Niehvałtoŭny zachop ułady
Ci jość siła, zdolnaja na takoje ŭ 2001 hodzie?
Były ministar abarony Pavał Kazłoŭski – adzin z favarytaŭ zmahańnia za prava stać kandydatam ad patryjatyčna-demakratyčnaha bloku. Niezaležnaje biełaruskaje hramadztva čakaje ad kandydataŭ zdolnaści sabrać 100 tys. podpisaŭ, rašučaści ŭ časie vybaraŭ i zdatnaści abjadnać biełaruskaje hramadztva paśla pieramohi. Za Kazłoŭskim – imidž hienerała. Za im ža – pajezdka ŭ Maskvu napiaredadni vyłučeńnia i kantakty z byłym kiraŭnikom KDB U.Mackievičam. Tamu hutarku ź im my pačali z pytańnia, ci jość u Biełarusi siła, jakaja mahła b pryjści da ŭłady niehvałtoŭnym šlacham u 2001 h.?
— Hvałtoŭnym šlacham uziać uładu ŭ Biełarusi prosta niemahčyma, naš narod da hetaha niepadrychtavany. Dyj heta była b vialikaja pamyłka, treba dumać ab šlachu narmalnym, demakratyčnym. Buduć uvosień prezydenckija vybary ci nie — heta taksama pytańnie. A moža ŭłada prydumaje niejkuju pryčynu, kab nie pajści na vybary, jakoje-niebudź stanovišča nadzvyčajnaje... Ale pa kanstytucyi hetyja vybary pavinny adbycca, tamu vieści havorku treba ab narmalnych demakratyčnych vybarach. Ci mahčymyja takija siońnia va ŭmovach našaj krainy? Kali hladzieć siońniašni, pryniaty “pałataj” vybarčy kodeks — stolki pytańniaŭ uźnikaje! Pa zbory podpisaŭ, stvareńni vybarčych kamisijaŭ, pryznačeńni naziralnikaŭ u hetyja kamisii... Dla taho kab pravieści demakratyčnyja vybary, treba mnoha źmianieńniaŭ, na maju dumku, unosić u hety vybarčy kodeks. Pavodle siońniašniaha zakanadaŭstva i pa staŭleńni ŭładaŭ Biełarusi takija vybary małavierahodnyja. Na vialiki žal...
— Vy nia vierycie ŭ pośpiech demakratyčnych kandydataŭ?
— Biełaruski narod siońnia maje vialiki šaniec, kab pieramahčy na hetych vybarach. Havorka nia jdzie pra niejkich kankretnych kandydataŭ, a — ja chaču heta padkreślić — pra mahčymaści j šancy samoha narodu. Siońniašniaja ŭłada isnuje nie dla narodu. Hetaj uładaj nie zadavoleny siońnia ni prosty rabočy, ni sielanin, ni dyrektar saŭhasu, ni tyja ž čynoŭniki rajvykankamu. Ale isnuje vialiki strach pierad hetaj uładaj. Siońniašniaja ŭłada moža čałavieka pasadzić, asudzić nievinavataha. Ale siońnia nastroj siarod čynoŭnikaŭ, “vertykalščykaŭ” taki, što hety strach pavinien prajści, kali jany ŭbačać razumnaha, pradkazalnaha kandydata. Jaki nia budzie ich abražać, pieraśledavać, kali jany nie vinavatyja ni ŭ čym. Kali siońniašni čynoŭnik-“vertykalščyk” budzie heta viedać, jon ź vialikaj radaściu zdaść hetuju ŭładu, jakaja za siem hadoŭ ničoha dobraha nie zrabiła dla siońniašniaj Biełarusi i nadakučyła ludziam.
Siońnia isnujuć roznyja scenary. Adzin — kali apazycyjnyja siły vybirajuć adnaho kandydata i dla rehistracyi, i dla zboru podpisaŭ, raskručvajuć jaho, i jon vystupaje suprać Łukašenki na roŭnych jak adziny lider, jakoha dobra viedaje nasielnictva. Ja liču hety scenar pamyłkovym. Bolš słušnym mnie padajecca abrańnie niekalkich kandydataŭ, jakija buduć niezaležnymi ad partyjaŭ i stvorać kaalicyju z aporaj na šyrokija koły nasielnictva, na narmalnych zdarovych ludziej, na tych prafesijanałaŭ, jakija siońnia vielmi čakajuć pieramienaŭ. Kaalicyja — heta niekalki čałaviek, jakija pojduć na rehistracyju, ale buduć zdolnyja potym, paśla rehistracyi kandydataŭ, sastupić niekamu adnamu, najbolš aŭtarytetnamu, čyj rejtynh u hramadztvie budzie na toj momant najbolš vysokim. Ja liču, voś takaja kaalicyja ź niekalkich kandydataŭ zmoža supraćstajać siońniašniaj uładzie i realizavać scenar pieramohi. Heta majo hłybokaje pierakanańnie.
Kali buduć narmalnyja damoŭlenaści pamiž kandydatami ŭ hetaj kaalicyi (ja kažu siońnia ŭmoŭna, nie nazyvajučy proźviščaŭ, choć usio heta siońnia prajaśniajecca j vymaloŭvajecca kaalicyja), ja hatovy ŭdzielničać u hetym prajekcie da pieramohi. Pry adnoj umovie: što budzie narmalnaja damoŭlenaść pamiž kaalicyjnymi kandydatami, budzie ahavorana, na jakim etapie jany pavinny sastupić najbolš prachadnomu ź niekalkich čałaviek.
— My dobra pamiatajem padziei vosieni 1996-ha. Dahetul mnohich chvaluje pytańnie: čamu tady nie była ŭžytaja siła dziela abarony kanstytucyjnaha ładu ŭ krainie?
— A jakaja siła ŭ 96-m hodzie mahła być? Ja nie zusim razumieju hetaha pytańnia. Siła była ŭ rukach Łukašenki. Vajennaja siła apazycyi? Jaje prosta nie było ŭ 96-m. Jaje j siońnia niama — niejkaj vajennaj siły apazycyi...
— Ale vajskovaja siła režymu nieadnarodnaja. Jość peŭnyja ludzi ŭ siłavych strukturach, jakija, mahčyma, padtrymali b demakratyčnyja źmieny. U Juhasłavii milicyjanty ŭ kaskach dy z ščytami išli ŭ šerahach demanstrantaŭ.
— Juhasłavija — vielmi dobry prykład. Pojduć ci nia pojduć siońnia siłavyja struktury za prezydentam — voś tak, miarkuju, pastaŭlena pytańnie. Ja b tak vam adkazaŭ. Na tyja padraździaleńni, jakija pobač z prezydentam (słužba biaśpieki, achova prezydenta, mahčyma, niejkija častki ŭnutranych vojskaŭ, bryhady specyjalnaha pryznačeńnia) siońnia j raźličvaje prezidenckaja ŭłada. Ale nastroj, jaki siońnia prysutničaje, skažam, u biełaruskim vojsku, zusim inšy. Biełaruskaja armija nikoli nia vykanaje zahadu prezydenta na vajskovyja dziejańni suprać svajho narodu. Ja ŭ hetym pierakanany. Nia tolki tamu, što kaliści ja kamandavaŭ hetymi złučeńniami, padraździaleńniami. Ja dobra viedaju, u jakim vyhladzie j stanie siońnia znachodzicca biełaruskaja armija. Prestyž słužby ŭ vojsku vielmi nizki, zarobak aficera mienšy, čym, skažam, seržanta amonu albo specyjalnych bryhadaŭ Ministerstva ŭnutranych spravaŭ. Ministerstva abarony siońnia atrymlivaje hrošaj tolki kab prakarmić sałdata, vydać nievialičkuju zarpłatu aficeru. Ale niama bajavoj padrychtoŭki, lotčyk nia moža lotać na svaim samalocie, bo samalot nie padrychtavany, niama navat paliva dla jaho... Mocna nie staje aficeraŭ małodšaha kamandnaha składu. Siońniašniaja biełaruskaja armija — heta niebajazdolny dziaržaŭny instytut, pryznačany dla abarony suverenitetu svajoj dziaržavy.
Siońnia vialikaje niezadavalnieńnie isnaj uładaj i ŭ strukturach KDB. My čuli, jak prezydent kazaŭ pra supracoŭnikaŭ KDB i prakuratury, nazyvajučy ich pjanicami, hultajami... Možna pa-roznamu stavicca da Kamitetu dziaržaŭnaj biaśpieki, ale jany pracujuć u sfery, u jakoj pavinny pracavać. Tamu nastroj u hetych strukturach siońnia nie na karyść ułady. Vykanajuć luby zahad tolki padraździaleńni, jakija pobač z kiraŭnikom dziaržavy j majuć dobry zarobak i materyjalnuju bazu.
Nastroi ŭ siłavych strukturach ź listapada 96-ha mocna źmianilisia. Ja viedaju nastroi, bo sustrakajusia z mnohimi aficerami, maimi byłymi padnačalenymi, jakija havorać ab hetym. Nakolki dobry byŭ nastroj słužby na pačatku 90-ch! Nie tamu, što ja byŭ ministram abarony, nie! Prosta vajskoŭcy bačyli staŭleńnie dziaržavy da siłavych strukturaŭ. Dziaržava tolki pačynała stvarać svajo: biełaruskaje vojska, biełaruskuju milicyju, usie instytuty suverennaj dziaržavy. Ludzi bačyli, što jany patrebnyja hetaj dziaržavie. Što patrebnaja słužba aficera vojska, aficera KDB, aficera taho ž Ministerstva ŭnutranych spravaŭ. Ale da 2001 h. abstaviny tak źmianilisia, što ŭsie narmalnyja ludzi ŭ siłavych strukturach — aficery, hienerały — ubačyli zusim inšaje! Što jany patrebnyja Łukašenku tolki kab trymać jahonuju ŭładu. Kali adzin čałaviek moža z prymianieńniem luboj siły i navat z kryvioju ŭtrymlivać svaju ŭładu — heta strašna, u tym liku i dla siłavych strukturaŭ. Kožny razumieje, što ŭ vypadku ŭdziełu ŭ niezakonnych akcyjach ź jaho i spytać mohuć — choć by jahonyja blizkija, rodnyja, dzieci. Jany ŭsie hramadzianie Biełarusi. I jany ŭsie vielmi nie chacieli b udzielničać u siłavym utrymańni siońniašniaj ułady. Prykładna ŭ 90% supracoŭnikaŭ MUS, KDB i biełaruskaha vojska nastroj — “Za pieramieny!”. Jany žadajuć tych pieramienaŭ, jakich žadajem i my z vami.
Hutaryła
Taciana Śnitko
