Staršynia Rady BNR Ivonka Surviłła adkazvaje na pytańni «Našaj Nivy»
«NN»: Jakija zavajovy i dasiahnieńni, tvareńni j udačy biełarusaŭ za apošni hod bačacca Vam najbolš važnymi?
Ivonka Surviłła: Nia tak daŭno, adkazvajučy na pytańni ahienctva BiełaPAN, ja kazała pra try najvažniejšyja našyja prablemy. Heta — Rasieja, Łukašenka i raźjadnanaja apazycyja.
Chacia supracoŭnictva z Rasiejaj i nadalej patrebnaje sajuźnikam u zmahańni suprać teraryzmu, vyhladaje, što Zachad raptoŭna pryhadaŭ pra Čačeniju, vystupiŭ u padtrymku Hruzii i pačaŭ narešcie bačyć «rasiejski faktar» u šmatlikich padziejach, jakija adbyvajucca ŭ susiednich krainach, u tym liku i ŭ Biełarusi. Jość padstavy mierkavać, što pazycyja Vašynhtonu źmianiłasia.
Sapraŭdnym zadavalnieńniem była dla mianie kanferencyja ŭ Ryzie, u značnaj miery pryśviečanaja Biełarusi. Nieŭzabavie adbudziecca kanferencyja ŭ Prazie. Darečy, ź vialikaj pryjemnaściu daviedałasia, što Vacłaŭ Havał pieradaŭ atrymanuju im uznaharodu redaktaru «Našaj Nivy».
Što da Łukašenki, dyk sam toj fakt, što jon užyvaje arhument niezaležnaści, kab abaranić svaju pazycyju, — pakazalny. Choć u Rasiei ŭsio jašče havorać pra supolny — rasiejski — rubiel, dumaju, što Łukašenku jon u hetym momancie nie ŭ hałavie. Biezumoŭna, niaviedama, što jašče moža stacca za nastupnyja miesiacy. Dyj Niezaležnaść dla Łukašenki — heta, paŭtaru, tolki faktar utrymańnia ŭłady. Ale navat vybary Pucina ŭ Rasiei mohuć akazacca dla Biełarusi momantam pazytyŭnym.
Razam z prablemaj dastaŭki hazu heta, mahčyma, dazvolić našamu narodu pabačyć sapraŭdny tvar i Rasiei, i jaje prezydenta.
Apazycyja, jak padajecca, macnieje. Choć u dobrazyčlivaść kamunistaŭ u dačynieńni da Niezaležnaści Biełarusi niejak ciažka vieryć, bo ŭsia papiaredniaja historyja kampartyi śviedčyć pra advarotnaje. I ŭsio ž namier zmahacca razam za źmieny — fakt pazytyŭny. Spadziajusia, što ŭsia apazycyja budzie havaryć adnym hołasam, u abaronu niezaležnaści i dabrabytu Biełarusi.
Da hetych zadavalnieńniaŭ treba dadać štoraz bolšuju ŭpeŭnienaść našaj moładzi ŭ słušnaści niezaležnickich pazycyjaŭ, štoraz bolšuju vieru jaje ŭ ideały 25 Sakavika, demakratyi i pravoŭ čałavieka. Chaču tut skazać liceistam, novym «zubram» u Baranavičach i ŭsim Aleham Šelestavym i Mikitam Sasimam u Biełarusi, što ja zaŭsiody pakładała na ich nadzieju i što vieru ŭ ichniuju kančatkovuju pieramohu.
Usie hetyja faktary ŭvažaju važnymi. Bo jany pakazvajuć, što Biełaruś adrodzicca svaimi siłami, kali śviet joj paspryjaje.
«NN»: Jakija straty i niaŭdačy za apošni hod zasmucili vas najbolej?
I.S.: Vielmi zasmucili śmierci Vasila Bykava, vydatnych biełaruskich patryjotaŭ, siabroŭ Rady BNR Michasia Naŭmoviča i Vitala Kažana. Pieražyvaju štodzionnyja ataki režymu suprać usiaho biełaruskaha, jak u vypadku z Nacyjanalnym licejem.
Zatoje, jak vyhladaje, štoraz bolej ludziej vystupaje ŭ abaronu Biełaruščyny. Mahčyma, z našaj tradycyjnaj pasiŭnaściu i talerantnaściu jany nia bačyli b patreby heta rabić, kab nie adčuvali takoj niespraviadlivaści i takoha ździeku z usiaho, što im darahoje. Vyhladaje, ułada zabyłasia pra efekt bumeranha.
«NN»: My žyviom u čas, kali niekatoryja susiednija krainy pieražyvajuć peryjad palityčnaje stabilnaści i ekanamičnaha padjomu dy ad rašeńnia ŭnutranych prablemaŭ pierachodziać da pašyreńnia svaich palityčnych dy ekanamičnych upłyvaŭ na susiedziaŭ, staviać sabie takija zadačy. A Biełaruś zastajecca ŭ mižnarodnaj izalacyi, unutrana raskołataju. Jakija niebiaśpieki dla nacyi zdajucca siońnia Vam najbolšymi? Što mahła b procipastavić im Biełaruś?
I.S.: Najbolšaj niebiaśpiekaj uvažaju ciapier zakryćcio miežaŭ miž Biełarusiaj i jaje najbližejšymi susiedziami, jakija dałučajucca da Eŭraźviazu. Pra heta ja kazała ŭ Vilni ŭ lipieni 2002 h. kiraŭnikam Litvy. Treba bačyć roźnicu pamiž Łukašenkam i biełaruskim narodam, nielha ludziej adsiakać ad Eŭropy ŭzmocnienym vizavym režymam. Praŭda, apošnim časam Polšča i bałtyjskija krainy pranialisia losam Biełarusi. Mahčyma, nia stolki ŭ imia niejkaj spraviadlivaści, a tamu, što dla ich paprostu vyhadniej, kab Biełaruś zastavałasia niezaležnaj. Kab miežavać ź Biełarusiaj, a nie z Rasiejaj.
A našaj metaj musić być demakratyja i ŭvachod u Eŭraźviaz.
Pazbycca dyktatury, zaniać toje pačesnaje miesca, jakoje biełaruskamu narodu naležycca miž demakratyjami Eŭropy, i jość tym vyklikam dla našaje nacyi, na jaki my musim adkazać. Madernizacyja pramysłovaści, reforma adukacyi, reforma systemy achovy zdaroŭja, adnaŭleńnie źniščanaj pryrody, likvidacyja nastupstvaŭ Čarnobylu — usio heta budzie na paradku dnia volnaj, niezaležnaj Biełarusi.
«NN»: Uvosień krainu čakaje vybarčaja kampanija. Roznyja palityčnyja siły adstojvajuć roznyja formy ŭdziełu ci bajkatujuć jaje. Jakaja pazycyja Rady BNR u hetym pryncypovym dla palityčnych pracesaŭ pytańni?
I.S.: Rada BNR nie pryznaje «pałaty» za lehitymny parlament, a «kanstytucyju», pavodle jakoj jana ŭtvoranaja, — za lehitymnuju Kanstytucyju Biełarusi. Novaja «pałata» nia musić być skarystanaja ŭ metach uzmacnieńnia aŭtarytaryzmu dy likvidacyi Niezaležnaści Biełarusi.
Adzinaje, što mahu dadać: budziem vymahać ad uradaŭ śvietu maksymalna ščylnaha nahladu za praceduraj ahitacyi i hałasavańnia.
«NN»: Hety hod budzie hodam 80-hodździa z Dnia naradžeńnia Vasila Bykava. Raskažecie, kali łaska, jak biełarusy śvietu buduć ušanoŭvać hetaha vydatnaha biełaruskaha piśmieńnika.
I.S.: Rada BNR, i naahuł dyjaspara, dapamahała spadaru Vasilu pry žyćci. U mianie zastalisia nadzvyčajnyja ŭražańni ad asoby Vasila Bykava, heta adzin z najvybitniejšych ludziej, ź jakimi mnie paščaściła być znajomaj. Śmierć Vasila Bykava ŭśviedamlajecca biełaruskaj dyjasparaj jak vialikaja strata. Mnie padajecca, što ŭšanavańnie jahonaj pamiaci nie pavinna mieć charaktar «kampanii» i prymiarkoŭvacca da niejkaj kankretnaj daty. Ciapier my abaviazanyja danieści da ludziej bykaŭskaje słova, bo, jak my viedajem, hetamu ŭ łukašenkaŭskaj Biełarusi jość vialikija pieraškody. U Kanadzie vychodzić kniha interviju prafesarki Zinaidy Himpielevič z Vasilom Bykavym. U Prazie pad redakcyjaj Siarhieja Navumčyka padrychtavanaja kniha «Bykaŭ na «Svabodzie». Heta, ja dumaju, tolki pačatak. Viadoma, u červieni jubilej Vasila Bykava budzie adznačacca ŭ biełaruskich asiarodkach jak u Eŭropie, hetak i ŭ Paŭnočnaj Amerycy.
My zaŭsiody budziem pamiatać, što Vasil Bykaŭ ličyŭ Akt 25 Sakavika 1918 h. najvažniejšaj padziejaj u historyi krainy. Jahonaje žyćcio zastajecca prykładam viernaści i addanaści Baćkaŭščynie dla kožnaha biełarusa.
Hutaryŭ Andrej Dyńko
