Starejšyja za piramidy

***

Na cybulnym poli la Słanavicaŭ pad Krakavam archieolahi raskapali hihancki nekropal, zbudavany šeść tysiač hadoŭ tamu. Ciažka dać viery, što pad paletkami chavajucca hihanckija dahistaryčnyja “piramidy”.

Zroblenaja archieolahami praca dazvalaje ŭjavić, jak mohilnik vyhladaŭ u 1-j pałovie IV tys. da n.e. Svaimi maštabami jon uraziŭ by nia tolki tahačasnaha, ale i siońniašniaha hledača.

Na vializnaj placoŭcy stajali siem budynkaŭ, daŭžynioj ad 40 da 120 m i vyšynioj nia mienš za 2—3 m kožny. Ichnyja ścieny byli składzienyja sa ščylna padahnanych biarvionaŭ. Dachi, vidać, taksama byli draŭlanyja. Tolki adno, najvialikšaje zbudavańnie było dadatkova prysypanaje ziamloj.

Polskija “piramidy” zusim nie byli padobnyja da ehipieckich: usie budynki formaj nahadvali vyciahnutyja trapecyi z uvachodam z uschodniaha, šyrejšaha boku. Za kolki metraŭ ad uvachodu źmiaščałasia kamiennaja mahilnaja kamora, składzienaja z vapniakovych hłybaŭ. U adnoj z mahilniaŭ jana była zroblenaja z celnaj hranitnaj bryły, pryciahnutaj z Tatraŭ (možna ŭjavić sabie, jakaja heta była praca: srodkam transpartavańnia bryły byli kruhłyja draŭlanyja kałody).

Mahilni prastajali hadoŭ sto, mo dźvieście. Potym dreva struchleła i budynki abrynulisia. Kab słanavickija zbudavańni byli nia z dreva, jany i siońnia pryciahvali b da siabie tysiačy turystaŭ.

Chto pachavany ŭ Słanavicach

Žychary staražytnaj Anhielščyny dy Irlandyi byli pierakananyja, što ichnyja mehality ŭzvodzili vołaty dla svaich vaładaroŭ. Vałatoŭkami nazyvajuć kurhany i biełaruskija lehiendy. Adnak ludzi, pareštki jakich byli znojdzienyja ŭ polskich “piramidach”, mieli rost 160—165 sm. U kožnaj piramidzie zazvyčaj znachodzili adzin kaściak — najčaściej mužčyny 35—65 hadoŭ. Tolki ŭ adnoj “piramidzie” byli znojdzienyja try kamiennyja kamory — dla baćki, maci i dziciaci. Abok mužčyny archieolahi znajšli miadziany kinžał — reč unikalnuju dla tych časoŭ. Na žal, z pryčyny vysokaj kisłotnaści hleby ludzkija pareštki zachavalisia vielmi kiepska.

Archieolahi miarkujuć, što ŭ Słanavicach pachavanaja cełaja dynastyja tahačasnych miascovych vaładaroŭ. Mahčyma, heta najbujniejšy taki mohilnik u Polščy, a mo i va ŭsioj Uschodniaj Eŭropie, svojeasablivaja polskaja “Dalina faraonaŭ”.

Daroha ŭ Vyraj

Staražytnyja mohilniki ŭ Słanavicach — danina kultu płodnaści, jaki panavaŭ niekali ŭ Eŭropie siarod ziemlarobaŭ dy žyviołahadoŭcaŭ i vyjaŭlaŭsia ŭ viery, što ŭsio adradžajecca paśla bačnaje, vonkavaje śmierci. Jak sonca ŭzychodzić i zachodzić, jak naradžajucca, hinuć i znoŭ naradžajucca raśliny, tak i ludzi: ličyłasia, paśla ziamnoj śmierci jany adradžajucca dla žyćcia ŭ inšym śviecie. Vialikaja mahilnia ŭ formie piramidy aznačała darohu, pa jakoj niabožčyk musiŭ pierajści ŭ śviet prodkaŭ.

Novaadkrytyja mohilniki ŭ Polščy — z toj samaj seryi mehalityčnych zbudavańniaŭ, što i znakamity Karnak na poŭdni Bretani, dzie znachodzicca aleja z troch tysiačaŭ kamiennych hłybaŭ, što i Stoŭnchiendž u Anhlii abo ehipeckija piramidy, ale… na adnu-dźvie tysiačy hod starejšyja.

Masavyja pachavańni, jak kaža archieolah Mikoła Kryvalcevič, jość i ŭ Biełarusi — na terytoryi Krasnasielskaha archiealahičnaha kompleksu ŭ Vaŭkavyskim rajonie. Tam byŭ znojdzieny vielizarny mohilnik — što praŭda, nie ludziej, a pareštkaŭ zabitaj žyvioły (miaža III—II tys. da n.e.).

Samyja ž rańnija čałaviečyja pachavańni na terytoryi Biełarusi — adzinočnyja. Im “usiaho” kala 4,5 tysiačaŭ hadoŭ (datujucca 2500—2300 h. da n.e.). Jany byli znojdzienyja na paŭdniovym uschodzie krainy (Homielščyna, Rahačoŭščyna) uzdoŭž Dniapra i Saža. Jany “psychalahična” bolš zrazumiełyja i blizkija nam, čym krasnasielskija ci słanavickija: pavodle słovaŭ M.Kryvalceviča, mahiły tych časoŭ — znak šanavańnia ŭžo nie pryrody, a prodkaŭ. “Dziadoŭ”, inšymi słovami.