Vasil Bykaŭ mieŭ šmat prablem z savieckaj cenzuraj. Ale z apovieściu «Miortvym nie balić» źviazany asablivyja ciažkaści. Apublikavanaja ŭ 1966 h. spačatku ŭ biełaruskaj pieryjodycy, a potym u pierakładzie na rasiejskuju movu ŭ časopisie «Novyj mir», jana vyklikała traŭlu piśmieńnika.
Ledź nie na nastupny dzień paśla publikacyi apovieści nieviadomyja raźbili šyby ŭ jaho haradzienskaj kvatery. Žonku zakidvali pamidorami. A «Praŭda» nadrukavała vykryvalnicki artykuł.
Doŭhi čas publikacyja apovieści była zabaronienaja. Jaje reabilitacyja adbyłasia tolki ŭ 1982 hodzie,
kali Michaś Dubianiecki, dyrektar vydaviectva «Mastackaja litaratura», zmoh uklučyć «Miortvym nie balić» u čatyrochtomny zbor tvoraŭ Bykava.
Tady heta była pieramoha. Choć u Biełaruskim dziaržaŭnym archivie-muziei litaratury i mastactva zachoŭvaŭsia niepadcenzurny varyjant apovieści. Ale jaho publikacyja była niemahčymaja.
Niadaŭna małodšy syn Bykava znajšoŭ u haradzienskaj kvatery piśmieńnika čarnavik «Miortvym nie balić», jaki ličyŭsia stračanym.
Za jaho analiz uziaŭsia Siarhiej Šapran, daśledčyk tvorčaści Bykava. Vyśvietliłasia, što cenzary zrabili ŭ apovieści kala 200 kupiur.
Jak cćviardžaje Šapran, hetyja skaračeńni mahli składać adno słova (Stalin, Bieryja, ŚMIERŠ) abo zajmać niekalki staronak.
Na błohu Hleba Łabadzienki vykładzieny dźvie staronki z knihi. Na ich bačna, što cenzary vykinuli ŭzhadku pra zahad Stalina dabivać paranienych pry akružeńni. Epizod, kali lotčyk, pradstaŭleny na zvańnie Hieroj Savieckaha Sajuza, zastreliŭsia (ci jaho zastrelili). A taksama fraza pra adnaho z hierojaŭ, što «ludzi dla jaho pieški. A jon sabie – boh». Kamientary da pravak składajuć 300 staronak.
Jak adznačaje Siarhiej Šapran,
praŭki i skaračeńni ŭ «Miortvym nie balić» rabilisia nie adnym čałaviekam (pra što śviedčać roznyja počyrki dyj rozny charaktar pravak), i, musić, dla hetaha spatrebiłasia nie adna čytka.
Bo praŭki rabilisia nie tolki prostym i čyrvonym ałoŭkami, ale i sinim, fijaletavym i zialonym čarniłam.
Nieadnojčy byli vykraśleny imiony Stalina i jaho pamahataha Bieryi, a taksama ŭsio, što było źviazana z paniaćciem bieryjaŭščyny. Vymaryvałasia i luboje pryhadvańnie «kultu»,
bo čytač 1960-ch hadoŭ adrazu razumieŭ, što razmova idzie pra kult asoby Stalina, jaki dziesiacihodździem raniej byŭ raźvienčany Mikitam Chruščovym.
U «śmietnicu» išli i šmatrazovyja pryhadvańni sumna viadomoha zahada Viarchoŭnaha Hałoŭnakamandujučaha pad numaram 227, jaki savieckaja prapahanda nazyvała: «Ni šahu nazad!».
Hety zahad zabaraniaŭ pad pahrozaj rasstrełu luboje adstupleńnie, na jaho padstavie stvaralisia štrafnyja bataljony i zaharadžalnyja atrady, jakija pavinny byli rasstrelvać bajcoŭ Čyrvonaj Armii ŭ vypadkach ich paničnaha adstupleńnia.
Vychad niepadcenzurnaha vydańnia Vasila Bykava, jakoje budzie mieć kala 600 staronak u ćviordaj vokładcy, zapłanavany na viasnu.
Prafinansavać knihu zhadziŭsia biznesoŭca i miecenat Pavieł Bierahovič. Zajaŭku na knihu možna adpravić na elektronnuju poštu labadzenka@gmail.com z ukazańniem imia, proźvišča, adrasa (dla ludziej nie ź Minska), elektronnaj pošty, telefona i kolkaści asobnikaŭ.
Ciapier čytajuć
Historyja ŭ EHU — heta histfak vašaj mary. Jeŭrapiejski dypłom z navučańniem na biełaruskaj movie pry intensiŭnym vyvučeńni anhlijskaj. I poŭnaja svaboda11
Kamientary