«Trajanski koń» Pucina. Chto taki Viktar Orban i čyj bok jon sapraŭdy zajmaje?
Premjer Vienhryi Viktar Orban moža stać časovym prezidentam Jeŭrasajuza. Palityk viadomy tym, što stała błakuje sankcyi suprać Rasii, zaminaje Ukrainie atrymlivać dapamohu, supracoŭničaje z režymam Łukašenki. Ale historyja taksama viedała Orbana jak libieralnaha antykamunista, prychilnika polskaj «Salidarnaści» i stypiendyjata Džordža Sorasa. Jak usio heta sumiaščajecca ŭ adnym čałavieku? Raskazvajem.
29.01.2024 / 22:31
Viktar Orban u sučasnaści hladić na siabie ŭ maładości na fonie fłahaŭ Vienhryi, ES i Rasii. Fota: AP / miniszterelnok.hu. Kałaž: «Naša Niva»
Časovym staršynioj Jeŭrapiejskaj rady moža stać premjer-ministr Vienhryi Viktar Orban, adzin z samych nieadnaznačnych palitykaŭ Jeŭrasajuza.
Jaho pazicyja pa mnohich rehijanalnych i mižnarodnych pytańniach časta adroźnivajecca ad ahulnaj pazicyi ES, asabliva kali havorka idzie pra vajnu va Ukrainie i abmiežavańnie suviaziaŭ z Rasijaj.
U pryvatnaści, Orban publična vykazvaŭ sumnieŭ u pravie Ukrainy na dziaržaŭnaść, vystupaŭ suprać pastavak krainie zbroi i šmat razoŭ tarmaziŭ vydzialeńnie joj dapamohi z boku Jeŭrasajuza.
Byvała i tak, što palityk rabiŭ namioki na toje, što Ukraina, Rumynija i Słavakija niespraviadliva vałodajuć terytoryjami, dzie histaryčna žyvuć vienhry.
U toj ža čas vienhierski premjer aktyŭna zaminaje ŭviadzieńniu jeŭrapiejskich sankcyj suprać Rasii, nastojvaje na niedatykalnaści niekatorych rasijskich aliharchaŭ i čynoŭnikaŭ, a taksama nazyvaje niemahčymymi palityčnyja źmieny ŭnutry Rasii, roŭna jak i pieramohu nad joj na poli boju.
Vienhryja pry Orbanie źjaŭlajecca adzinaj krainaj ES, jakaja nie padtrymała dakłada ABSIE ab parušeńniach pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi.
Vienhryja sprabavała ŭratavać kiraŭnika Biełaruskaj čyhunki Uładzimira Marozava ad jeŭrapiejskich sankcyj (ale biespaśpiachova).
Toj fakt, što vienhierskaje kiraŭnictva prasoŭvaje intaresy Łukašenki ŭ Jeŭropie, adkryta pryznavaŭ i pasoł Biełarusi ŭ Vienhryi.
Sam Orban byvaŭ u Biełarusi dvojčy: u 2020-m pierad prezidenckimi vybarami i ŭ 2018-m padčas futbolnaha matča pamiž nacyjanalnymi kamandami Biełarusi i Vienhryi.
Akramia taho, Biełaruś u minułym hodzie niekalki razoŭ naviedvaŭ ministr zamiežnych spraŭ Vienhryi Pieter Sijarta, jaki zajaŭlaŭ pra nieabchodnaść zachavańnia suviaziaŭ ź Minskam «dla dasiahnieńnia miru va Ukrainie».
Viktar Orban i Alaksandr Łukašenka ŭ 2020-m. Ministr zamiežnych spraŭ Biełarusi Siarhiej Alejnik i kiraŭnik MZS Vienhryi Pieter Sijarta ŭ 2023-m. Foty: BiełTA
«Viktar Obran — heta trajanski koń, jaki razburaje jeŭrapiejskaje adzinstva, šantažuje Jeŭropu i abaraniaje intaresy Rasii na škodu intaresam Vienhryi», — tak niadaŭna acharaktaryzavaŭ Orbana ministr jeŭrapiejskich spraŭ Čechii Marcin Dvoržak.
Nie ŭ zachapleńni ad pavodzin vienhierskaha premjera i mnohija inšyja jeŭrapiejskija čynoŭniki.
Naprykład, kancler Hiermanii Ołaf Šolc niadaŭna paprasiŭ Orbana «pajści papić kavy», kab toj nie pieraškodziŭ astatnim jeŭrapiejskim lidaram aficyjna pačać praces pieramovaŭ ab ustupleńni Ukrainy ŭ ES.
Były ministr zamiežnych spraŭ Słavakii Raścisłaŭ Kačar, u svaju čarhu, publična pasłaŭ Orbana «kursam ruskaha vajskovaha karabla» za padtrymku Pucina, a polski vice-premjer pa pytańniach biaśpieki Jarasłaŭ Kačyński paraiŭ vienhierskamu premjeru «schadzić da aftalmołaha, kali toj nie bačyć taho, što adbyłosia ŭ Bučy».
«Vienhryju ŭ ES nichto nie trymaje», — zajaŭlaŭ kiraŭnik jeŭrapiejskaj dypłamatyi Žazep Barel, adkazvajučy na słovy Orbana pra padabienstva siabroŭstva ŭ ES z savieckaj akupacyjaj.
Akcent na savieckaj akupacyi ŭ rytorycy vienhierskaha premjera zusim nie vypadkovy.
U apošnija hady isnavańnia SSSR małady student Viktar Orban nabyŭ reputacyju libieralnaha antykamunista, jaki aktyŭna vystupaŭ za vyvad savieckich vojskaŭ ź Vienhryi i vykarystoŭvaŭ viadomy łozunh časoŭ Vienhierskaha paŭstańnia 1956 hoda: «Ivan — dadomu!»
U toj ža čas Orbana nie raz vyklikali ŭ milicyju i prakuraturu, dzie pahražali kryminalnaj spravaj za «antydziaržaŭnuju dziejnaść».
Zatrymańnie Viktara Orbana milicyjaj za ŭdzieł u antykamunistyčnaj demanstracyi 1988 hoda. Fota: miniszterelnok.hu
Jak usio heta viažacca ź siońniašniaj palitykaj Orbana? Ci byŭ Orban sapraŭdnym prychilnikam demakratyi?
Dla taho, kab adkazać na hetyja pytańni, nieabchodna bolš padrabiazna razhledzieć minułaje Viktara Orbana i praces raźvićcia jaho palityčnych ambicyj.
Kamsamoł i apazicyjny kaledž «pad achoŭnym parasonam» MUS
Viktar Orban u maładości padčas słužby ŭ vienhierskaj armii. Fota: network.hu
Svaju hramadskuju dziejnaść Orban pačaŭ u KISZ (Kamunistyčny sajuz moładzi Vienhryi), sakratarom jakoha jon staŭ jašče ŭ škole. Potym u 1981 hodzie, kab mieć mahčymaść navučacca na jurysta ŭ Budapiešckim univiersitecie, jon prajšoŭ abaviazkovuju słužbu ŭ armii (dzie, pa jaho ŭłasnych uspaminach, jon uzłavaŭsia na svaich kamandziraŭ i ŭvieś kamunistyčny ład u cełym).
Užo va ŭniviersitecie Orban chutka znajšoŭ apazicyjna nastrojenych adnadumcaŭ, razam ź jakimi ŭ 1983 hodzie trapiŭ u novastvorany kaledž-internat dla vybitnych studentaŭ-jurystaŭ pry Budapiešckim univiersitecie (z 1985 hoda bolš viadomy jak kaledž Ištvana Biba).
Pieršym kiraŭnikom kaledža (i hałoŭnym inicyjataram jaho zasnavańnia) staŭ vykładčyk jurfaka Ištvan Štumpf, ziać tahačasnaha ministra ŭnutranych spraŭ Vienhryi Ištvana Chorvata, jaki potym uznačalić kancylaryju ŭrada pry Orbanie.
Ištvan Štumpf, pieršy kiraŭnik kaledža Ištvana Biba i adzin z hałoŭnych paplečnikaŭ Viktara Orbana. Siabar kamunistyčnaj partyi Vienhryi, jaki paśla raspadu SSSR staŭ ministram kancylaryi ŭ pieršym kabiniecie premjera Orbana. Fota: Wikimedia Commons
Ciesnyja siamiejnyja suviazi Ištvana Štumpfa ź jahonym cieściem sparadzili viersiju pra naŭmysny ŭdzieł častki vienhierskich śpiecsłužbaŭ i elit u vychavańni novaha pakaleńnia nacyjanalna aryjentavanych palitykaŭ na vypadak krachu SSSR i atrymańnia Vienhryjaj niezaležnaści.
Na karyść hetaj viersii havorać rassakrečanyja paśla padzieńnia kamunistyčnaha režymu ŭ Vienhryi archivy struktur dziaržbiaśpieki. U ich napisana, što śpiecsłužby na čale ź Ištvanam Chorvatam aktyŭna sačyli za «miaciežnym» kalektyvam kaledža Ištvana Biba, ale «śviadoma nie škodzili jamu» i navat «abaraniali jaho ad kryminalnaha pieraśledu milicyjaj».
Pavodle archivaŭ, Viktar Orban i jašče niekalki studentaŭ byli infarmatarami śpiecsłužbaŭ, jakim spraščali vyjezd za miažu, asabliva ŭ zachodnija krainy, dla praviadzieńnia niepubličnych pieramoŭ pra budučuju źmienu dziaržaŭnaj sistemy Vienhryi, a taksama pra budučaje pryciahnieńnie ŭ krainu zamiežnaha kapitału i śpiecyjalistaŭ.
Sam Orban za ŭvieś čas tak i nie abvierh hetaj viersii, abmoviŭšysia tolki tym, što ŭ toj čas suprać jaho «ŭžyvalisia raznastajnyja taktyki śpiecsłužbaŭ» i što za im i jaho siabrami «pilna sačyli».
«Salidarnaść» i «Fides»
Što da pajezdak za miažu, to Orban sa svaimi paplečnikami padčas vučoby sapraŭdy jeździŭ pa krainach Jeŭropy. Adzin z takich vizitaŭ pryjšoŭsia na Polšču adrazu paśla spynieńnia tam vajennaha stanovišča (u 1983 hodzie), jakoje ŭvodziłasia dla padaŭleńnia pratestaŭ i zabastovak niezaležnaha ruchu «Salidarnaść».
U Polščy Orban vyrašyŭ paznajomicca z aktyvistami «Salidarnaści», bo na heta jaho natchniŭ «karol kurjeraŭ» Vacłaŭ Fielčak, polski prafiesar, jaki pryjazdžaŭ u Vienhryju vykładać u Orbana na fakultecie i adnačasova raspaŭsiudžvać idei «Salidarnaści» na vienhierskuju moładź (svaju mahistarskuju dysiertacyju Orban pryśviaciŭ mienavita «Salidarnaści»).
«Karol kurjeraŭ» Vacłaŭ Fielčak, polski historyk i prafiesar Jahiełonskaha ŭniviersiteta ŭ Krakavie, jaki rehularna vykładaŭ u Vienhryi i raspaŭsiudžvaŭ siarod moładzi idei niezaležnaści krainy (asabliva ŭ časy «Salidarnaści»). Fota: Instytut Felczaka
Užo budučy premjer-ministram, Orban paćvierdziŭ fakt upłyvu na jaho pohlady z boku prafiesara Fielčaka.
u 1988 hodzie Viktar Orban razam sa svaimi paplečnikami z kaledža Ištvana Biba vyrašyli stvaryć moładzievuju arhanizacyju Fidesz (ad vienh. Fiatal Demokraták Szövetsége, «Sajuz maładych demakrataŭ», ci prosta «Fides», što taksama suhučna z łacinskim słovam fides, jakoje aznačaje «viernaść»), jakaja zadumvałasia, jak apazicyjny anałah vienhierskaha kamsamoła KISZ.
Adnak praź niekatory čas, jašče da krachu SSSR, «Fides» pieratvaryłasia ŭ paŭnavartasnuju antykamunistyčnuju palityčnuju partyju, jakaja ŭ budučyni na čale ź Viktaram Orbanam niekalki razoŭ stanie kiroŭnaj u Vienhryi.
Stvareńnie «Fides» nie zastałosia biez uvahi milicyi i śpiecsłužbaŭ, bo ŭdzielniki arhanizacyi pačali brać udzieł u mirnych antykamunistyčnych pratestach 1988 hoda, za što aryštoŭvalisia na vulicach (Viktara Orbana taksama zatrymlivali milicyjanty). Adnak da kryminalnaha pieraśledu siabroŭ «Fidesa» sprava nie dachodziła.
Viktar Orban razam sa svaimi paplečnikami abmiarkoŭvaje stvareńnie moładzievaj arhanizacyi «Fides», jakaja potym stanie palityčnaj partyjaj. Fota: miniszterelnok.hu
Hrošy Sorasa i suśvietnaja słava
Viadoma, «Fides» nie moh isnavać tolki na hrošy studentaŭ i vykładčykaŭ, asabliva kali havorka idzie pra apazicyjnuju strukturu ŭ savieckaj krainie.
Tut na dapamohu Viktaru Orbanu i jaho siabram, jakija na toj momant užo skončyli ŭniviersitet, pryjšoŭ viadomy amierykanski miljarder i fiłantrop Džordž Soras.
Džordž Soras. Fota: Fabrys Kafryni / AFP praz Getty Images
Na momant stvareńnia «Fidesa» Soras užo byŭ znajomy z Orbanam i jaho paplečnikami.
Jašče ŭ 1986 hodzie miljarder pryjazdžaŭ u kaledž Ištvana Biba, kab asabista acanić talent i pamknieńni navučencaŭ. Z tych časoŭ Soras pry dapamozie svajho adnajmiennaha fondu pačaŭ finansavać kaledž, kab pašyryć jaho mahčymaści. Toje ž samaje potym adbyłosia i z arhanizacyjaj «Fides», jakaja spačatku nie była palityčnaj partyjaj, tamu «Fond Sorasa» moh lehalna jaje finansavać.
Pavodle vienhierskaha vydańnia Magyar Narancs, da momantu padzieńnia kamunizmu ŭ Vienhryi kaledž Ištvana Biba atrymaŭ ad Sorasa zvyš 320 tysiač dalaraŭ, a arhanizacyja «Fides» — amal 400 tysiač. Uličycie, što ŭ tyja časy dalar kaštavaŭ našmat bolš, čym ciapier, a siaredni zarobak u krainach Uschodniaha błoka składaŭ dobra kali paru socień dalaraŭ.
Soras tady nie chavaŭ svaich simpatyj da «Fidesa». «Moj fond taksama adyhryvaje peŭnuju rolu ŭ raźvićci hetaj talenavitaj moładzievaj hrupy palitykaŭ. Ja baču ŭ ich nadzieju na budučyniu», — skazaŭ miljarder u 1991 hodzie.
Słovy hetyja prahučali praz dva hady paśla adnoj z samych značnych padziej u historyi Vienhryi — cyrymonii ŭračystaha pierapachavańnia Imre Nadzia ŭ 1989 hodzie, jakoje nie tolki nabliziła niezaležnaść krainy, ale ŭpieršyniu na ŭvieś śviet prasłaviła Viktara Orbana i «Fides».
Padčas cyrymonii na toj momant 26-hadovy Viktar Orban vystupiŭ pierad 250-tysiačnaj hramadoj, zapatrabavaŭšy svabodnych vybaraŭ i vyvadu savieckich vojskaŭ ź Vienhryi.
«Kali my vierym va ŭłasnyja siły, my možam spynić kamunistyčnuju dyktaturu! My možam svabodna abrać urad, jaki pačnie pieramovy ab nieadkładnym vyvadzie rasijskaj armii z našaj krainy!» — zajaviŭ tady hołasna ŭsioj Vienhryi małady Orban.
Niahledziačy na vielmi antykamunistyčnuju pramovu pry jašče dziejnym kamunistyčnym režymie, nijakich surjoznych nastupstvaŭ dla Orbana nie było. U Vienhryi ŭžo aktyŭna ŭvodzilisia demakratyčnyja reformy, a savieckaja sistema ŭ krainie dažyvała apošni hod.
Viktar Orban vystupaje z antykamunistyčnaj pramovaj padčas cyrymonii ŭračystaha pierapachavańnia byłoha kiraŭnika Vienhryi Imre Nadzia. Fota: miniszterelnok.hu
Pry hetym sam krach kamunistyčnaj administracyi Orban asabista nie zaśpieŭ, bo paśla svajoj pramovy i ŭdziełu ŭ niekalkich «kruhłych stałach» pamiž apazicyjaj i kamunistami jon pajechaŭ na navučalnuju stažyroŭku ŭ Vialikabrytaniju pry Oksfardskim univiersitecie. Apłaciŭ hetuju stažyroŭku «Fond Sorasa», Orban staŭ adnym ź jaho stypiendyjataŭ na dva hady.
U Oksfardzie, adnak, Viktar Orban pravučyŭsia tolki hod i pierapyniŭ stažyroŭku, kab u 1990 hodzie viarnucca ŭžo ŭ niezaležnuju Vienhryju, bo tam pavinny byli prajści pieršyja svabodnyja vybary ŭ parłamient, na jakich jon chacieŭ paŭdzielničać u składzie partyi «Fides».
Kanada i pierachod na aŭtarytarnyja rejki
U svaich pieršych parłamienckich vybarach «Fides» udzielničała ŭ aljansie ź inšymi dźviuma novastvoranymi libieralnymi partyjami: Vienhierski demakratyčny forum (VDF) i Sajuz volnych demakrataŭ (SVD).
Majučy supolnaha voraha — kamunistaŭ, libierały zmahli dabicca bolšaści, choć «Fides» siarod svaich sajuźnikaŭ z-za radykalnaj pazicyi nabraŭ najmienšuju kolkaść hałasoŭ (8,95%).
Viktar Orban u vienhierskim parłamiencie, 1990 hod. Fota: Népszava archives
«Fides» praciahnuŭ raści i rychtavacca da nastupnych vybaraŭ. U 1993 hodzie Orban byŭ kalektyŭna abrany staršynioj «Fidesa», paśla čaho palityk vyrašyŭ advieści partyju ad radykalnaha antykamunizmu i radykalnaha libieralizmu, kab nie adšturchoŭvać patencyjnych vybarcaŭ.
Akramia taho, Orban amal pierad novymi vybarami niečakana zapłanavaŭ pajezdku ŭ Kanadu.
«Orban i jaho najbližejšyja paplečniki zachacieli pryjechać u Kanadu prosta ŭ razhar vybarčaj kampanii 1994 hoda. Ludzi z «Fidesa» paprasili źvieści Orbana z upłyvovymi kanadskimi słužboŭcami i finansistami, byccam jon jedzie da ich užo ŭ jakaści premjer-ministra. Jon vielmi chacieŭ atrymać dostup da kanadskich hrošaj i suviaziaŭ», — piša ŭ svaich uspaminach Andraš Hiolnier, vienhierska-kanadski akademik i palitołah, jaki arhanizoŭvaŭ pieršuju pajezdku Orbana ŭ Kanadu.
Čamu mienavita Kanada? Čamu tak daloka?
Kali ścisła, to:
- Kanada źjaŭlałasia pieršaj krainaj, dzie Orban «pa-sapraŭdnamu adčuŭ suviaź pamiž palitykaj i vialikimi hrašyma», bo kanadskija elity tady razhladali Orbana jak «pravadnika zachodniaha kapitału na jašče nievyprabavany rynak Vienhryi». Kanadski biznes chacieŭ być u liku pieršych, raspaviadaje Hiolnier.
- Pastupovy adychod «Fidesa» ad libieralizmu vyklikaŭ roznahałośsi pamiž Orbanam i Sorasam, hrošy jakoha ŭsio jašče źjaŭlalisia najvažniejšaj krynicaj finansavańnia partyi. Treba byli inšyja fundatary.
- Sajuznyja Orbanu libieralnyja partyi VDF i SVD płanavali ŭstupić u aljans z refarmavanaj partyjaj postkamunistaŭ, jakaja taksama abrała libieralny kurs. Orban vyrašyŭ na hetym zhulać i vyjści ź libieralnaj kaalicyi, abvinavaciŭšy sajuźnikaŭ u paturańni daŭnim voraham. Heta jašče bolš pasvaryła jaho z Sorasam, što pryviało da spynieńnia finansavańnia «Fidesa» z boku «Fondu Sorasa». Kanadskija hrošy stali vielmi patrebnyja Orbanu (jak piša vydańnie The Insider, užo tady Orban atrymaŭ hrošy i ad Rasii).
Mienavita ŭ Kanadzie, jak adznačaje Hiolnier, moh adbycca pierałomny momant, jaki pieravioŭ Viktara Orbana na aŭtarytarnyja rejki. Tam Orbana zaśpieŭ vychad rasśledavańnia vienhierskich žurnalistaŭ pra karupcyju ŭ partyi «Fides», što spravakavała bujny skandał i rezka źniziła rejtynhi Orbana ŭ Vienhryi i krainach Zachadu, a heta paciahnuła za saboj fijaska na pieramovach z kanadskimi elitami i pravał «Fidesa» na novych vybarach 1994 hoda.
«Hety epizod navučyŭ Orbana bolš nikoli nie daviarać ŚMI», — dzielicca ŭ svaich uspaminach Andraš Hiolnier.
Viktar Orban padčas svajho druhoha vizitu ŭ Kanadu ŭžo ŭ jakaści premjer-ministra Vienhryi. Fota: kadr z telerepartažu ahienctva CBC News
Adnak na hetym historyja z Kanadaj u Orbana nie skančvajecca. U 1998 hodzie palityk u sajuzie ŭžo z kansiervatyŭnymi partyjami pieramahaje libierałaŭ i sacyjalistaŭ na čarhovych vybarach u parłamient i stanovicca samym maładym premjer-ministram u historyi Vienhryi. Pry im kraina ŭ 1999 hodzie ŭvachodzić u NATA.
Na novaj pasadzie Orban ździajśniaje druhuju pajezdku ŭ Kanadu, dzie ŭžo sprabuje zaručycca padtrymkaj i atrymać hrošy ad miascovych chryścijanska-kansiervatyŭnych elit.
«Heta było treba dla taho, kab atrymać pryznańnie «ŭ jakaści svajho čałavieka» siarod kansiervataraŭ Zachadu, asabliva siarod siabroŭ Respublikanskaj partyi ZŠA, da hrošaj i suviaziaŭ jakich naŭprost było nie padabracca z-za supraćdziejańnia Džordža Sorasa, jaki pieraškadžaŭ Orbanu prasoŭvać ułasnyja intaresy ŭ ZŠA», — padkreślivaje Hiolnier.
Jon dadaje, što Kanada taksama vielmi spatrebiłasia Orbanu i paśla jahonaj čarhovaj pieramohi na vybarach u 2010-m, kali toj uvioŭ reformu vybarčaj sistemy, jakaja dała prava hołasu ŭsim etničnym vienhram za miažoj.
Heta dazvoliła stvaryć miechanizm, pry jakim možna zaścierahčy «Fides» ad niedastatkovaj kolkaści hałasoŭ za košt padtrymki dyjaspar, samyja bujnyja ź jakich znachodziacca ŭ ZŠA (zvyš 1,3 miljona vienhraŭ) i ŭ Kanadzie (zvyš 300 tysiač vienhraŭ).
«Jakaja b ni była pravalnaja palityka ŭ Viktara Orbana, jaje niehatyŭnyja efiekty nie ŭpłyvajuć na kašalki vienhierskich emihrantaŭ, tamu ich lahčej zadobryć», — piša Hiolnier.
Andraš Hiolnier, vienhierska-kanadski akademik i palitołah, jaki arhanizoŭvaŭ pieršuju pajezdku Viktara Orbana ŭ Kanadu. Fota: Hungarian Free Press
«Vienhierski padychod»
Kali Orban pry dapamozie vyšejzhadanych reformaŭ i pašyreńnia paŭnamoctvaŭ pasady premjer-ministra tryvała zamacavaŭ za saboj uładu (z 2010 hoda partyja «Fides» bolš nikoli nie prajhravała parłamienckija vybary), pačałasia aŭtakratyzacyja Vienhryi.
U svaich dumkach, apublikavanych u vienhierskim časopisie Zoom ŭ 2010-m, Orban adkryta nazvaŭ libieralnuju demakratyju «pravalnaj praktykaj», jakaja «raźjadnoŭvaje hramadstva i pieraškadžaje jamu ŭzbahačacca».
Tam ža ŭpieršyniu prahučali słovy pra «ŭnikalny vienhierski padychod u palitycy i adčuvańnie śvietu, na jakoje nichto inšy, akramia vienhraŭ, nie zdolny».
Viktar Orban paśla pieramohi jaho partyi «Fides» na parłamienckich vybarach 2010 hoda. Fota: Bela Szandelszky / AP
Rytoryka vienhierskaha premjera stała jašče bolš žorstkaj u 2014 hodzie paśla novaj pieramohi «Fidesa» na vybarach (da nazvy partyi dadałosia «Chryścijanska-demakratyčnaja partyja»).
Tady Orban publična zajaviŭ, što Vienhryja stanie «nielibieralnaj demakratyjaj», jakaja stavić najvyšej usiaho pytańni ekanomiki, a nie «libieralnych zachodnich kaštoŭnaściaŭ, jakija pryvodziać da raspusty, karupcyi, hvałtu i dyskredytujuć samu demakratyju».
Viktar Orban u svaim zvarocie asobna padkreśliŭ, što «takija aŭtakratyi, jak Rasija i Kitaj, bolš paśpiachovyja za demakratyi», i što Vienhryja budzie imknucca da takoj ža aŭtarytarnaj madeli pavodzin, jakaja «pryviadzie nacyju da pośpiechu».
U toj da čas Vienhryja pry Orbanie pačała hublać ekanamičnyja pakazčyki, adnačasova pryrastajučy pa ŭzroŭniach karupcyi i parušeńni hramadzianskich svabod (padaŭleńnie pratestaŭ, abmiežavańnie pracy niezaležnych ŚMI, represii ŭ dačynieńni da nielehalnych mihrantaŭ, cisk na struktury Sorasa i h.d).
Niahledziačy na aŭtarytarnuju rytoryku Orbana, tady i ciapier bolšaja častka vydatkaŭ Vienhryi na dziaržaŭnaje raźvićcio pakryvajecca za košt datacyj Jeŭrasajuza.
Lišniaja ŭvaha, krytyka i ekanamičnyja sankcyi z boku ES, jakija rehularna zakranajuć Vienhryju za karupcyju i parušeńni demakratyčnych normaŭ, prymušaje kiraŭnictva krainy (jakaja biednaja na karysnyja vykapni) aktyŭna šukać alternatyŭnych pastaŭščykoŭ syraviny i hrošaj, pieravažna na Uschodzie.
I takimi zastupnikami jakraz i stanoviacca «paśpiachovyja», na dumku Orbana, aŭtakratyi, jak Rasija i Kitaj (i ich sajuźniki), jakija nie buduć pazbaŭlać Orbana hrošaj za parušeńnie nialubych jamu «libieralnych zachodnich kaštoŭnaściaŭ».
Hety vid supracoŭnictva dazvalaje Orbanu zachoŭvać stabilnaść unutry krainy i padtrymlivać dla ŭłasnaha elektaratu vobraz palapšalnika ŭzroŭniu žyćcia vienhraŭ.
Viktar Orban i Si Czińpin padčas sustrečy ŭ 2014 hodzie (źvierchu). Viktar Orban i Uładzimir Pucin padčas sustrečy ŭ 2023 hodzie (źnizu). Foty: Rolex Dela Pena / Pool Sputnik Kremlin / AP
Dyk čyj ža bok Viktar Orban zajmaje? Ci Orban za Zachad, ci za Uschod? Ci demakrat jon, ci aŭtakrat? Ci libierał, ci kansiervatar?
Usio adrazu.
Kali vyhadny Soras, to libierał. Kali vyhadny kanadski biznes, to kansiervatar. Kali vyhadny ES, to demakrat. Kali vyhadny Pucin, to aŭtakrat.
Pryncyp: «chto płacić, toj i tancuje».
Čytajcie taksama:
Voś jak Tramp choča źmianić ZŠA ŭ vypadku svajoj pieramohi
Što pahražaje Jeŭropie, kali Lo Pen stanie prezidentkaj Francyi
Jany viernucca! Jak vyhnańniki ŭznačalili palityku postkamunistyčnaj Jeŭropy
Svaboda słova za miežami dyktatury. Ci mohuć biełarusy krytykavać palityku Zachadu?