Źmicier Bartosik
Kala apteki na Franciškanskaj
Niejak siabra paprasiŭ zvazić jaho na Śviatuju haru. Maŭlaŭ, jak žyć u Biełarusi i nie pabyvać na samaj vysokaj kropcy. Ja z radaściu pahadziŭsia. My jechali pa praspekcie Dziaržynskaha, praz horad Dziaržynsk. I pryjechali na haru Dziaržynskuju. «Dy jon što, naradziŭsia tut, ci što?» — aburaŭsia niedaśviedčany siabra. Ja paćvierdziŭ hety sumny fakt. «Boža! — uskliknuŭ pryjaciel. — Jakoje ščaście, što tut choć Bieryja nie naradziŭsia! Kali ŭžo skončycca hety idyjatyzm!» Kaliści i mnie zdavałasia, što hety idyjatyzm skončycca vielmi chutka.
Pamiataju, jak u časy pierabudovy viartali pieršaj savieckaj vulicy jaje spradviečnuju nazvu. Honar vypaŭ vulicy Metrastrojeŭcaŭ u Maskvie, kolišniaj Astožancy. Heta byŭ hod vosiemdziesiat siomy. Jašče na hieahrafičnych mapach praciahvali svajo sumnaje žyćcio nia tolki Horki z Kujbyšavam, ale i Ŭścinaŭ z Brežnievam. Ale taja nievialičkaja maskoŭskaja vulica Astožanka svajoju ŭvaskrošanaju nazvaj stałasia niby pieradvieśnicaj vialikich i niezvarotnych pieramienaŭ. Praź niekalki hadoŭ u Rasiei, i nia tolki ŭ joj, pačałasia sapraŭdnaja tapanimičnaja revalucyja. Staražytnyja harady ŭzhadvali svaje sapraŭdnyja nazovy, biaskoncyja akciabarskija dy dziaržynskija vulicy z radaściu j azartam skidvali ź siabie štučnyja šyldy i znoŭ, niby j nie było hetaj epochi, stanavilisia Pakroŭkami dy Raždzieśćvienkami.
Hetuju epochu ja zaśpieŭ u Nižnim Noŭharadzie, jaki jašče ŭčora byŭ horadam Horkim. Jakoje tady panavała akryleńnie siarod haradžanaŭ! My ŭsie nanoŭ stanavilisia nižaharodcami.
Paśla padzieńnia Leninhradu tapanimičnaja revalucyja pakaciłasia z novymi tempami pa ŭsioj Rasiei. I, jak lubaja rasiejskaja revalucyja, pryniała charaktar abvalny j bieskampramisny. Zdavałasia, pierajmianoŭvałasia ŭsio, što možna było pierajmienavać. Z asablivym impetam heta rabili ŭ maskoŭskim metro. Mianie da hetaje pary pracinaje, kali dyktarka padziemki łaskava abjaŭlaje “Nastupnaja stancyja “Łubianka”. Biednyja hości rasiejskaj stalicy niamała napakutavalisia ŭ toj čas, daremna čakajučy svaich stancyjaŭ “Płošča Śviardłova”, “Lermantaŭskaja” ci “Praspekt Marksa”, i prajaždžali mima “Teatralnaj”, “Krasnych varotaŭ” i “Achotnaha radu”. U vialikich haradach uśled za stalicami vulicy mianialisia pa dziasiatku za dzień — što ŭnosiła błytaninu ŭ pracu pošty i ŭ nieakrepłyja postsavieckija mazhi. Mianie vielmi viesialiŭ adzin čytacki vodhuk na viartańnie vulicy Fihner jaje nazvy Varvarskaja. Saviecki čałaviek pračytaŭ nazvu jak Varvarskaja. U toj čas ja syšoŭsia ŭ sprečcy z rodnym baćkam, jaki vystupiŭ na abaronu svajoj vulicy Kalinina, byłoj Zasimaŭskaj, što ŭ dobraj sotni inšych vałahodzkich vulic taksama čakała svajho zornaha času. “Vy ž horš za balšavikoŭ sa svaim durnym žadańniem pamianiać usio adnym macham. Jakaja mnie roźnica, vierniecca Zasimaŭskaja zaŭtra, praz hod ci nikoli. Hałoŭnaje, kab moj list pryjšoŭ u moj dom svoječasova”.
Siońnia taja dalokaja sprečka vyrazna śviedčyć na maju karyść. Rasiejskija harady pazbavilisia niekali abaviazkovych biaskoncych vulicaŭ Lenina, Dziaržynskaha, Śviardłova. I siońniašnim maleńkim samarcam dy ižeŭcam ich biełaruskija adnahodki mohuć adno pazajzdrościć.
Biełaruś taja revalucyja abminuła. Zaraz možna tolki ŭjaŭlać, jakija mahli b być jaje nastupstvy. My žyli b u całkam inšych pa duchu haradach i mianialisia sami, havoračy, na pieršy pohlad, samyja zvyčajnyja frazy. Naprykład, taksistu: “Šef. Zaraz jedziem na Daminikanskuju, ale na Vałockaj prypynisia”. Ci pryznačajučy spatkańnie: “Čakaju ciabie, rodnaja, kala apteki na Franciškanskaj”. A adno čytańnie naviutkich šyldaŭ pieratvarałasia b pa pieršym časie ŭ histaryčnaje čytvo. Felicyjanaŭskaja, Zboravaja, Kojdanaŭskaja. I jak u takoj ablamoŭcy nie adčuć siabie samoha histaryčnaj asobaj?
