Heta słova nie čuvać ciapier u movie haradžan. Dyk inšy raz ludzi jaho i nie zrazumiejuć. Navat tyja, chto viedaje jaho značeńnie — nie ŭžyvajuć. Bo bajacca, što nie zrazumiejuć. A moža bajacca, što heta dyjalektyzm. Na žal, naša škoła pryvučyła nas usprymać hety termin — dyjalektyzm — jak łajanku i navučyła bajacca. Tamu, akreśliŭšy niejkaje słova ci źjavu hetym terminam, my vyrakajem jaje na śmierć.
Ale pierš, jak tužyć pa zabytych dyjalektyzmach, davajcie pravierym, ci sapraŭdy heta dyjalektyzm. Hladzim «vádzicca» ŭ vialikim tłumačalnym słoŭniku biełaruskaj movy… Nie. Nie dyjalektyzm. Słoŭnik padaje:
- vádzicca, -džusia, -dzišsia, -dzicca; niezakončanaje tryvańnie, razmoŭnaje słova. Svarycca, łajacca, spračacca z kim-n. Choć vinom, a nie vadzicaj Poiš mianie, svacica, — Nie chaču z taboj vadzicca, Bo ty lubiš vadzicca. Hilevič.
Ja moža adno spračaŭsia b z aŭtaram hetaha słoŭnikavaha artykuła, ci razmoŭnaje heta słova.
Na maju dumku, jano pavinna ŭsprymacca jak stylistyčna raŭnapraŭny sinonim da słova «svarycca». Čamu? Bo heta nie toje samaje. «Vádzicca» adroźnivajecca dalikatnym adcieńniem značeńnia. Aznačaje jano, vidać, sprečku bytavuju, časam z namiokam na niejkuju pieryjadyčnaść i zvykłaść hetaj źjavy. Tamu, kali my adciśniem jaho ŭ stylistyčnaje hieta, akreśliŭšy tolki razmoŭnym — pazbavim knižnyja styli cudoŭnaj mahčymaści vyrazić hetyja dalikatnyja adcieńni sensu. Dyj naohuł lepiej nie sudzić takim čynam słoŭ, bo možna pamylicca, a bačym, da čaho heta moža pryvieści — da ich pastupovaha źniknieńnia.
A jość jašče adnakarennaje da jaho — zvada, zvadka:
Na što ž na ziamli Svarki i zvadki, bol i hora, Kali ŭsie my razam lacim Da zor? Maksim Bahdanovič.
Da drobiaziej prypomniŭ toj viasnovy, pa-letniamu soniečny dzień, kali ŭ chacie adbyłasia zvada. Viktar Praŭdzin.
Ja starajusia nie źviartać uvahi na hetyja zvady. Hałoŭnaje — jakasna rabić svaju spravu. «Źviazda».
Nie treba nie dabraŭšy rozumu curacca babulinych słoŭ dy zapisvać ich u nienarmatyŭnyja. My časta nie viedajem absiahaŭ litaraturnaje movy, kab heta zrabić. Nie majem słoŭnika pad rukoju, kab pravieryć. Voś słova «spanatryć» ci «zbajodać», «hatoŭka», «imbryčak» časta zapisvajuć u «dyjalekt», a hetyja słovy jość u tłumačalnym słoŭniku, ich užyvali dy ŭžyvajuć piśmieńniki i prostyja nośbity, jak «novyja» tak i «pryrodžanyja». A vusnaja forma zahadnaha ładu dziejasłova «brać» — «biarecia»… Čym jana niazhodnaja z arfaepijaj i hramatykaj biełaruskaj litaraturnaj movy? Daliboh, jana joj całkam adpaviadaje. A voś mnohija «hazietnyja» formy i vyrazy našyja piśmieńniki i zasłužonyja navukoŭcy jakraz hanili jak «niepiśmiennyja». Na žal, u šyrokaj śviadomaści jakraz hetyja «niepiśmiennyja» formy pamyłkova ličacca litaraturnymi, a žyvyja, sapraŭdy litaraturnyja, zapisvajucca ŭ dyjalektyzmy. A heta hučyć dla ich prysudam śmierci. Tak my i abdzirajem našu movu, robiačy jaje biednaj dy nievyhodnaj vykarystoŭvać. Nie treba abdzirać.
