«Пачалося жыццё пасля смерці». Што былыя пратэстоўцы гавораць пра жыццё ў краіне пасля 2020 года
Страх, стомленасць і думкі аб эміграцыі. Як жывуць беларусы, якія ўдзельнічалі ў пратэстах 2020 года і пасля іх падаўлення засталіся ў краіне? Тры гісторыі ад DW.
19.10.2023 / 10:07
Ілюстрацыйны здымак. Фота: Getty Images
З Беларусі за апошнія тры гады, па розных падліках, зʼехалі да паўмільёна чалавек, а голас тых, хто застаецца ў краіне, у СМІ гучыць усё больш рэдка, у тым ліку з-за таго, што за гэта можа пагражаць крымінальная адказнасць. DW знайшла трох чалавек, якія на ўмовах ананімнасці пагадзіліся расказаць пра сваё жыццё ў РБ пасля задушэння ўладамі масавых пратэстаў жніўня-кастрычніка 2020 года. Імёны герояў зменены з меркаванняў бяспекі.
«Людзі глядзяць тэлевізар, які робіць сваю справу»
«Доўгі час я чакала, што вось-вось нешта зменіцца. Нас заклікалі (апазіцыя. — Рэд.), маўляў, рабіце нешта, але гэта няпроста і страшна. Мая сястра папала «на суткі» (адміністрацыйны арышт. — Рэд.) праз два гады пасля пратэстаў.
Жанчына прызнаецца, што баіцца затрымання, бо ў 2020 годзе даволі актыўна ўдзельнічала ў пратэстах: стаяла ў ланцугах салідарнасці, хадзіла на мітынгі, гаварыла аб палітыцы на працы.
Ірына працуе ў сферы адукацыі, сярод яе калег шмат міліцыянераў і вайскоўцаў, якія падтрымліваюць цяперашнія ўлады. «У 2020 годзе я спрабавала з імі размаўляць, мне было вельмі цяжка, я практычна выпала з калектыву», — успамінае жанчына.
Зараз, па словах суразмоўцы, адносіны з калегамі крыху наладзіліся — яны проста не закранаюць вострых тэм. У той жа час Ірына лічыць, што бакі ўлады канчаткова пераканаліся ў сваім праве, а тыя, хто раней маўчаў, часцей сталі казаць, што «ў краіне ўсё добра і стабільна».
«Людзі, якія былі ў 2020-м са мной цалкам згодныя, глядзелі адны відэа, зараз перайшлі на іншыя каналы (дзяржаўныя. — Рэд.). Пажылыя людзі глядзяць тэлевізар, які робіць сваю справу. Мая мама, напрыклад, не разумее, дзе адкрытая прапаганда», — дзеліцца жанчына.
Сама яна ў апошні час перастала сачыць за навінамі і дзейнасцю апазіцыі, таму што гэта «выбівала яе са спакойнага стану». Але крыўды на тых, хто зʼехаў, у яе няма.
Ірына не выключае, што і яе сямʼя эмігруе — у першую чаргу, з-за сына, якога хутка могуць выклікаць у армію. «Сын кажа, што нават калі зʼедзе, то потым хацеў бы вярнуцца, рабіць нешта для сваёй краіны», — не можа стрымаць слёз суразмоўца.
«У людзей апатыя, але не лаяльнасць уладам»
Усё часцей аб адʼездзе задумваецца Вольга, якая жыве недалёка ад Мінска, працуе ў сферы гандлю і адна выхоўвае дваіх дзяцей.
«Я хадзіла на перадвыбарныя мітынгі, выйшла (на акцыі пратэсту. — Рэд.) у сябе ў раёне. Я не столькі баюся за сябе. У мяне двое непаўналетніх дзяцей, страшна, што іх могуць забраць. Я стамілася ад гэтага страху і бачу толькі адно выйсце — зʼязджаць», — прызнаецца беларуска.
Яна сочыць за навінамі і вельмі перажывае праз тое, што Беларусь апынулася датычнай да вайны Расіі з Украінай:
Для мяне вельмі цяжкая тэма. Я памятаю, як нас прымалі, калі я ездзіла ва Украіну. Мяне прыгнятае, што мы страцілі павагу, нас па-іншаму ўспрымаюць у многіх краінах».
Вольга мяркуе, што цяпер беларуская апазіцыя робіць больш, чым да 2020 году, але, па яе ацэнцы, беларусы не патрэбныя краінам, з якімі спрабуе дамаўляцца апазіцыя.
У той жа час жанчына ўпэўненая, што падзеі 2020 года змянілі саміх беларусаў:
«У людзей апатыя, але не лаяльнасць да ўладаў, паважаць і любіць іх няма за што. З аднаго боку, страшна, з другога — людзі пачалі патроху адстойваць нейкія свае правы. Нарэшце бацькі сталі абурацца паборамі ў школе і дзіцячым садку, тэлефанаваць у выканкам».
Вольга адзначае, што ганарыцца мірнымі беларускімі пратэстамі, але пры гэтым перакананая, што калі сітуацыя паўторыцца, то ўлады «да нас ужо пойдуць з кулямі» і «будзе не да кветак».
«Мой план — нічога не вырашаць»
Алег называе падзеі пасля прэзідэнцкіх выбараў жніўня 2020 года самым цяжкім і адначасова яркім перыядам у яго жыцці.
Да паслявыбарчых пратэстаў мужчына працаваў у адным з дзяржСМІ, пасля звальнення доўга шукаў працу і не мог зразумець, што хоча рабіць далей.
«Зараз у мяне праца, якая патрабуе мінімум адказнасці, і мяне гэта задавальняе. Грошы невялікія, трэба нешта вырашаць, але мой план — нічога не вырашаць», — кажа ён.
З плюсаў новай працы ён таксама называе знаёмства з цікавымі людзьмі, з якімі раней, верагодна, ніколі б не сустрэўся.
Алег не верыць у тое, што ў краіне ў бліжэйшы час нешта можа змяніцца ў лепшы бок. Рэпрэсіі зачапілі яго сяброў і далёкіх родзічаў, некаторыя з іх за ўдзел у акцыях пратэсту атрымалі вялікія турэмныя тэрміны.
На фоне пастаяннага стрэсу ў мужчыны пагоршылася здароўе, таму ўжо некалькі месяцаў ён амаль не чытае навіны і не слухае аналітыкаў: «Я ўстаў ад навін, перастаў сачыць за абмеркаваннем апазіцыі, перастаў чытаць беларускія СМІ, проста не магу выносіць».
Суразмоўца таксама прызнаецца, што ў яго расце дыстанцыя з беларусамі, якія зʼехалі, што часам яму «сорамна тэлефанаваць сябрам, якія ўехалі, растлумачыць, чаму застаўся».
Мужчына таксама шчыра дзівіцца, што ў Мінску адкрываюцца нейкія новыя ўстановы, нейкія праходзяць мерапрыемства:
«Я закрыўся ў сваёй скрыначцы, стараюся ні ва што не ўцягвацца. Нядаўна пачуў у адным інтэрвʼю, што цяпер у нас пачалося «жыццё пасля смерці».
Чытайце таксама:
«Скажыце, а змагар — гэта хто?» Пра што пішуць у чаце ахвотных перасяліцца ў Беларусь