Jaje duša — heta, biezumoŭna, kiraŭnik adździaleńnia švedzkaha pasolstva Stefan Eryksan.
Nahodaj dla hutarki z dyplamatam byli dni kultury Švecyi ŭ Biełarusi, jakija pačalisia 17 traŭnia. Ale sama abstanoŭka jaho kabinetu spryjała pašyreńniu tematyki: bieł‑čyrvona‑bieły ściažok na palicy, partret Źmitra Daškieviča, padšyŭka «Našaj Nivy»...
«Naša Niva»: Ź jakimi staronkami švedzkaj kultury znajomicie biełarusaŭ?
Stefan Eryksan: Najpierš — mastactva. Letaś u Miensku, Viciebsku i Połacku prajšła vystava švedzkaj hrafiki. Našy mastaki pravodzili majstar‑klasy. Letaś byŭ i vielmi ŭdały ŭdzieł našaha filmu «Jak na niabiosach» na kinafeście «Listapad», jon atrymaŭ čatyry ŭznaharody. I sioleta ŭ kinateatrach budzie švedzkaje kino: «Byvaj, Falkienberh», «Čortavy pravincyjały», «Vivat, karol!».
Buduć pakazy filmaŭ i na biełaruskaj movie. Pierakładali maładyja biełarusy, jakija vyvučyli švedzkuju movu.
Nastupny punkt — litaratura. U Švecyju niadaŭna pryjaždžała delehacyja ź niezaležnaha piśmieńnickaha sajuzu, jany mieli sustrečy z našymi piśmieńnikami. Spadziajomsia, chutka zmožam vydać antalohiju švedzkaj litaratury pa‑biełarusku. Jość bahata pierakładaŭ, treba ich sabrać pad adnoj vokładkaj. Dumajem i pra antalohiju biełaruskaj litaratury pa‑švedzku, ale tut praces, mabyć, budzie daŭžejšy.
Letaś my zaprasili ŭ Stakholm hurt NRM, u Miensk letaś pryjaždžali švedzkija zorki «The Cardigans».
Važnym momantam dla kultury našych krainaŭ stała pieravydańnie knihi Andreja Katlarčuka «Švedy ŭ historyi j kultury biełarusaŭ». Pieršaje vydańnie užo raskuplena. U novym jość dadatkovy materyjał. Prezentacyja knihi adbudziecca 17 traŭnia ŭ Čyrvonym kaściole.
«NN»: Čamu Vy vyrašyli pieravydać hetu knihu?
SE: Katlarčuk pakazvaje, što niekali Biełaruś adkryta hladzieła va ŭsie baki, u tym liku na poŭnač, na Švecyju. Heta i jość, peŭna, samaje važnaje pasłańnie knihi. XX stahodździe vinavataje ŭ tym, što ŭźnikła ściana miž zachodnimi i ŭschodnimi eŭrapiejskimi krainami.
«NN»: U halinie litaratury Vy niepasredna ŭdzielničajecie ŭ razbureńni ściany: pierakładajučy tvory Bykava i Arłova.
SE: Ja nie prafesijny pierakładčyk, ale voś uźnikła takaja ideja... Pra śpis tvoraŭ havaryć nia budu, u mianie šmat znajomych biełaruskich piśmieńnikaŭ, i chto‑niebudź moža pakryŭdzicca, što pierakładaju nie jaho. A pierakłady z Bykava chutka źjaviacca.
«NN»: Dziejnaść pradstaŭnictva Švecyi abmiažoŭvajecca sferaj kultury?
SE: My razumiejem, što ŭ Biełarusi jość prablemy z pravami čałavieka. Ja časam prysutničaju na palityčnych akcyjach, sudach. Švecyi nieabyjakava, kudy idzie Biełaruś. Sudy, padobnyja da taho, jaki chutka pačniecca nad «Maładym frontam», vyklikajuć tryvohu ŭsioj Eŭropy.
«NN»: Upieršyniu ŭ Biełaruś Vy trapili ŭ 1984 h. Što źmianiłasia ŭ krainie?
SE: Ja byŭ tady na stažyroŭcy ŭ Maskvie i vyrašyŭ naviedać Miensk. Biełaruś była absalutna zakrytaj savieckaj respublikaj. Ciapier biełarusy pačuvajucca asobnaj niezaležnaj krainaj. Biełaruś adkryłasia śvietu. Moładź stała dosyć raźniavolenaj.
«NN»: Što švedy viedajuć pra Biełaruś ciapier?
SE: Zbolšaha viedajuć pra sport. Majo pakaleńnie pomnić himnastku Korbut. Taksama dobra pamiatajuć chakiejny matč na Alimpijadzie‑2002, kali biełarusy akazalisia macniejšymi. Viedajuć taksama, što palityčnaja sytuacyja ŭ Biełarusi nie takaja, jak u inšych eŭrapiejskich krainach. Viedajuć pra padziei Płoščy, što šmat ludziej pasadzili za kraty, što niekatoryja palityki siadziać i ciapier.
«NN»: Ad kamplimentaŭ u adras svajoj biełaruskaj movy nie stamilisia?
SE: Dla mianie vyvučyć biełaruskuju movu było naturalnaj patrebaj, va ŭsich krainach, dzie pracavaŭ, vyvučaŭ movy. Ja taksama pradstaŭnik nievialikaha eŭrapiejskaha narodu, tamu liču, što kožnaja mova kaštoŭnaja dla ahulnaj eŭrapiejskaj prastory. Mnie biełaruskaja vielmi padabajecca. I maja mova vyklikaje ŭ ludziej tolki stanoŭčyja reakcyi.
«NN»: Z kim z pradstaŭnikoŭ dypkorpusu razmaŭlajecie pa‑biełarusku?
SE: Źjechaŭ Kroł, ź im my razmaŭlali, ale spadarynia Stjuart taksama vyvučaje biełaruskuju. Z słavackim kaleham časam razmaŭlajem na movie. Novy litoŭski pasoł Bahdonas paabiacaŭ, što praz paŭhodu vyvučyć biełaruskuju. Kaniečnie, pasoł Izrailu. Tak što nievialikaja biełaruskamoŭnaja supołka ŭ nas jość.
«NN»: Adčuvajecie, što za paŭtara hodu ŭ Biełarusi Vy stali adnym z samych paznavalnych dyplamataŭ, akredytavanych tut?
SE: Vy tak dumajecie? Viadoma, maja meta — kab bolej ludziej viedała pra Švecyju.
«NN»: Jakija ŭ vas zacikaŭleńni ŭ žyćci?
SE: Raniej byli chobi, ciapier amal usie zamianiła praca. Vielmi lublu vandravać, adkryvać dla siabie novyja miescy, krainy. U Biełarusi byŭ niekalki razoŭ u Horadni, Viciebsku, Pinsku, Połacku. U subotu mianie vazili ŭ Babrujsk. Niečakana horad akazaŭsia vielmi cikavym. Kaniečnie, Navahradak, Mir, Niaśviž, Biełavieskaja pušča. Chaču naviedać paleskija bałoty.
«NN»: Ci časta Vy naviedvajecie Radzimu?
SE: Prykładna raz na dva miesiacy ja tam byvaju. U mianie navat niama tamaka kvatery. Dakładniej, jana jość, ale my jaje zdajom užo šmat hadoŭ. Maja mebla, rečy tut. Na siońnia ŭsio ž Švecyja — maja Radzima, a Biełaruś — dom.
«NN»: Vam čaho‑niebudź nie chapaje ŭ Biełarusi?
SE: U Miensku ŭ mianie staić spadarožnikavaja talerka, jakaja łović švedzkija kanały. Ježa nia tak užo i adroźnivajecca. Biełaruskaja harełka i piva nia horšyja za eŭrapiejskija. I klimat padobny. Jość padabienstva miž śviatami. U nas jość śviata ŭ siaredzinie leta, u vas — Kupalle. U vas u listapadzie Dziady, u nas dzień usich śviatych. Biełaruś dla mianie nie ekzatyčnaja kraina, eŭrapiejskaja kraina. Švedu niadrenna žyć u Biełarusi.
«NN»: Vaš pracoŭny stoł abstalavany dla raboty stojačy...
SE: Oj, hetaje pytańnie sapraŭdy nadakučyła. (Śmiajecca). Heta takaja švedzkaja inavacyja. Zvyčajna z ranku ja staju, paśla abiedu, kali stamiŭsia, ja jaho apuskaju. Ličycca, što pracavać stojačy lepš dla śpiny. Ja tak pracuju ŭžo dva hady i mnie padabajecca.
***
Stefan Eryksan naradziŭsia ŭ 1962 hodzie ŭ Vesterosie, niedaloka ad Stakholmu. Skončyŭ Instytut handlu i ekanomiki (1989). Pracavaŭ ź misijami ŭ Rasiei, Belhii. Ź vieraśnia 2005 hodu — kiraŭnik adździaleńnia pasolstva Švecyi ŭ Miensku.
