žyvaja historyja
Kryž kavala Žalazoviča
Pra trahičny los hetaha čałavieka ŭpieršyniu ja daviedaŭsia z apovieści Alesia Paškieviča (uradženca Słuččyny) “I dam tabie vianok žyćcia”, u jakoj jon jarka i dachodliva raskazaŭ pra padziei, źviazanyja sa Słuckim paŭstańniem 1920 hodu. U listapadzie taho hodu ŭ miascovuju bryhadu stralcoŭ zapisaŭsia i kaval ź vioski Łučniki pa proźviščy Žalazovič. Jon ramantavaŭ zbroju, kavaŭ koniej, a kali tre było, braŭ u ruki vintoŭku i zmahaŭsia poruč z usimi stralcami. A kali paŭstancy ŭ niaroŭnym zmahańni z Čyrvonaj Armijaj paciarpieli parazu, Žalazovič viarnuŭsia damoŭ i ŭsiu zimu adpracavaŭ u viaskovaj kuźni. Źjaŭlajučysia čałaviekam vierujučym, jon vykavaŭ vialiki, u rost čałavieka, žalezny kryž, upryhožyŭ jaho karunkami evanhielskaha źmiestu. I viasnoju 1921 h., pakłaŭšy toj kryž na plačo, nakiravaŭsia pieššu za 6 kilametraŭ da Praščy — tak zvałasia krynička pablizu vioski Praščycy. Vada ŭ joj ličyłasia hajučaj, tamu krynička pryciahvała da siabie žycharoŭ navakolnych viosak. Tam Žalazovič i pastaviŭ svoj kryž, a pablizu jaho zbudavaŭ nievialikuju draŭlanuju kapličku. Pałomniki stali tady čaściej naviedvać Prašču — pamalicca la kryža, nabrać z saboju vady z krynički. Heta nie spadabałasia ateistyčnym uładam. Tudy adnojčy pryjechaŭ staršynia sielsavietu z pamahatymi ź liku kambiedaŭcaŭ. Jany abkłali kapličku sušniakom i padpalili — u prysutnaści Žalazoviča. Toj kinuŭsia tušyć, jaho adšturchnuli, kaval upaŭ na ziamlu, a ŭźniaŭšysia, schapiŭ siakieru, što lažała pobač. U adkaz staršynia sielsavietu vychapiŭ z kišeni nahan i zastreliŭ Žalazoviča, a trup jaho razam z pamahatymi ŭkinuŭ u achoplenuju ahniom kapličku. Kryž ža bluźniery vykapali i ŭ kustach prysypali ziamloj. Kali zabojcy viarnulisia ŭ viosku, žančyny z Praščyc adšukali kryž i znoŭ pastavili na raniejšaje miesca. Dy niadoŭha jon prastajaŭ. Niejak unačy jaho znoŭ nia stała.
A voś krynička Prašča, niahledziačy na paśpiešlivuju melijaracyju ŭ 1960—70-ja, acaleła, choć užo i nia maje toj “bujnaj” siły, što ŭ 20-ja. Pablizu jaje na miescy, što stała kavalu Žalazoviču Hałhofaj, viaskoŭcy pastavili draŭlany kryž.
Michaś Tyčyna, Słucak
