Jak i navošta pieraadolvać zaležnaść dziaciej ad mulcikaŭ, cukierak i smartfonaŭ. Čatyry parady pa «antydafaminavym» vychavańni
Sacyjalnyja sietki i ražok marožanaha majuć niešta supolnaje z narkotykami: jany taksama vyklikajuć usplosk dafaminu. Choć u vypadku z narkotykami jaho vydzialajecca značna bolš, nievialiki ŭsplosk taksama ŭpłyvaje na našy pavodziny, asabliva ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie. Heta farmiruje našy zvyčki, racyjon, a taksama ŭpłyvaje na psichičnaje zdaroŭje.
17.06.2023 / 21:51
Dafamin maje vyrašalnaje značeńnie dla padtrymańnia žyćcia. Vada, biaśpieka, sacyjalnaje ŭzajemadziejańnie, seks, ježa — na praciahu dziesiacihodździaŭ navukoŭcy ličyli, što dafamin pryciahvaje nas da hetych žyćciova važnych patreb praz adčuvańnie zadavalnieńnia.
Papularnaja psichałohija nazvała hetaje rečyva «malekułaj ščaścia».
Ale daśledavańni, praviedzienyja za apošniaje dziesiacihodździe, pakazvajuć, što dafamin nie robić nas ščaślivymi. U pieršuju čarhu jon vyklikaje pačućcio žadańnia, prymušaje nas štości chacieć.
Usplosk dafaminu ŭ mozhu prymušaje vas niečaha šukać abo praciahvać rabić toje, što vy robicie, raskazvaje NPR. A taksama jon kaža mozhu źviartać asablivuju ŭvahu na toje, što vyklikaje ŭsplosk.
Važna (i dziŭna), što vam moža navat nie padabacca dziejnaść, jakaja vyklikaje ŭsplosk dafaminu. Kali vy parazmaŭlajecie ź ludźmi, jakija traciać šmat času na pakupki ŭ internecie abo na prahlad sacyjalnych sietak, jany raskažuć, što nie zaŭsiody dobra paśla hetaha pačuvajucca, — čaściej drenna.
Što ŭsio heta značyć dla vašych dziaciej?
Kali dzicia hladzić mulciki i bačyć roznakalarovyja vyjavy, jaho mozh znoŭ i znoŭ adčuvaje ŭsplosk dafaminu, jaki prymušaje dzicia praciahvać hladzieć, navat kali jano ŭžo stamiłasia i choča spać.
I kali vy havorycie iści spać, mozh dziciaci ŭ hety momant abjektyŭna nie hatovy da taho, kab spynić prahlad, bo jon ličyć, što zadavalniaje patrebu, jakaja takaja ž važnaja dla žyćcia, jak i pošuk vady ŭ pustyni.
Takim čynam, u hety momant vy zmahajeciesia nie ź dziciem, a z dafaminam. I voś niekalki parad, jakija vam dapamohuć u takim zmahańni.
Parada 1. Pačakajcie piać chvilin
Usplosk dafaminu mocny, ale jon chutka minaje. U jaho karotki pieryjad paŭraspadu. Kali vy prybieracie sihnał, jaki zapuskaje dafamin, i pačakajecie ad dźviuch da piaci chvilin, to bolšaja častka ciahi zvyčajna prachodzić.
Inšymi słovami, kali vy spyniajecie mulciki na 30-j chvilinie abo prapanujecie z cełaha torta tonieńki kavałačak, to možacie sutyknucca z nyćciom, pratestam i ślazami, ale heta reakcyja, chutčej za ŭsio, budzie karotkaj.
I hałoŭnaje — treba prybrać z pola zroku tryhier dafaminu, tamu što, ubačyŭšy noŭtbuk abo ŭvieś tort, možna znoŭ zapuścić «cykł žadańniaŭ».
Parada 2. Vyśvietlicie, jakija zaniatki vašaha dziciaci — heta zdarovaja krynica dafaminu, a jakija — nie
Dafamin u cełym niadrennaja reč: jon matyvuje dziaciej dziejničać i zastavacca zasiarodžanymi. Ale źviarnicie ŭvahu na toje, jak vaša dzicia adčuvaje siabie paśla spynieńnia aktyŭnaści. Kali jano pačuvajecca dobra, heta značyć, što krynica dafaminu zdarovaja, a ryzyka, što dziejnaść stanie dla dziciaci prablemnaj, — davoli nizkaja.
Tak, u dziaciej zvyčajna niama prablem z vyklučeńniem aŭdyjaknih abo spynieńniem pracy nad mastackimi prajektami. Toje ž samaje datyčyć videazvankoŭ ź siabrami, razmaloŭvańnia, čytańnia i hulniaŭ ź siabrami na vulicy. Hetyja zaniatki ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie palapšajuć pavodziny, a nie paharšajuć ich.
Kali ž dzicia adčuvaje siabie horš paśla zaniatkaŭ abo pierakusu i jaho pavodziny paharšajucca, to jość vysokaja ryzyka taho, što hety zaniatak moža zahnać dzicia ŭ kampulsiŭnuju piatlu. Kali dzieci pačynajuć zajmacca niečym zanadta časta i na praciahu doŭhaha času, to jany sapraŭdy mohuć stracić kantrol.
Daśledavańni pakazvajuć, što z časam mozh niekatorych ludziej moža stanavicca bolš adčuvalnym da dafaminu, vyklikanaha niejkaj kankretnaj dziejnaściu. I, takim čynam, čym bolš času čałaviek tracić na hety zaniatak, tym bolš jon moža chacieć tym zajmacca — navat kali hety zaniatak stanovicca niepryjemnym. Tut baćki pavinny prajavić uvahu i, pa mahčymaści, abmiežavać častatu i praciahłaść takich zaniatkaŭ.
Parada 3. Stvarycie zdarovaje asiarodździe
Abstalujcie ŭ svaim domie miescy, dzie dzicia nie zmoža atrymać dostup da prablemnych pryład ci ŭbačyć ich. Naprykład, niachaj u domie budzie tolki adzin pakoj, dzie dzieci mohuć karystacca telefonam abo płanšetam. Trymajcie hetyja pryłady dalej ad spalniaŭ, kuchni i aŭtamabila.
Abo stvarycie abmiežavańni pa časie: kali jość mahčymaść, źviadzicie vykarystańnie pryład da vyznačanaha niepraciahłaha času ŭ dzień. Abo biarycie štotydniovy «techničny šabat», kali ŭsie členy siamji 24 hadziny adpačyvajuć ad svaich telefonaŭ i płanšetaŭ.
Što datyčyć niezdarovych praduktaŭ, prosta starajciesia nie trymać ich doma. Naprykład, zaviadzicie zvyčku, što marožanaje siamja jeść tolki padčas śpiecyjalnych pachodaŭ u kafe.
Takija abmiežavańni, stvoranyja ŭ asiarodździ, — fizičnyja i chranałahičnyja — mohuć mieć vialikuju ŭładu nad našym mozham. Dziŭna, ale, kali my viedajem, što nie možam vykarystoŭvać pryładu, ciaha prachodzić.
Reč u tym, što kali my bačym pryładu ci niešta sałodkaje, heta ŭžo vyklikaje ŭsplosk dafaminu jašče da taho, jak ty pačaŭ jeści abo karystacca tym ža płanšetam. Hety ŭsplosk moža być navat bolšym, čym padčas aktyŭnaści. Navat prosta ŭbačany płanšet na palicy moža stać stymułam dla vydzialeńnia dafaminu. Tamu lepš prosta prybrać takija rečy — spačatku moža być «łomka», ale z časam ciaha źnikaje. Dajcie dzieciam čas adaptavacca.
Parada 4. Pasprabujcie źmianić zvyčku
Zamiest taho, kab całkam zabaranić niešta, pasprabujcie zamianić jaho padobnym, ale bolš karysnym. Naprykład, kali vy nie možacie całkam zabaranić videahulni, zaachvočvajcie da tych hulniaŭ, jakija napraŭdu raźvivajuć: trenirujuć sacyjalnyja i moŭnyja navyki, vučać budavać stratehiju. Abo ŭchvalajcie vykarystańnie mabilnych prahram pa vyvučeńni moŭ.
Važnaj akaličnaściu jość i toje, nakolki žyćcio dziciaci bahataje pa-za ekranam. Ci jość čas dla taho, kab prosta hulać, sustrakacca z siabrami, dahladać žyviolinu, majstravać štości ŭłasnaruč. Dzicia stracić cikavaść da mulcikaŭ, kali ŭ realnaści jaho buduć čakać bolš važnyja i cikavyja zaniatki.
Čytajcie jašče:
Jarkija cukierki, marožanaje i sałodkija johurty. Kali vy ich jaście, vaźmiciesia za hałavu
«Heta novaja norma». Jak sacsietki źmianiajuć mozh padletkaŭ — navukovaje daśledavańnie