialistov briacanije starym oružijem na paradach i učienijach. Vot, moł, kakije my važnyje, śmiełyje, hordyje i silnyje. Biełorusskij nacionalnyj patriotizm oppozicii i biełorusskij sovietskij patriotizm, vniedriajemyj vłasťju, poniemnohu sbližajutsia i, v buduŝiem, po‑vidimomu, obrazujut jedinyj biełorusskij hosudarstviennyj patriotizm. Kohda istoriko‑patriotičieskim vośpitanijem zajmiotsia, nakoniec, hosudarstvo, proizojdiot eto dostatočno bystro. Obŝiestvo užie davno hotovo priniať svoi, a nie čužije istoričieskije mify.
Praviaŝij riežim cielenapravlenno borietsia protiv biełorusskoho jazyka, kotoryj vosprinimajetsia im iz ust obrazovannych horožan kak śvidietielstvo ich oppozicionnosti vłasti. Vsiačieskoj poddieržki i uvažienija zasłuživajut tie orhanizacii i hraždanie, kotoryje boriutsia za sochranienije biełorusskoho jazyka. No, očievidno, čto v usłovijach kołossalnoho davlenija rośsijskoj massovoj kultury bieź cielenapravlennoj raboty hosudarstva śfiera upotrieblenija biełorusskoho jazyka rasširiaťsia nie budiet. Rabota eta dołžna provodiťsia dielikatno i akkuratno, čtoby nie vyzyvať rieakcii ottoržienija. Ona dołžna vklučať kampaniju ubieždienija v ŚMI, sozdanije primierov śvierchu i stimułov śnizu, formirovanija biełorusskojazyčnoj sriedy s pomoŝju tielevidienija i radio. Primier otnošienija k rodnomu jazyku dołžny pokazyvať vysšije hosudarstviennyje činovniki, popularnyje v raźličnych słojach obŝiestva piersony. Znanije biełorusskoho jazyka, podtvierždiennoje śpiecialnoj komiśsijej, dołžno byť nieobchodimym usłovijem dla učastija v priezidientskich ili dažie parłamientskich vyborach, uśpiešnoj kaŕjery v hosapparatie. Roditieli dołžny imieť pravo vybora jazyka obučienija dla svoich dietiej v škołach, no biespłatnoje vysšieje obrazovanije dołžno byť tolko biełorusskojazyčnym. Kak hovorił odin iźviestnyj fiłołoh, my nie možiem za svoi dieńhi hotoviť śpiecialistov dla druhich stran.
Po‑vidimomu, Biełarusi dla boleje uśpiešnoho učastija v hłobalnom rynkie, nieobchodimo byť polilinhvističieskoj stranoj. No, čtoby dažie ujechav iz strany naši dieti pomnili o niej, striemiliś pomohať jej, viernuťsia v niejo, nado vośpityvať ich biełorusami. Poetomu sriedi etoho «poli» samoje značitielnoje miesto dołžien zanimať biełorusskij jazyk. Russkojazyčnaja dienacionalizirovannaja Biełaruś jeŝie dołho budiet iskušienijem dla rośsijskich politikov, žiełajuŝich poihrať na biesproihryšnoj v nostalhirujuŝiej po byłomu impierskomu vieličiju Rośsii tiemie «vossojedinienija počti odinakovych narodov».
d). Optimalnoje «vklučienije» Biełarusi v sistiemu sovriemiennych hieopolitičieskich otnošienij.
Mir ukrupniajetsia, hruppirujetsia vokruh nieskolkich cientrov vlijanija. Naša strana okazałaś mieždu dvumia takimi cientrami — nabirajuŝim ekonomičieskuju i političieskuju moŝ Jevropiejskim Sojuzom i pytajuŝiejsia viernuť byłoje značienije Rośsijej. My nie možiem iźbiežať vlijanija etich, niesravnimo boleje silnych sosiediej. Nam nieobchodimy chorošije otnošienija s nimi oboimi, svobodnyj dostup na ich rynki, inviesticii, harantii našiej biezopasnosti i suvierienitieta.
Optimalnym variantom dla nas była by orhanizacija v Biełarusi niekonfliktnoho družiestviennoho jevropiejsko‑rośsijskoho bałansa. Idieja takoho bałansa była sformulirovana let 10 nazad. Za eto vriemia v Rośsii pod nieftiedołłarovym doždiom opiať raśćvieli impierskije nastrojenija. Tiema «jedinienija» s Biełaruśju jeŝie dołho budiet ispolzovaťsia rośsijskimi politikami dla riešienija svoich problem. Poetomu Biełarusi jeŝie dołhoje vriemia budiet očień słožno stroiť tiesnyje partniorskije otnošienija s Rośsijej, odnovriemienno sochraniaja biezopasnuju distanciju ot nieje. Po‑vidimomu, vśled za ekonomičieskim davlenijem my uvidim popytki vmiešatielstva vo vnutriennije dieła našiej strany. Budut sozdavaťsia i finansirovaťsia prorośsijskije partii, viestiś propahandistskije kompanii. Nam potriebujetsia mnoho vydieržki i usilij, čtoby odnovriemienno sochraniť i niezavisimosť i chorošije otnošienija s Rośsijej. Takije otnošienija nužny nie tolko nam. Količiestvo prirodnych riesursov na Ziemle ohraničieno, a naš sosied vładiejet ich izriadnoj dolej. No vriad li Rośsija smožiet v odinočku sochraniť ich. Ot toho, staniet li ona v buduŝiem syŕjevoj bazoj Kitaja, polem bitvy s radikalnym isłamom ili važnoj časťju jedinoj Jevropy, budiet zavisieť, kakije ciennosti budut dominirovať na našiej płanietie v koncie etoho stoletija. Formirovať niekonfliktnyj jevropiejsko‑rośsijskij bałans siejčas nam łučšie nachodiaś vnutri Jevropiejskoho Sojuza, sčitajaś samoj «prorośsijskoj» stranoj ES. V ES niet dominirovanija odnoj strany, niet uhrozy pohłoŝienija maleńkich stran bolšimi, isčieznovienija ich jazyka i kultury. Rynok tovarov i inviesticij ES — samyj bolšoj v mirie. Novički połučajut tam bolšuju finansovuju i tiechnołohičieskuju pomoŝ. Biełaruś v słučaje pieriechoda k diemokratii imiejet riealnuju vozmožnosť stať členom ES v samyje sžatyje sroki. My — jedinstviennaja strana SNH, kotoraja užie imieła prihłašienije v ES v načale 90‑ch, no vybrała druhoj puť. Za prošiedšije hody, vo mnohom błahodaria 13‑letniej biezriezultatnoj prosovietskoj diemahohii vłasti, biełorusy izbaviliś ot nostalhii po sovietskomu prošłomu. Oni projavlajut bolšuju, čiem rośsijanie ili ukraincy hotovnosť k rieformam. Po dannym niezavisimych sociołohov, siejčas 55% biełorusov hotovy hołosovať za členstvo v ES. I eto pri tom, čto v poślednije 2 hoda ahitacijej v polzu jevrointiehracii nikto nie zanimałsia.
Koniečno, briuśsielskije biurokraty protiv . Lubyje biurokraty vsiehda protiv pieriemien, no nie oni riešajut. Samyj korotkij puť v ES — čieriez NATO. No etot puť črievat konfliktom s Rośsijej i ot nieho łučšie otkazaťsia. Chotia, vozmožna situacija, kohda Krieml svojej politikoj sam «zatołkajet» Biełaruś v NATO.
3. Pośledovatielnosť riešienija zadač Projekta
Dva hoda nazad, nakanunie otpravki k «miestu otbytija nakazanija», ja zašieł za kakoj‑to bumahoj v vojenkomat. Žienŝina, kotoraja tam rabotajet, pomniła mienia jeŝio po starym diełam, śviazannym s sozdanijem biełorusskoj armii. Ona skazała: «Nu čto vy vsio vriemia protiv Łukašienko? Vied́ on diełajet vsio, čto vy chotieli». Ja otvietił: «Nie vsio; a to, čto diełajet: płocho i miedlenno». I v samom diele, na piervyj vzhlad kažietsia, čto riežim dostatočno uśpiešno riešił riad zadač Projekta. Postrojeno upravlajemoje političieski niezavisimoje hosudarstvo, biełorusy osoznajut siebia nacijej. Łukašienko možno dažie nazvať odnim iz otcov biełorusskoj niezavisimosti. No hosudarstvo eto urodlivoje, biez idieałov, biez duši. I upravlajetsia ono s pomoŝju stracha. Sozdať žie sovriemiennuju effiektivnuju ekonomiku, naładiť diemokratičieskije miechanizmy upravlenija eta vłasť nie sposobna v principie.
Poriadok riešienija zadač Projekta nie možiet byť žiostko pośledovatielnym. Praktičieski vsie oni v toj ili inoj stiepieni riešajutsia odnovriemienno. No v raznoje vriemia raznyje zadači vychodiat na pieriednij płan i triebujut koncientracii na nich usilij obŝiestva, kotoroje intuitivno otzyvajetsia na eto triebovanije. Tak, naprimier, vo vtoroj połovinie 90‑ch diesiatki tysiač hraždan vychodili na diemonstracii v zaŝitu niezavisimosti. Akcii v poddieržku diemokratii sobirali na poriadok mieńšie učastnikov. Eto absolutno łohično. Tohda bolšinstvo hotovo było prohołosovať za «objedinienije». Aktivnoje mieńšinstvo hotovo było boroťsia za niezavisimosť. Niekotoryje — s oružijem v rukach. A pri vojennom połožienii dažie takaja «diemokratija», kak nyniešniaja biełorusskaja, stała by nievozmožna.
Siejčas, kohda uhroza niezavisimosti otodvinułaś, a bolšinstvo biełorusov chotiat žiť v svojej stranie, na piervyj płan v obŝiestviennom soznanii vyšła boŕba za diemokratiju. Jarkij primier etoho — vychod 19 marta prošłoho hoda, niesmotria na uhrozy požiźniennym zaklučienijem ili dažie śmiertnoj kazńju, diesiatkov tysiač ludiej na Oktiabŕskuju płoŝad́. Noč priezidientskich vyborov — eto kak noč čudies. Vsia siłovaja konstrukcija vłasti šatajetsia, viediot siebia nieriešitielno. A vdruh zavtra budiet druhoj priezidient? V tot momient riežim był krajnie ujaźvim. No uhrozy vłasti ispuhali vierchušku oppozicii i šans nienasilstviennoho pieriechoda k diemokratii był upuŝien. V bližajšije hody vtoroho takoho šansa nie budiet. Połučiť v eto vriemia svobodu biez fizičieskich i moralnych potieŕ małovierojatno.
Biełorusy chotiat diemokratii, hotovy k niej, sozrieli dla nieje. Riežim rassmatrivajet diemokratiju, kak sinonim potieri vłasti, a potieriu vłasti – kak sinonim śmierti. Poetomu on budiet boroťsia protiv diemokratii vsiemi dostupnymi sriedstvami. Vopros diemokratii tiepieŕ — eto vopros cieny, kotoruju obŝiestvo hotovo zapłatiť za nieje. Inačie hovoria — eto vopros, čiem budiet polivaťsia biełorusskoje dierievo svobody. Ślezami žałob v Briuśsiele, Vašinhtonie ili Moskvie, bryzhami śluny płamiennych riečiej na płoŝadi Banhałor, čierniłami hroznych riezolucij očieriednoho konhriessa ili čiem‑to inym?
Riešienije ostalnych zadač Projekta i jeho uśpiešnoje zavieršienije nievozmožny biez riešienija klučievoj na dannyj momient problemy diemokratii.
Na zaviaršeńnie.
Naš marš da Biełarusi staŭsia sapraŭdy zanadta doŭhim. I niebiaśpiečna było imknucca štučna pryśpiešvać tyja pracesy, jakija nie mohuć nie isci marudna, kab nie zhubić toj unikalny šaniec, jaki padaravała nam historyja. Mnohija zhubili na hetym šlachu žyćcio, svabodu, vieru, prosta hady narmalnaha čałaviečaha žyćcia. Zaraz, kali bolšaja i samaja niebiaśpiečnaja dla isnavańnia našaj nacyi i dziaržavy častka šlachu pieraadolena, my abaviazany daviesci spravu da kanca. Prykład dobraachvotnaha sychodu z hetaha šlachu, admovy ad baraćby, hetak ža jak i prykład mužnasci, taksama naradžaje paśladoýnikaý.
Nikołaj Statkievič , priedsiedatiel Cientralnoho orhkomitieta BSDP(NH),
d. Błoń Puchovičskoho rajona Minskoj obłasti.
www.bsdpng.info
