Jak Vitaŭt pradaŭ VKŁ
Apytańnie na praspekcie Skaryny
Cikavy zaniatak — u viečarovym lutaŭskim tumanie na praspekcie Skaryny čaplacca da ludziej z adnym vielmi prostym pytańniem. «Jakaja padzieja minułaha tysiačahodździa najbolš paŭpłyvała na los Biełarusi?» U balšyni svajoj narod, što śpiašaŭsia z pracy dachaty, mianie daloka nie pasyłaŭ. Mužčyny moŭčki abminali, a žančyny chichikali j chutalisia ŭ kaŭnieryki. Ale za hadzinu ŭ hetym miescy možna atrymać adkaz na luboje pytańnie. Karcina atrymałasia nastupnaja:
— U biełaruskaj historyi? Mnie zdajecca, Dziady, kali pieršy raz vyjšli ludzi... Na Kurapaty... stolki šmat narodu sabrałasia. Pieršy raz ja paniuchaŭ hazy hetaj...
— Ja dumaju, pryšpileńnie da našaj krainy z boku Maskvy samoj nazvy Biełaruś. Zamiena našaj histaryčnaj nazvy Litva na nazvu Biełaruś. Ja dumaju, što heta sabycije, jakoje paŭpłyvała vielmi nehatyŭna na dalejšy chod padziej...
— To, čto pobiedili v Vielikoj Otiečiestviennoj vojnie. Vsie-taki každyj čietviertyj biełorus pohib...
— A jašče raniej?
— Obrazovanije Vielikoho Kniažiestva Litovskoho. Takoje słavnoje prošłoje biełorusskoho naroda, kohda o takoj stranie znali nie tolko bližajšije sosiedi, a i očień dalekije. Koniečno, chotiełoś by otnosiťsia k Jevropie nie tolko hieohrafičieski, no i po vsiem ostalnym kritierijam...
— Spačatku heta palityka biełarusizacyi, a potym... Vybary pieršaha prezydenta. Na los Biełarusi paŭpłyvaŭ jašče mabyć voś hety kamunistyčny stroj...
— Nu, rievolucija. Pierieviernuła vsie k čiertovoj matieri...
— Biezumoŭna, druhaja suśvietnaja. Raz. Taksama druhi Vatykanski sabor paŭdzielničaŭ. Nu j taksama niezaležnaść...
— Jakaja padzieja ŭ minułym tysiačahodździ, na Vašuju dumku, najbolš paŭpłyvała na los Biełarusi?
— 18 hod. Utvareńnie BNR...
— Ja, naprykład, vybary Łukašenki nie mahu adznačać jak padzieju tysiačahodździa, ale za apošniaje stahodździe heta vielmi admoŭna paŭpłyvała na los Biełarusi...
— Možna j Jeŭfrasińniu Połackuju ŭzhadać, Vitaŭta ŭzhadać. Ja vielmi škaduju, što Vialikaje Kniastva nie ŭtvaryłasia jak karaleŭstva. Kroku nie chapiła, ščaścia ŭ losie nie chapiła, udačy niejkaj. I voś, moža, z-za hetaha mnohija prablemy potym pajšli. Ale, moža, naviarstajem. Moža, vypravim stanovišča...
— Naviernoje, Vielikaja Otiečiestviennaja vojna. Možiet byť, dielenija Rieči Pospolitoj. Nie znaju točno...
— Ja dumaju, što raźvitije christianstva na Biełarusi, biez somnienija. I imienno raźvitije protiestantskoj vietvi. Imienno živoho christianstva...
— Ja dumaju, revalucyja...
— A kali ŭziać usio tysiačahodździe?
— Kali kniaź Vitaŭt faktyčna pradaŭ Vialikaje Kniastva Litoŭskaje...
— Heta jak jon jaho pradaŭ?
— Ažaniŭšysia z hetaju Jadvihaju...
— Jahajła!
— Darujcie, paśla rabočaha dnia dymiacca vušy...
— Utvareńnie BNR i revalucyja, usio heta razam. Źviazka padziej taho času...
— Ja dumaju, čto diejatielnosť kommunističieskoj partii za hody sovietskoj vłasti. Eto naibolšij promiežutok, i naibolšieje vlijanije na sud́by našieho naroda. A vy znajetie, jesť i pozitivnyje, i niehativnyje storony v etom. I to, i druhoje...
— Navierno, to, čto Čiernobyl šachnuł. Eto da... Eto povlijało zdorovo...
— Formirovanije SSSR.
— Heta stanoŭčaja štuka, ci...
— Nie, admoŭnaja.
— Utvareńnie Połackaha kniastva vielmi paŭpłyvała na los Biełarusi. Dziakujučy hetamu Biełaruś pradvinułasia ŭpiarod.
— Pieramoha Łukašenki na vybarach. Samavyznačeńnie pravasłaŭja, adździaleńnie jaho ad katalictva. Na adnym z usialenskich saboraŭ. Vy hetaha nikoli nia ŭklučycie ŭ svaju pieradaču. Ale ja tak liču. Ja liču, što za dziesiać viakoŭ, jakija prajšli, samaje značnaje — heta adździaleńnie pravasłaŭja ad katalictva. A samaja mocnaja padzieja ŭ Biełarusi ŭ naviejšaj historyi, heta biezumoŭna pieramoha Łukašenki. I sprava nia ŭ im asabista. A ŭ tych siłach, jakija stajać za im. Niahledziačy na ŭsie jaho pamyłki i ŭsie jaho admoŭnyja momanty. Heta adradžeńnie Biełarusi mabyć navat. Kali pry hetym my nia stracim samastojnaści, biezumoŭna. A budziem iści pobač z Rasiejaj, jak heta było ispakon viakoŭ...
— Kali ŭłasna dla mianie, dyk heta majo naradžeńnie. Voś i ŭsio...
— Na moj pohlad, hałoŭnaja padzieja — utvareńnie BNR. 18-ty hod, 25 sakavika.
Jak bačym, dziesiać hadoŭ niezaležnaści nie praminuli dla biełarusaŭ daremna. I choć u bolšaści svajoj ludzi atajasamlivajuć minułaje tysiačahodździe z učorašnim dniom (tamu vielmi časta ŭ adkazach fihuruje Łukašenka), ale naŭrad ci ja b dziasiatak hadoŭ tamu na hetym samym miescy pačuŭ što-niebudź pra Połackaje kniastva j Litvu, pra BNR i Druhi Vatykanski sabor, pra padzieły Rečy Paspalitaj i naša niaspraŭdžanaje karaleŭstva.
Źmicier Bartosik
