Ilcham Alijeŭ kiruje krainaj ad 2003 hoda.
Anar Orudžaŭ za pracaj.
Palitviaźni pišuć prašeńni
«Naša Niva»: Padabienstvaŭ pamiž Biełaruśsiu i Azierbajdžanam šmat?
Anar Orudžaŭ: Ja niekalki dzion u Biełarusi i čuŭ, što ŭ Hrodnie byŭ aryštavany žurnalist [Andrej Pačobut, hutarka adbyłasia 25 červienia — «NN»]. U Azierbajdžanie taksama niadaŭna aryštavali žurnalista. Voś i paraleli.
«NN»: Vy majecie na ŭvazie Hiłała Mamiedava, aŭtara rolika «Davaj, da śvidanija»?
AO: Tak. U Azierbajdžanie presinh na žurnalistaŭ byvaje vielmi častym. Ja nie viedaju hetaha redaktara Tolishi Sado («Hołas Tałyša»). Ale kali suprać jaho vykarystoŭvajuć artykuł pra zachoŭvańnie narkotykaŭ, to jaho prosta chacieli aryštavać.
«NN»: Kolki ŭ Azierbajdžanie ciapier palitviaźniaŭ?
AO: U nas było niekalki čałaviek u turmach za toje, što jany pravodzili akcyi pratestu. Ale niekalki dzion tamu prezident Alijeŭ padpisaŭ ukaz ab pamiłavańni hetych ludziej. Adnak u turmach zastajucca jašče palityčnyja.
«NN»: Čamu Alijeŭ [jaho vizit u Minsk płanujecca ŭ kancy žniŭnia -- NN] pamiłavaŭ aryštavanych?
AO: Jany pisali prašeńni na imia prezidenta. Niadaŭna ŭ Baku było «Jeŭrabačańnie». Zamiežnyja žurnalisty šmat pisali, što ŭ Azierbajdžanie nie ŭsio dobra z pravami čałavieka. Paśla hetaha možna było čakać vyzvaleńniaŭ.
«Jeŭrabačańnie» dapamahło pakazać, što ŭ Azierbajdžanie jość prablemy.
Ukidvajuć biuleteni
«NN»: Parłamient u Azierbajdžanie niezaležny ad prezidenta?
AO: Nie. Rada Jeŭropy i ABSIE nie pryznali vybary svabodnymi. Ja byŭ naziralnikam na vybarach. U kaho byli dobryja adnosiny ź dziaržavaj, tyja i byli vybranyja. Astatnija, choć i lepšyja kandydaty, nie prajšli. Byli falsifikacyi i vykarystańnie dziaržaŭnych ryčahoŭ.
«NN»: Vy bačyli falsifikacyi asabista?
AO: Tak, bačyŭ. Staršynia vybarčaj kamisii ŭkinuŭ 40 biuleteniaŭ za praŭładnaha kandydata. Heta byli hałasy tych ludziej, da jakich treba było jechać sa skryniaj, bo jany nie mahli pryjści na ŭčastak. Ja papytaŭsia, što jon robić, ale toj ničoha nie adkazaŭ. My fiksavali hetyja parušeńni, ale vielmi redka vyniki skasoŭvajuć.
«NN»: U parłamiencie jość apazicyjnyja palityki?
AO: Tolki adzin. Staršynia partyi «Umit» Ihbał Ahazade. Jość inšyja deputaty z maleńkich partyj. Ale jany nie ličacca realnaj apazicyjaj. Raniej jany byli ŭ inšych apazicyjnych partyjach, ale syšli adtul. Jany imknucca być niezaležnymi, ale nie mohuć, bo dziaržava davała im mandat.
«NN»: Jość partyja ŭłady?
AO: Tak. Hetaja partyja nazyvajecca «Novy Azierbajdžan». Jaje jašče stvaraŭ Hiejdar Alijeŭ. Jana maje bolšaść u parłamiencie.
Chto źjechaŭ, chto ŭ biznes
«NN»: Siarod apazicyi jość realnyja supierniki Ilchamu Alijevu?
AO: Ciapier ciažka skazać. Jość partyi, jakija ličacca macniejšymi, — «Musavat» («Roŭnaść») i Partyja Narodnaha Frontu Azierbajdžana, ale jany zhubili šmat. U 2003—2005 jany byli vielmi mocnymi.
U 2003, paśla śmierci Hiejdara Alijeva, byŭ pik palityčnaj aktyŭnaści. Šmat chto dumaŭ, što buduć pieramieny, pryjdzie da ŭłady niechta z demakrataŭ. Ale syn Hiejdara staŭ prezidentam.U 2005 kala dziesiaci deputataŭ ad apazicyi trapili ŭ parłamient. Paśla hetaha pajšoŭ spad. Ludzi stali hublać nadzieju. Šmat chto nie zachacieŭ zastavacca ŭ apazicyi, bo ničoha nie mahli źmianić. Inšyja źjechali ŭ Jeŭropu i ZŠA. Treciaja hrupa — heta ludzi, što zajmieli vialikija hrošy ad nafty. Palepšała ekanamičnaja situacyja ŭ krainie. Niekatoryja dumali, što lepš mieć maleńki biznes, čym zajmacca palitykaj.
«NN»: A sudy zachavali niezaležnaść?
AO: Nie. Abmiarkoŭvać heta ŭvohule biessensoŭna.
«NN»: Alijeŭ karystajecca azierbajdžanskaj movaj ci rasiejskaj?
AO: Publična — tolki azierbajdžanskaj. Pieršyja hady jon havaryŭ z rasiejskim akcentam, ciapier lepš. Na azierbajdžanskaj movie funkcyjanuje armija i palicyja. Heta jak uviali ŭ časy Narodnaha Frontu, tak jano i zastałosia.
Jeŭropa prypluščvaje vočy
«NN»: Apazicyjnych haziet šmat zastajecca?
AO: Apazicyjnyja navat bolš papularnyja. Naprykład, «Azadłyh» («Svaboda») i «Musavat». Jany pradajucca ŭ šapikach, z ruk. U hetych haziet štodzionny nakład dzieści 15 tysiač. U hetych samych haziet internet-viersiju štodnia naviedvaje kala 25 tysiač čałaviek. Asabliva ŭ «Musavata». Jość papularnyja i dziaržaŭnyja sajty.
«NN»: Jeŭropa krytykuje stan rečaŭ u Azierbajdžanie?
AO: Časam krytykuje, časam zapluščvaje vočy. Nafta! Ale kali¬nikali jość krytyka. Dyskutujuć na sustrečach z azierbajdžanskaj apazicyjaj.
Pra asabistaje žyćcio Alijeva viadoma
«NN»: Alijeva krytykavać možna?
AO: Viadoma. U nas užo nie savieckija časy. Možna krytykavać, vielmi mocna, navat łajać. Ale za heta ciabie moža niechta bić, možna ŭ turmu trapić, heta taksama byvaje. Ale krytyka nie zabaronienaja.
«NN»: Azierbajdžanskija čynoŭniki adkrytyja dla kantaktaŭ?
AO: Nie vielmi. Jość dziaržaŭnyja kampanii, jakija zaci¬kaŭlenyja ŭ dobrych adnosinach z presaj. Jany robiać adkrytymi svaje prybytki. U mnohich jość vielmi apieratyŭnyja sajty. Naprykład, u prezidenta. Sajt MUS taksama dobra pracuje.
«NN»: Asabistaje žyćcio Alijeva adkrytaje dla presy?
AO: Cikavaje pytańnie (śmiajecca). U paraŭnańni ź Biełaruśsiu ŭ nas bolš adkryta. U nas viadoma, ci prezident buduje novuju administracyju. My viedajem, što dačka prezidenta vyjšła zamuž za syna miljardera, što žyvie ŭ Rasii. My viedajem, što druhaja dačka taksama vyjšła zamuž za jašče adnaho azierbajdžanskaha miljardera. My viedajem, u jakich mierapryjemstvach udzielničaje syn prezidenta. Heta ŭsio adkryta. Zamiežnyja miedyi pišuć, što čałaviek, jaki supadaje pa imieni z synam prezidenta, maje viłu za 75 miljonaŭ dalaraŭ u Dubai. «Vašynhton post» piša heta, i našy ŚMI taksama pišuć. Jość dyskusija ŭ miedyjach pra žyćcio prezidenta.
Pra Biełaruś nie čuvać
«NN»: Žyćcio ludziej lepšaje?
AO: Tak, dziakujučy nafcie. Kali b u nas nie było karupcyi, to było b jašče lepiej. Samaja vialikaja prablema dla Azierbajdžana — heta karupcyja navat na samym nizkim uzroŭni. Navat čałaviek z ŽESa za daviedku choča atrymać 5¬10 manataŭ (4¬8 dalaraŭ).
«NN»: Kolki siaredni zarobak pa Baku?
AO: Zdajecca, kala 500 dalaraŭ. U rehijonach mienš. Baku apošnim časam vielmi źmianiŭsia, šmat novych budynkaŭ. Takija pryhožyja, ahramadnyja navabudy, navat možna paraŭnać z Dubai. Zrabili novuju darohu da aeraporta. Za kožny kiłamietr darohi jany tracili kala 10 miljonaŭ dalaraŭ. U nas i takoje byvaje.
«NN»: Uvohule azierbajdžancy kim siabie ličać — jeŭrapiejcami ci azijatami?
AO: Jeŭrapiejcami. Choć nam treba šmat vučycca, kab być jeŭrapiejcami. My ličym siabie jeŭrapiejcami, ale realny ŭzrovień hetych ludziej nižejšy. U Azierbajdžanie tolki dźvie VNU traplajuć u 10 tysiač najlepšych univiersitetaŭ śvietu.
«NN»: Zamiežnyja inviestycyi ŭ Azierbajdžan iduć?
AO: Raniej išło šmat. Ciapier u nas jość vielmi bahatyja ludzi, jakija pracujuć usiudy. Ciapier Azierbajdžan sam układvaje hrošy ŭ Sierbii, Małdovie, Hruzii. Naša naftavaja kampanija choča kupić zapraŭki ŭ Šviejcaryi.
«NN»: Biełaruś niejak prysutničaje ŭ Azierbajdžanie?
AO: Pamojmu, nie. Niašmat čuvać pra suviazi ź Biełaruśsiu ŭ ekanamičnaj śfiery.
***
Azierbajdžan -- kraina va ŭschodniaj častcy Zakaŭkaźzia na paŭdniova-zachodnim uźbiarežžy Kaśpijskaha mora. Miažuje z Rasijaj (Dahiestanam), Hruzijaj, Armienijaj, Iranam, Turcyjaj. Stalica — Baku. Nasielnictva — 9 miljonaŭ čałaviek. Azierbajdžan, dziakujučy naftavym hrošam, lidziruje ŭ SND pa ekanamičnym roście. Prezident — Ilcham Alijeŭ. Pierad hetym na pasadzie byŭ jahony baćka Hiejdar.
Ustupleńnie Rasii ŭ Suśvietnuju handlovuju arhanizacyju źmienić praviły hulni dla biełaruskaj ekanomiki.
