Siamion Šarecki
Vola biełaruskaha naroda
Ciapier niama ŭ śviecie sumlennaha biełarusa, jaki nie ličyŭ by samaj značnaj padziejaj 2000 hodu Ŭsiebiełaruski Źjezd, što adbyŭsia naprykancy lipienia ŭ Miensku j vykazaŭ volu biełaruskaha naroda na budučyniu našaj Baćkaŭščyny.
Pieršy Ŭsiebiełaruski Źjezd byŭ praviedzieny ŭ śniežni 1917 h. I na im hałoŭnym pytańniem, ab jakim na źjeździe razharnulisia haračyja sprečki, taksama było pytańnie ab suverenitecie Biełarusi. Adna častka delehataŭ vystupała za adździaleńnie Biełarusi ad Rasiei dy jejnaje samavyznačeńnie na ŭzor eŭrapiejskich krainaŭ, druhaja — za samavyznačeńnie Biełarusi ŭ składzie RSFSR na savieckaj asnovie.
Dla taho, kab zrazumieć, jaki z nazvanych kirunkaŭ byŭ bolš słušny, nieabchodna pry ich analizie abapiracca na hramadzkija zakony i suśvietny dośvied, jakija śviedčać pra toje, što demakratyčny šlach raźvićcia krainaŭ patrabuje suverenitetu ichnych narodaŭ, inakš kažučy, prava vyznačać svoj los samim. Biaz poŭnaha suverenitetu, jaki možna zdabyć tolki stvaryŭšy svaju nacyjanalnuju dziaržavu, nia moža być i poŭnaj demakratyi, nielha zabiaśpiečyć napoŭnicu svabody j pravy ŭsich ludziej.
U šmatnacyjanalnaj dziaržavie zaŭždy jość tytulnaja nacyja, mova jakoj źjaŭlajecca dziaržaŭnaj i čyje pradstaŭniki, budučy pryznačanymi hienerał-hubernatarami, sakratarami CK nacyjanalnych kampartyjaŭ, upaŭnavažanymi prezydenta j h.d. — imknucca dyktavać svaju volu inšym nacyjam. Tamu kožnaja nacyja, kali jana choča być suverennaj, pavinna mieć svaju dziaržavu. I ŭ suadnosinach pamiž suverennymi narodami j zachavańniem cełasnaści toj ci inšaj dziaržavy pavinny addavać pieravahu pieršamu. I zusim nie zrazumieła, čamu, naprykład, zachavańniu niejkaj nadumanaj «cełasnaści Rasiejskaj Federacyi» ŭ achviaru treba prynosić los inšych narodaŭ.
Šmatnacyjanalnymi dziaržavami mohuć być tolki dziaržavy z feadalna-manarchičnym abo dyktatarskim režymam kiravańnia. Darečy, kab zachavać cełasnaść Rasiejskaj Federacyi, apošni z nazvanych režymaŭ tam i ŭstanaŭlivajecca. Prykmietaj hetaha źjaŭlajecca adradžeńnie ŭ jakaści typu dziaržaŭnaha kiraŭnictva centralizmu, jaki ŭ byłym Savieckim Sajuzie prykryvaŭsia epitetam «demakratyčny».
Tady ž, amal 80 hadoŭ nazad, Rasiejskaja imperyja, jak i inšyja manarchii feadalnaha typu, razvalvałasia. U Polščy j Finlandyi, na Ŭkrainie i ŭ Biełarusi pryjšli ŭ ruch siły, jakija paviali baraćbu za samavyznačeńnie nacyjaŭ. I na Ŭsiebiełaruskim źjeździe 1917 h. taksama pieramahli tyja, chto chacieŭ bačyć Biełaruś samastojnaj dziaržavaj.
Ale z hetym nie chacieli mirycca balšaviki, jakija, zachapiŭšy ŭ kastryčniku 1917-ha ŭładu ŭ Pietrahradzie, pastavili svajoj zadačaj stvareńnie Sajuzu Savieckich Respublik. Zahadam kiraŭnictva prarasiejskaha Savietu Narodnych Kamisaraŭ Zachodniaj vobłaści j frontu Ŭsiebiełaruski Źjezd byŭ razahnany sałdackimi prykładami j štychami. Kamandavaŭ razhonam načalnik Mienskaha harnizonu Kryvašein, jaki sam u toj momant byŭ na dobrym padpitku.
Na žal, niaŭdačnaj akazałasia sproba adradzić dziaržaŭnuju niezaležnaść Biełarusi j viasnoju 1918 h. Niezaležnaść była tolki abvieščanaja. U jakaści dziaržaŭnaj była zaćvierdžanaja symbolika: bieł-čyrvona-bieły ściah i hierb «Pahonia». Peŭnyja kroki byli zroblenyja i ŭ adradžeńni biełaruskaje kultury, arhanizacyi aśviety na biełaruskaj movie.
Tolki paśla raspadu Savieckaha Sajuzu, u jakim panavaŭ klasyčny tatalitarny ład i praciahvałasia rusifikacyja inšych narodaŭ, biełarusy adradzili svaju dziaržaŭnaść. Ale z hetym znoŭ nia mohuć źmirycca šavinistyčnyja koły taje samaje Rasiei. Jany na samym vysokim dziaržaŭnym uzroŭni padtrymali ŭ listapadzie 1996 h. ździajśnieńnie ŭ Biełarusi dziaržaŭnaha pieravarotu, paśla jakoha ŭ krainie byŭ ustalavany dyktatarski režym, a klučavyja pasady va ŭradzie zaniali rasiejcy. Rasiejskija pałkoŭniki viaduć rej i ŭ Prezydentury. Nad Biełaruśsiu znoŭ navisła pahroza straty svajho dziaržaŭnaha suverenitetu. Realnaj niebiaśpiekaj hetamu stałasia h.zv. damova ab stvareńni adzinaj sajuznaj dziaržavy z Rasiejaj, padpisanaja 8 śniežnia 1999 h. u Maskvie.
I siońnia kožny sumlenny hramadzianin Biełarusi, kožny biełarus, niezaležna ad krainy jahonaha pražyvańnia, nia moža stajać u baku ad padziejaŭ, jakija adbyvajucca ŭ našaj krainie, i pavinny ŭśviadomić svaju adkaznaść za budučyniu Biełarusi. I tamu ŭ vyšejšaj stupieni aktualnym i svoječasovym źjaŭlajecca toj fakt, što ŭ Miensku byŭ znoŭ sklikany Ŭsiebiełaruski Źjezd.
Usiebiełaruski Źjezd ad imia biełaruskaha naroda, jaki zhodna z Kanstytucyjaj Respubliki Biełarusi jość adzinaj krynicaj dziaržaŭnaj ułady, adnahałosna pryniaŭ «Akt niezaležnaści Biełarusi». U Akcie zaśviedčana, što prava mieć svaju niezaležnuju dziaržavu dadziena biełaruskamu narodu Boham, a tamu Źjezd i abvieściŭ hetaje prava nieadjemnaj kaštoŭnaściu našaha naroda.
Volaj biełaruskaha naroda delehaty Ŭsiebiełaruskaha Źjezdu, jakija źjechalisia z usich kutkoŭ krainy j pradstaŭlali ŭsie płasty nasielnictva, pryznali nia majučymi zakonnaj siły lubyja pahadnieńni j rašeńni, skiravanyja na skasavańnie abo abmiežavańnie suverenitetu Biełarusi. U źviazku z hetym nia bolš jak nikčemnym treba ličyć papiaredžańnie Ministerstva justycyi ŭpaŭnavažanym biełaruskim narodam delehatam Usiebiełaruskaha Źjezdu pra toje, što ichnyja rašeńni nibyta nia buduć mieć nijakaj siły.
Ciažka skazać, čym kiravalisia tyja, chto rychtavaŭ i padpisvaŭ hetaje «papiaredžańnie». Niaŭžo jany nie razumiejuć, što prezydenckija paŭnamoctvy dyktatara, jakoha jany praciahvajuć padtrymlivać, skončylisia hod tamu — 20 lipienia 1999 h.? Ci jany sapraŭdy ličać lehitymnym h.zv. referendum (listapad 1996 h.), jaki pravodziŭsia z dapamohaj bronietechniki, aŭtamatčykaŭ z achovy prezydenta, chłuśni j hrubaj falsyfikacyi vynikaŭ hałasavańnia? Hety «referendum» pa-raniejšamu nie pryznaje suśvietnaja supolnaść, akramia šavinistyčnaha kštałtu palitykaŭ ŭsio toj samaj Rasiei. A suprać prarasiejskaha dyktatarskaha režymu Hieneralny prakuror Respubliki Biełarusi ŭzbudziŭ i viadzie kryminalnuju spravu pavodle faktu zachopu ŭłady niekanstytucyjnym šlacham. I ja, jak Staršynia Viarchoŭnaha Savietu Respubliki Biełarusi, što źjaŭlajecca adzinym lehitymnym zakanadaŭčym i vyšejšym pradstaŭničym (a ciapier užo j adzinym dziaržaŭnym) orhanam na terytoryi krainy, — nia staŭlu pad sumnieŭ niezakonnaść i złačynnaść taho prarasiejskaha režymu, jaki siońnia panuje ŭ Biełarusi j vierchavodam jakoha padpisanaja ŭ Maskvie zhadanaja damova ab stvareńni niejkaj «sajuznaj dziaržavy». I, kaniečnie, nie vyklikaje sumnievu zakonnaść «Aktu niezaležnaści Biełarusi», pryniataha Ŭsiebiełaruskim Źjezdam 29 lipienia 2000 h. u Miensku, stalicy suverennaj, niezaležnaj dziaržavy — Respubliki Biełarusi.
Ja całkam padtrymlivaju pryniaty Ŭsiebiełaruskim Źjezdam Akt i ŭśled za jahonymi delehatami zaklikaju ŭsich suajčyńnikaŭ, niezaležna ad nacyjanalnaści, vieravyznańnia i miesca znachodžańnia, zhurtavacca vakoł idejaŭ Źjezdu.
Razam ź jahonymi delehatami źviartajusia da mižnarodnych arhanizacyjaŭ, uradaŭ demakratyčnych dziaržavaŭ, suśvietnaj hramadzkaści akazać dapamohu biełaruskamu narodu ŭ zabieśpiačeńni harantyjaŭ suverenitetu svajoj dziaržavy.
Žyvie Biełaruś!
