«Chłopcy, chutka ŭ stałoŭku»
Armiejskaja mudraść śviedčyć: niama horšych daktaroŭ i vadzicielaŭ, jak u vojsku. Nakont apošnich nia viedaju, a voś z daktarami ŭ formie daviałosia sutykacca, i nieadnarazova. I mahu skazać, što ŭ niečym mudraść maje racyju. Choć daloka nia ŭsio tak strašna, jak moža padacca na pieršy pohlad. Časam nia sami ŭračy, a vajskovaja systema prymušaje narakać na niejkija małapryjemnyja momanty. Lepš za ŭsio zusim nie chvareć, ale heta nierealna. Tamu čas ad času davodzicca sałdatam źviartacca pa dapamohu ŭ sančaść. Dla hetaha isnuje admysłovaja pracedura: na ranišnim ahladzie toj, chto adčuŭ siabie błaha, musić zapisacca ŭ specyjalnuju «Knihu zapisu chvorych». Ale nia fakt, što chvory tut ža moža nakiroŭvacca da doktara. Pryjom chvorych u vojsku adbyvajecca pa abiedzie a 15-j. Tamu, kali vas niepakoić zubny bol ci niejkija mazali — adnym słovam, niešta niaznačnaje, — vy musicie pačakać. Terminovy ahlad chvorych adbyvajecca tolki ŭ krajnich vypadkach, kali adciahvać niemahčyma. Kali ž u padraździaleńni niejki aŭrał i nie chapaje ludziej, vašy zuby i mazali mohuć pačakać i dzień-dva.
Z vajskovaj lakarniaj u lubym vypadku daviadziecca nieadnarazova sutykacca padčas planavych mierapryjemstvaŭ — fluarahrafii, roznych pryščepak (ad hrypu, słupniaku). Vakcynacyja padabajecca sałdatam — jana daje mahčymaść ciaham dnia całkam zakonna «adkasić» ad fizyčnych mierapryjemstvaŭ, asabliva kali ŭkoł robicca pad łapatku. Paśla hetaj pracedury nia tolki niemahčyma padciahvacca na pierakładzinie, ale i biehać prablematyčna. Aproč taho, u čakańni svajoj čarhi možna nie adnu hadzinu pravieści la sančaści, zabyŭšysia na niejki čas na zaniatki i kazarmu. A što moža być lepš u vojsku, asabliva ŭletku, jak niečakana dla siabie apynucca ŭ zasieni drevaŭ na traŭcy!
U sančaści taksama ŭsio pavodle raskładu, ale režym bolš valniejšy. Ranicaj zamiest abrydłaha «Rota, padjom!!!» čuješ pryjemny hołas dziažurnaj medsiastry: «Chłopcy, pračynajciesia, chutka ŭ stałoŭku». Tut možna budzie zbolšaha adaspacca, pačytać litaraturu, napisać list.
Adnak jość i advarotny bok medala. Kali trapić siudy ŭ niejki adkazny momant — naprykład, na čas navučańnia ŭ vučebcy, — jość imaviernaść adstać u vučobie ad astatnich. Asabliva dajecca ŭ znaki hetaje adstavańnie ŭ časie vykonvańnia strajavych pryjomaŭ paasobku, a jašče horš u ahulnym strai. Kalehi nie abminuć nahadać vam pra vašy letucieńni ŭ sančaści, nastupajučy na piatki i supravadžajučy heta złosnym šypieńniem: «Što, razmaryła ciabie ŭ sančaści?» I sapraŭdy, adarvanaść ad padraździaleńnia, navat na niepraciahły čas, vielmi adčuvalnaja pa viartańni, bo chvorych u vojsku nichto nia lubić, padazrajučy ich u tym, što jany «kosiać». Choć nichto z sałdataŭ nie admovicca na niejki čas zalehčy na balničny łožak.
«Hladzi, nie pierabłytaj!»
Byvaje i tak, što ŭ sančaść traplajuć «patrebnyja» ludzi — tyja, chto maje karysnuju cyvilnuju specyjalnaść: źjaviłasia patreba adramantavać kabinet ci pakoi dla chvorych, asabliva napiaredadni niejkaj inspekcyi, — i pačynajuć raptam chvareć malary, majstry pa azdableńni, tynkoŭščyki. I chvarejuć, nie zvažajučy na vučebnuju prahramu, až pakul nia zrobiać nieabchodnaj pracy. Niechta paśla maje šaniec uładkavacca ŭ vajskovaj stalarcy, što taksama dazvalaje zabycca na zaniatki. Časta takija sałdaty nia majuć vialikaj achvoty dyj zdolnaściaŭ da vučoby, tamu i vykarystoŭvajuć ich bolš racyjanalna.
Bahata chto z vajskovych uračoŭ maje svoj admysłovy srodak — panaceju ad usich chvarob. Heta moža być zvyčajnaja zialonka ci maź Višnieŭskaha, jakimi mažuć usie balački, vyvichi, naciortaści. Jašče da słužby ŭ vojsku ja pačuŭ historyju pra aśpiryn: prychodzić da doktara bajec i pačynaje skardzicca na hałaŭny bol i prablemy sa straŭnikam. Doktar vymaje z šafki kasetu aśpirynu, dzielić adnu tabletku na dźvie častki i, addajučy sałdatu, havoryć: «Paŭtabletki ad hałavy, pałova ad straŭnika — hladzi nie pierabłytaj!» U časie słužby ja z takim nie sutykaŭsia, tut da prablem straŭnika stavilisia bolš adkazna — chvoramu sałdatu pryznačałasia asobnaje dyjetyčnaje charčavańnie. Kucharki, razdajučy porcyi, žartam pytalisia: «Chto tut z vas hastryt?»
U nas vaładaryła maź Višnieŭskaha, i ja dahetul nie mahu pazbavicca ad jaje pachu, bo amal miesiac pravioŭ u sančaści z raspuchłaj nahoj — u pieršy ž tydzień słužby niaŭdała saskočyŭ z druhoha jarusu i raźviaredziŭ staruju traŭmu. Naha mocna raspuchła, i ja musiŭ spałučać zaniatki pa strajavoj ź lekavymi pracedurami. Kali pryniali prysiahu i na niejki momant napružanaść z zaniatkami spała, ja niekalki tydniaŭ adpačyvaŭ. Takija momanty, jak niejkija traŭmy, chvaroby, zaŭsiody vyklikajuć padazreńni, a byvaje, što i na dopyt da asabista vykličuć: a ci nie specyjalna ty nanios sabie škodu, ci, moža, chtości navat dapamoh? Nahladnaja sytuacyja: sałdat u naradzie pa stałoŭcy a čaćviortaj ranicy padymajecca, kab nasiačy droŭ dla kuchni. Sprasonku pramachvajecca i traplaje siakieraj sabie pa nazie. Paralelna ź lačeńniem pravodzicca vyśviatleńnie akaličnaściaŭ, i nijakija narmalnyja dovady, što paprostu chaciełasia spać, nie dapamahajuć. Ratuje sałdata tolki vydatnaja charaktarystyka i vidavočnaje žadańnie słužyć u vojsku.
Najbolš časta sałdaty skardziacca na mazali i prastudy. Z mazalami zmahajucca biaźlitasna i dosyć baluča: puchir režacca skalpelem i ranka apracoŭvajecca pierakisam vadarodu, ad čaho jana pačynaje navat šypieć. Zatym usio heta zaleplivajecca plastyram. I tak da nastupnaha razu.
Słužba ŭ medvojskach
Z našaj medsłužbaj ja vialikich prablem nie zaznaŭ, choć načmed, pavodle słoŭ daśviedčanych ludziej, pa specyjalnaści byŭ neŭrapatolah. Zapomnilisia jaho zaniatki pa vajskovaj medycynie, a taksama instruktažy, pryśviečanyja praviłam kupańnia ŭ adkrytych vadajomach i sposabam vyratavańnia tapielcaŭ, jakija pravodzilisia vielmi emacyjna i nahladna, z pryciahnieńniem da spravy «tapielca». Dobrazyčlivymi i nieabyjakavymi byli medsiostry, a taksama varta zhadać dobrym słovam stamatolaha — vydatnaha specyjalista i prosta charošaha čałavieka.
Jość vypadki, kali mienavita vajskovaja medycyna vyklikaje ŭ byłoha ŭžo sałdata ciopłyja i ŭdziačnyja ŭspaminy pra armiju ŭvohule. Adna z takich historyj adbyłasia jašče za savietami. Trapiŭ u vojska viaskoviec, jaki mieŭ źniaviečany jašče ŭ dziacinstvie tvar: koń udaryŭ jaho pa tvary kapytom, ad čaho nižniaja skivica mocna vystupała ŭpierad. Vajskovy lekar zacikaviŭsia hetym vypadkam i prapanavaŭ sałdatu aperacyju ŭ vajskovym špitali, papiaredziŭšy, adnak, što sprava heta dosyć ryzykoŭnaja. Chłopiec pahadziŭsia. Z paŭhodu jon pravioŭ u špitali i pieranios niekalki składanych aperacyj. Ale vynik pieraŭzyšoŭ usie čakańni, i kali jon viarnuŭsia damoŭ, to jaho nie adrazu paznali. Asabistaje žyćcio taksama niepaznavalna źmianiłasia, i ciapier hety ŭžo pažyły dziadźka tolki z pryjemnaściu ŭspaminaje vojska i jaho daktaroŭ.
Časam zdarajecca, što ŭ vojska traplaje małady čałaviek z cełym naboram chvarob, što, adnak, nie pazbaŭlaje jaho abaviazku słužyć. Jon maje peŭnyja abmiežavańni pa prydatnaści da słužby i zazvyčaj traplaje ŭ bolš «lohkija» čaści, dzie nibyta niama vialikich fizyčnych nahruzak. Ale ŭ vojsku zaŭsiody davodzicca ź niečym zmahacca, naprykład, zimoj — sa śnieham, a hetuju pracu lohkaj anijak nie nazavieš. Na «častkova prydatnych» u hetym vypadku nie źviartajuć uvahi. Nu i sapraŭdy — ci da tvaru sapraŭdnamu mužčynu žalicca na niejkija balački, dy jašče ŭ vojsku! Voś i pačynajuć abvastracca ŭsie hetyja «drobiazi», i ŭ vyniku małady abaronca ci nia ŭsiu słužbu abaraniajecca ad svaich chvarob, amal nie vyłaziačy sa špitalaŭ. Pra takich žartujuć, što jon słužyŭ u medvojskach. Adsiul pytańnie: navošta pryzyvać u vojska taki kantynhient, jaki paśla davodzicca na praciahu ŭsioj słužby lačyć? Pry tym što kožnamu novamu pryzyvu abaviazkova kažuć, što hetym razam pajšli słužyć najlepšyja ź lepšych.
Jak by tam ni było, zyču ŭsim, chto słužyć, nia mieć prablem sa zdaroŭjem i zdarovymi viarnucca dadomu.
Praciah. Pačatak u numarach 6, 9, 12—14.
Praciah budzie
