«I ŭ turmie jon zmahajecca za svaje pravy». Niadaŭna vyzvaleny palitviazień raskazaŭ pra Siarhieja Cichanoŭskaha
29 traŭnia spaŭniajecca čatyry hady z momantu zatrymańnia Siarhieja Cichanoŭskaha. Z hetaj nahody «Biełsat» parazmaŭlaŭ z byłym palitviaźniem Hlebam Hatoŭkam, jaki ŭ sakaviku 2024 hoda vyjšaŭ na volu, a ciapier pry dapamozie Bysol zmoh vyjechać za miežy Biełarusi. Padčas adbyvańnia pakarańnia ŭ žodzinskaj turmie jamu ŭdałosia pabačyć Siarhieja na ŭłasnyja vočy. Žurnalisty raspytali ŭ Hleba pra toje, jakija padrabiaznaści viadomyja ciapier pra Cichanoŭskaha, a taksama pacikavilisia tym, što ŭjaŭlaje ź siabie na siońniašni dzień utrymańnie palityčnych źniavolenych.
29.05.2024 / 21:47
Były palitźniavoleny Hleb Hatoŭka. Skrynšot ź videa
Siarhiej zmahajecca za svaje pravy
Apošni raz Hleb Hatoŭka bačyŭ Siarhieja Cichanoŭskaha padčas prahułak u žodzinskaj turmie ŭ sakaviku 2024 hoda. Ale parazmaŭlać, adznačaje były palitviazień, im nie ŭdałosia, «prosta bačyŭ, što jon išoŭ, i ŭsio».
Pa źniešnim vyhladzie, kaža Hleb, Cichanoŭski zaŭvažna schudnieŭ, kali paraŭnoŭvać z tym, jak jon vyhladaŭ u zapisach na svaim jutub-kanale jašče na voli. I tut mahli spryčynicca ŭsie faktary: drennaje charčavańnie, toje, što Cichanoŭski znachodzicca ŭvieś čas adzin, šmat času pravodzić u izalatary (ŠIZA), pryčym u žudasnych umovach, psichałahičny stres.
Ale kali mierkavać pa tych dyskusijach, u jakija Cichanoŭski ŭstupaŭ z administracyjaj, to «jon vyhladaje adekvatna».
«Jon trymaje płanku, vajuje ź imi, choča adstojvać svaje pravy, jakija parušajucca. Jamu stvarajuć infarmacyjny vakuum, abmiažoŭvajuć tym, što jość u amal kožnaha źniavolenaha: litaralna samyja prostyja pobytavyja rečy, jakija pieradajuć banderollu z voli. Naprykład, u jaho ŭ kamiery navat nie było papiery, kab napisać zajavu i zabrać svaje ŭłasnyja rečy z rečavaha składu», — uspaminaje były palitviazień.
Hleb kaža, što adnojčy čuŭ, jak Cichanoŭski padčas pravierki svaryŭsia z administracyjaj: pakolki praduktovych pieradač niama ni ŭ kaho, to raz na hod možna atrymać banderol vahoj u dva kiłahramy. Ale jaje nie addajuć u kamiery, a kładuć na skład. Kab zabrać jaje sa składu, treba napisać zajavu, ale ŭ Cichanoŭskaha dla hetaha nie było navat papiery i ručki.
Tamu jon adstojvaŭ svaje pravy, kažučy: «A dzie rehłamientavana, što zajava pavinna być u piśmovaj formie? Ja vam vusna na kamieru kažu, bo vy ž pradstaŭnik administracyi!» Z hetych razmoŭ vidać, adznačaje Hleb, što Siarhiej «u adekvatnym stanie, jon trymajecca».
Niama ŭ Cichanoŭskaha i tak zvanaj «atavarki», jak u kožnaha źniavolenaha, jaki maje prava na 1 bazavuju vieličyniu (siońnia jana roŭnaja 40 rublam) raz na miesiac niešta kupić u turemnaj kramie: sałaty, krabavyja pałački ci niešta inšaje. U Cichanoŭskaha niama i hetaha, jon całkam znachodzicca na kazionnym charčavańni, a jaho, jak adznačaje Hleb, niedastatkova dla taho, kab być u adekvatnaj formie.
Zabarona na kamunikacyju
Kamunikacyja ź Siarhiejem u turmie zabaronienaja, tym bolš jana nie dazvalajecca pamiž viaźniami, jakija siadziać u roznych kamierach. Tamu, paćviardžaje Hleb, i sam Siarhiej, i inšyja palitźniavolenyja prytrymlivalisia praviła nie razmaŭlać pamiž saboj pry spatkańniach, a administracyja kałonii sočyć za hetym.
Sam ža Siarhiej, sa słovaŭ Hleba, taksama starajecca nie parušać niejkich unutranych praviłaŭ, bo za im vielmi pilna sočać i mohuć pakarać za luboje najmienšaje parušeńnie.
U peŭny čas źjaviłasia infarmacyja pra nibyta śmierć Cichanoŭskaha, što, na dumku byłoha palitviaźnia, było zroblena z metaj pravierki reakcyi hramadstva. Padobnyja čutki źjavilisia i ŭ samoj kałonii, pra ich źniavolenyja daviedalisia sa svaich krynicaŭ.
Skrynšot ź videa, jakoje źjaviłasia ŭ lipieni 2023 hoda, kab źniapraŭdzić čutki pra jahonuju śmierć.Krynica: progomel.by
Ahułam ža pieradača na volu infarmacyi pra Cichanoŭskaha pačała błakavacca paśla taho, jak jaho asudzili paŭtorna pa 411 artykule (u lutym 2023 hoda Siarhieja asudzili pavodle č. 2 art. 411 KK za «złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi papraŭčaj ustanovy» i ŭ dadatak da 18 hadoŭ kałonii jašče prysudzili paŭtara hoda źniavoleńnia).
Pryblizna ŭ toj čas, jak uzhadvaje Hleb, adzin sa źniavolenych napisaŭ svajakam na volu list, u jakim uzhadaŭ pra Cichanoŭskaha. Hety list nie vypuścili na volu, a samoha źniavolenaha vyklikaŭ apieratyŭnik i skazaŭ jamu takija słovy: «Pakul ludziam rana viedać pra heta».
To-bok, tłumačyć Hleb Hatoŭka, była niejkaja pastanova ci niejki płan całkam izalavać Cichanoŭskaha ad svabodnaha śvietu, kab nijakaj infarmacyi ad jaho nie pastupała na volu, u tym liku ad inšych palitźniavolenych. Sam ža Cichanoŭski taksama nie atrymlivaje listoŭ i nie chodzić na telefanavańni. I takija rašeńni, chutčej za ŭsio, spuskalisia źvierchu, bo ŭnutry ŭ administracyi turmy takich kampietencyj, na dumku Hleba Hatoŭki, niama.
Inšyja palitviaźni
Hleb Hatoŭka pierasiakaŭsia ŭ turmie nie tolki ź Siarhiejem Cichanoŭskim. Padčas svajho źniavoleńnia jon kantaktavaŭ i ź inšymi palitviaźniami. Tak, u vieraśni — kastryčniku 2020 hoda jon sustrakaŭsia na Vaładarcy z Maksimam Znakam.
«Jon tady byŭ na haładoŭcy ŭžo siem dzion. Jon pryjšoŭ da nas u kamieru, i pa im było bačna, što jamu ŭžo ciažkavata: ruchi trochi zatarmožanyja, bolš pavolna reahuje i razmaŭlaje. To-bok užo pačaŭsia ŭpłyŭ taho, što jon nie ŭžyvaŭ ježu doŭhi čas. Potym jakraz u nas u kamiery jon źniaŭsia z haładoŭki, ale rabiŭ heta pastupova, kab nie naškodzić svajmu zdaroŭju. Za niekalki dzion jon vyjšaŭ i pačaŭ narmalna charčavacca — i adrazu pryjšoŭ u siabie, ažyŭ, staŭ bolš viasiołym».
Hleb uspaminaje, što ź ichniaj kamiery Maksima Znaka zabrali raptoŭna razam z rečami. Jak paśla stała viadoma, jaho advieźli ŭ śledčy izalatar KDB na sustreču «kruhłaha stała», u jakim udzielničaŭ i Siarhiej Cichanoŭski.
Pierasiakaŭsia Hleb i ź inšymi palitviaźniami: Siarhiejem Piatruchinym, Andrejem Kabanavym, u adnoj kamiery znachodziŭsia ź Jaŭhienam Rubaškam i Juryjem Bialko. U Žodzinie niedaloka ad jahonaj kamiery siadzieŭ Ihar Alinievič.
Hleb adznačaje, što da tak zvanych «publičnych ludziej», na jakija zaviedzienyja bolš hučnyja spravy, administracyja kałonij i turmaŭ stavicca bolš žorstka. Tak, Ihar Alinievič za toj čas, što ŭtrymlivajecca ŭ turmie (jaho asudzili na 20 hadoŭ u lutym 2022 hoda), ani razu nie chadziŭ na telefanavańni, choć raz na miesiac kožny źniavoleny maje prava na 15-chvilinnuju razmovu.
«Ale kali ty znachodzišsia ŭ izalatary, ty hetyja zvanki prapuskaješ. I jany [administracyja kałonii] hrafik jamu vystaŭlajuć tak, što kožny miesiac jon traplaje ŭ izalatar mienavita ŭ dzień zvankoŭ. To-bok jon siadzić užo dva hady (na samaj spravie troški mienš, u žodzinskuju turmu jaho pieraviali ŭ žniŭni 2022 hoda) i ni razu nie zmoh patelefanavać i źviazacca sa svaimi blizkimi i rodnymi», — adznačaje Hleb Hatoŭka.
Vyprabavańni ŭ žodzinskaj turmie
Hleb Hatoŭka znachodziŭsia ŭ žodzinskaj turmie dva hady i čatyry miesiacy, i samym składanym, z čym jamu tam daviałosia sutyknucca, ličyć adsutnaść narmalnaha charčavańnia, heta adrazu adbivajecca na zdaroŭi.
Žodzinskaja turma № 8. Krynica: spring96.org
«Sapraŭdy nie chapaje vitaminaŭ, zrok troški pahoršyŭsia, bo ty siadziš pastajanna ŭ kamiery i maksimalnaja adlehłaść, jakuju ty bačyš, — heta šeść mietraŭ pa dyjahanali, i tak ty znachodzišsia hadami. Dušna, brudna, kali šmat čałaviek i chtości palić, asabliva ŭletku, to ciažkavata.
Maksimalnaja kolkaść krokaŭ — piać pa dyjahanali, toje ž samaje ŭ dvorykach: ciabie vyvodziać na adnu hadzinu, [ty robiš] piać krokaŭ tudy-nazad. Tym bolš tam letam palać niejkuju humu, i, vychodziačy padychać čystym pavietram, ty dychaješ dymam, pryčym vielmi taksičnym, što ažno zadychaješsia.
Plus pastajanna radyjo hraje, z šostaj hadziny ranicy da dziasiataj hadziny viečara, hučna pastajanna viaščaje hetaja prapahanda, ciśnie hety šum, vielmi mocnaje psichałahičnaje ŭździejańnie», — apisvaje čas praviedzieny ŭ turmie były palitźniavoleny.
Jašče adnym vidaŭ katavańniaŭ Hleb nazyvaje štrafnyja izalatary. Jon ahułam za čas svajho źniavoleńnia pravioŭ u ŠIZA kala 180 dzion. Ale, naprykład, fihurant «spravy Cichanoŭskaha» Uładzimir Kniha pryjechaŭ u žodzinskuju turmu na turemny režym letam 2022 hoda i z taho momantu ŭ zvyčajnaj kamiery pravioŭ usiaho kala miesiaca, uvieś astatni čas jon znachodzicca ŭ izalatary.
«I heta adbyvajecca i ŭ luty choład, i ŭ viecier. Jaho tak trymajuć i katujuć. Prosta jon nie taki publičny, moža być, jak inšyja. Jon trymajecca, ale jamu ciažka zusim», — padkreślivaje Hleb.
U što vierać palitviaźni
Ale ci spadziajucca palitviaźni na toje, što niešta adbudziecca — i ŭsie jany zmohuć vyjści z turmaŭ na volu? Hleb Hatoŭka adkazaŭ, što, na jahonuju dumku, adnosna hetaha pytańnia ŭsie palityčnyja źniavolenyja dzielacca na dźvie hrupy — u zaležnaści ad terminaŭ, jakija im pryznačanyja.
«Kali ŭ čałavieka nie tak šmat hadoŭ [źniavoleńnia], to jon chutčej raźličvaje prosta vyjści, jak kažuć, «pa zvanku». Kali ž u čałavieka [termin] vosiem, dzieviać, piatnaccać hadoŭ, viadoma, jon troški raźličvaje na heta. Ale znoŭ ža, bolšaść takich ludziej nie spadziajucca na niejkija ŭnutranyja pieramieny ŭ Biełarusi. Chutčej za ŭsio, jany dumajuć, što heta budzie niejkaja hłabalnaja raźviazka padziej va Ukrainie ci niejki źniešni ŭpłyŭ na Biełaruś. Niešta takoje. Svaimi siłami hramadstva ŭ samoj Biełarusi hetuju situacyju nie zmoža tak kardynalna źmianić bieź niejkaha źniešniaha šturška», — adkazaŭ Hleb Hatoŭka.
Što tyčycca samoha Hleba, to ŭ razmovie z karespandentam «Biełsata» jon padkreśliŭ, što ciapier, znachodziačysia ŭ biaśpiecy, jon płanuje źviazać svaju dziejnaść z palityčnymi pracesami, jakija prachodziać u Biełarusi.
Hleb Hatoŭka byŭ asudžany sudom Kastryčnickaha rajona Mienska 31 śniežnia 2020 hoda da čatyroch hadoŭ kałonii adrazu pa čatyroch artykułach Kryminalnaha kodeksa: č. 1 art. 342 («Arhanizacyja hrupavych dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak»), art. 364 («Hvałt albo pahroza ŭžyvańnia hvałtu ŭ dačynieńni da supracoŭnika orhanaŭ unutranych spraŭ»), č. 2 art. 363 («Supraciŭ supracoŭniku AMAPu»), art. 435 («Uchileńnie ad mierapryjemstvaŭ pa pryzyvu na vajskovuju słužbu»).
Hleba abvinavacili ŭ tym, što na akcyi 14 lipienia 2020 hoda jon šturchanuŭ nahoj supracoŭnika minskaha AMAPa Alaksieja Misiučenku i nie padparadkoŭvaŭsia staršamu lejtenantu AMAPa Dźmitryju Čarniku. U listapadzie 2021 hoda Hleba Hatoŭku pieraviali z PK №1 u Navapołacku ŭ Śledčuju turmu №8 u Žodzinie, źmianiŭšy jamu režym utrymańnia na turemny.
25 sakavika 2024 hoda Hleb vyjšaŭ na volu, adbyŭšy pakarańnie. Ź Biełarusi maładoha čałavieka evakujavaŭ fond Bysol.
Brat Vitolda Ašurka raskazaŭ pra apošnija hady žyćcia maci i razmovu ź joj pierad śmierciu
«Turemniki ŭdaryli mianie hałavoj naŭmysna. Toje ž samaje, dumaju, zrabili i ź Vitoldam Ašurkam»
«Začyniš dźviery i pacałuješ jaje, bo jość takaja mahčymaść». Jak žančyny kachajuć žančyn u kałonii