Šabaš viedźmaŭ na Łysaj hary
Pabočny pradukt kamunistyčnaj prapahandy
Kali vieryć daviedcy časopisa "Vožyk", ananimnaja paema pra Łysuju haru źjaviłasia na śviet i pačała pieradavacca z ruk u ruki 25 hadoŭ tamu. Unikalny tvor poźniaha savieckaha času dahetul achutany cełaj chmaraju tajamnicaŭ. Niachaj sabie my nia viedajem i nikoli nie daznajemsia imia aŭtara. Vierahodna, jon byŭ kalektyŭny, vierahodna taksama, što ich było niekalki. Ale jość jašče j tajamnica pachodžańnia i fenomen litaraturnaha losu. Paema, u jakoj niama ani kropli antysavieččyny ci choć by nonkanfarmizmu, pieradavałasia z ruk u ruki naroŭni z mašynapisnym "Majstram i Marharytaj" ci fotakopijami filazofskaha ese Ihnata Abdzirałoviča "Adviečnym šlacham" – tvorami, jakija za savieckim časam zusim nie ŭchvalalisia, dziakujučy ichnamu źmiestu. Biaskryŭdny "Skaz pra Łysuju haru" patrapiŭ u hetuju samvydavieckuju płyń.
Zrešty, za tymi naiŭnymi žarcikami chavałasia niešta zusim nie biaskryŭdnaje – symbolika viadźmarskaha šabašu, na jaki źlatajucca łysyja čarty. Źviarnicie ŭvahu na toje, čym zvyčajna zajmalisia niačyściki padčas svajho šabašu i ŭ čym ułasna ichny šabaš zaklučaŭsia, dziela čaho ŭłasna jany źbiralisia na tuju Łysuju haru. A źbiralisia jany – rahatać. Jany rahatali, hahatali, jakatali, dochli sa śmiechu – biespryčynnaha, durnavataha i, treba dumać, pa-svojmu vyvieranaha.
Paśla taho, jak pobač z Łysaj haroj u Biełarusi pierastała isnavać hara Śviataja, jakuju pieranazvali ŭ haru Dziaržynskaha, źnik u krainie balans dabra i zła. Čartaŭščyna raźliłasia navokał. Vierahodna, heta była savieckaja idealohija, dzie elementarnyja čałaviečyja kaštoŭnaści stavilisia z noh na hałavu. I ŭ poli hetaje idealohii, zusim nie nasupierak joj, učyniałasia rahatucha – piśmieńnickija žarty na Łysaj hary, adlustravanyja ŭ ananimnaj paemie.
Miž inšym, i imia aŭtara – Viadźmak Łysahorski – lišni raz śviedčyć pra toje, što stvaralniki ananimnaj paemy razumieli toj kantekst, u jakim stvarali svoj kapuśnik. Mienavita piśmieńnickuju braciju jany paraŭnovali z kahortaj vadzianikoŭ, lesavikoŭ dy ŭsialakich inšych čartoŭ, što sabralisia na svoj šabaš. Ale vynik biaskryŭdnaha rahatańnia akazaŭsia inšy, nia toj, na jaki mahli raźličvać aŭtary.
Pamiataju, u 1975 hodzie ja pierazdymaŭ na haŭbcy mašynapis "Skazu pra Łysuju haru", jaki litaralna na hadzinu prynies mnie siabra. Treba było terminova zrabić kopii. Tady my šmat čaho pierazdymali, i pra heta možna było b nia zhadvać, kali b nie adna detal. Toj mašynapis kaleha ŭziaŭ u svajoj maci, jakaja, u svaju čarhu, pryniesła jaho adtul, dzie pracavała – z CK KPB. Vierahodna, z netraŭ mienavita hetaj arhanizacyi Łysahorski šabaš atrymaŭ pašyreńnie. Mienavita cekoŭskija mašynistki pładzili dziasiatki kopijaŭ "Łysaje hary".
Kali ŭličyć sutnaść savieckaje idealahičnaje ŭstanovy i toje, što ŭ ananimnaj paemie niama ani słova praŭdy pra savieckuju idealohiju, tady možna pačuć hety biespryčynny i idealahična vyvierany rohat padčas šabašu na Łysaj hary. Piśmieńnicki kapuśnik nia byŭ vydadzieny tady, kali byŭ napisany, tamu što prydaŭsia dla słužbovaha karystańnia viedźmakoŭ dy viadźmarak ź idealahičnych adździełaŭ kamunistyčnaha CK. Heta, naturalna, nie kasuje jahonaje vartaści, jak dakumentu svajho času.
Siarhiej Paŭłoŭski
