Žyćcio ŭ baraźnie

Spoviedź maci traich dziaciej, starejšyny čatyroch viosak, deputatki Pliskaha sielsavietu Julii Buki pra sapraŭdnaje žyćcio šmatdzietnaj siamji: «Kab ni pierad kim nia kłaniacca, nie prasić, nie prynižacca, ja pracavała! Źbirali hrošy na traktar, ale vyrašyli, što dzieciam patrebny kamputar. Hledziačy na žyćcio, jaho składanaść, časam iłžyvaść, ja zacikaviłasia palitykaj…»

Pavialičyć

Julija Buka ź dziećmi.

U 2000 hodzie ŭ mianie naradziłasia treciaje dzicia, i my stali šmatdzietnaj siamjoj. Da rodaŭ mianie ŭražvała staŭleńnie znajomych. «Ty što, nienarmalnaja? Pładzić hałatu? Jak ich vychavać, jak vyvučyć?!» Ale ŭ mianie ŭžo byli dvoje dastatkova vialikich – 11-ci i 3-ch hadoŭ – chłopčykaŭ, jakija nie prynosili vialikich prablemaŭ. Žyli my nie šykujučy, ale nie haładali. Dapamohi ni ad kaho nie čakali i nie prasili. Maje dzieci – maje prablemy.

Recept u abmien na śpiral

Pa niejkim časie my karystali z prava na biaspłatnaje charčavańnie treciaha dziciaci, atrymlivajučy raz na miesiac recept na małočnyja sumiesi, soki. Ale adnojčy taki recept treba było padpisać u hałoŭnaha dziciačaha lekara. Ja znajšła doktarku i pačuła: «My rehulujem naradžalnaść u rajonie. Vam treba pastavić śpiral. Troje dziaciej – heta ŭžo mnoha. Tady padpišu recept». Tolki paśla taho jak ja skazała, što ŭ mianie była aperacyja i dziaciej bolš nia budzie, doktarka padpisała recept. Ja vyjšła z kabinetu ŭ takim adčai, što nia viedała, kudy iści. Takoje prynižeńnie! Ja paškadavała, što adrazu nie zaviarnułasia. Abyšlisia b my i biaź ichnych biaspłatnych sokaŭ.

Moj muž, moža, i niebłahi čałaviek, ale sapsavany systemaj. Nijakaj adkaznaści! Žyli my ŭ majoj rodnaj vioscy ŭ baćkoŭskaj chacie, trymali haspadarku. Ale jaho ciahnuła ŭ horad. Ja viedała, što z tryma dziećmi, biez dapamohi – a jaje čakać nie było ad kaho, – ź jaho nieadolnaj ciahaj da pracy i da čarki, jak by ja ni rvałasia, nie pražyviom. I my razyšlisia. Adrakłasia alimentaŭ – jon abiacaŭ dapamahać. Ale bolš my dapamahali jamu! Čas ad času viartaŭsia, my sprabavali pačać usio spačatku, jon znoŭ źjaždžaŭ. I ja vyrašyła źviarnucca pa adrasnuju dapamohu. Treba było kožnyja try miesiacy źbirać daviedki ź sielsavietu, RAA, pracy. Deklaravać usie prybytki i lhoty za apošnija try miesiacy. Usio narmalna, kab nie adčuvańnie, jakoje atrymlivaješ ad pozirkaŭ i staŭleńnia tych miłych žančyn, jakich pryjšłosia paturbavać. Ty žabrak i ciahnieš hrošy ź ich kišeni!

Usio narmalna, kab nie spačuvańnie

Kali ja pryjšła ŭ nastupny raz, jany nie mahli znajści maje dakumenty. Dyj tyja akazalisia niepatrebnyja, bo kali padličyli ŭsie maje prybytki, dapamoha mnie nie śviaciła. Bolš pa adrasnuju dapamohu rašyła nie źviartacca. Škada marnavać čas i zdaroŭje! Tym bolš što ja ŭziała ŭ arendu try hiektary ziamli, trymali dźvie karovy, potym kupili kania, padhadoŭvali byčka, a to i dvuch. Paźniej za hetych byčkoŭ ja naciarpiełasia prykraściaŭ. Tak, rašyŭšy stać deputatam rajsavietu, pry zapaŭnieńni deklaracyi nie ŭkazała byčkoŭ – abvinavacili va ŭtojvańni prybytku. U deputaty nie puścili.

Hledziačy na žyćcio, jaho składanaść, časam iłžyvaść, ja zacikaviłasia palitykaj. Stała deputatam miascovaha savietu i vyrašała nia tolki svaje prablemy, ale j vybarščykaŭ. Nie zaŭsiody i nia ŭsim heta padabałasia. Nie razumieli, našto mnie heta treba.

Nichto nikoli nie pytaŭsia mianie, jak my žyviom. Nichto nikoli nie prapanavaŭ dapamohi, nikoli nie prapanavali pracy. Choć viedali, što ŭ mianie vyšejšaja veterynarnaja adukacyja. Hadoŭ dziesiać tamu prapanavała svaje pasłuhi vetlekara i miesiac adpracavała zahadčycaj fermy – na čas adpačynku zahadčyka. A potym nie znajšłosia pracy. Poj cialat, kapaj ziernie! Kamu patrebna niepakornaja apazycyjanerka? Pracavała ŭ klubie, mahazynie, paštarkaj – što prapanoŭvali. Ciapier – sacyjalny rabotnik.

Chto raskidaŭ słovy Kalinoŭskaha?

Pra dapamohu ź sielsavietu havaryć niama čaho. U mianie skłałasia takoje ŭražańnie, što tam bačać siamju, jak tolki staić pytańnie ab pazbaŭleńni baćkoŭstva, adpraŭki ŭ specustanovy baćkoŭ ci kali niešta niedzie dzieci natvaryli.

Tak było da sioletniaj zimy. Pakul dziaržava nia stała nazojliva apiakacca šmatdzietnymi siemjami. Dvojčy za zimu źjaŭlałasia z pravierkaj niejkaja kamisija. Učastkovy, staršynia sielsavietu, pažarny. Nichto nie pytajecca, jakija ŭ nas prablemy, što nas chvaluje, jak štodnia, u luboje nadvorje, dzieci dabirajucca za try kilametry ŭ škołu, zatoje jany čamuści łaziać pa našych zapiečkach, spalni, kuchni. Čym abaviazana, spadarstva? Jakoje prava maje sp.Mackievič, staršynia sielsavietu, sunuć svoj nos u maje zapiečki? Jakoje maje prava staršynia paśla svaich pravierak abhavorvać mianie? A ci nie adkaz na ŭsio heta – pryzydenckija vybary?

Cełaja historyja

U 1994 h. ja pracavała zahadčycaj klubu. Była ŭ inicyjatyŭnaj hrupie Kiebiča. Dobra pamiataju nastaŭleńni, jakija atrymlivali ad tahačasnych kiraŭnikoŭ, ad vas, spadary z rajvykankamu! «Maleńkaja mana naradžaje vialiki niedavier!» Tady ja kančatkova vyznačyłasia ŭ pohladach. Ja nikoli nia zdradžvała svaim dziadam i pradziedam, jakija byli vymušany pakinuć svaje chaty dy vyjechać u horad paśla taho, jak abrezali ich nadzieły ziamli pad samyja vokny tolki za toje, što jany nie žadali zapisvacca ŭ kałhas. Ja nia zdradžvała svaim baćkam, jakija zaŭčasna pajšli na toj śviet, pamiatajučy, jak na maich vačach pamiraŭ tata ŭ 35 hadoŭ, a miascovaja felčarka, napadpitku, kipiaciła ŭ nas na kuchni na kierahazie šprycy.

Ja pamiataju, jak haravała, zastaŭšysia adna z čatyrma dziećmi, mama. I zhareła ad hora i harełki ŭ 45 hadoŭ! Ja nia zdradžvaju svaim dzieciam, vučačy ich žyć sumlenna! Ja nia zdradžvaju Radzimie! A chto joj zdradžvaje, ubačym pa niejkim časie, škada tolki, što mnohaje ŭžo budzie stračana nazaŭsiody. I treba vytrymać, dažyć, źbierahčy dziaciej! I chto viedaje, što nas čakaje!

Mnie rajać svajaki: prystasujsia, prymirysia, možna niejak žyć, žyvuć ža ludzi, pabojsia! I bajusia!

Mohuć zadušyć štrafami lubyja instancyi: milicyja, pažarnyja, sudy, administracyjnyja kamisii. Było b žadańnie! Nie daduć kambajnu na aharod! Admoviacca zabirać małako! Zdaduć u «varjatniu»! Pasadziać! Pazbaviać baćkoŭskich pravoŭ! Zackujuć! Budziem spadziavacca, što 1937 hod nie paŭtorycca!

Dyj u rajvykankamie nia ŭsie adnolkavyja!

Kupili kania j kamputar

Ja była ŭ inicyjatyŭnaj hrupie Milinkieviča. Źbirała podpisy, zajmałasia ahitacyjaj. Viedajučy staŭleńnie ŭłady, zajmałasia hetym u volny ad pracy čas. Dapamahać uziaŭsia były muž, što zimu žyŭ razam z nami – zimoj budaŭniku pracu znajści składana. Jon raznosiŭ aficyjnyja ŭlotki ŭ susiedniaj vioscy. Ale ŭ niekalki paštovych skryniaŭ kinuŭ ulotku, jakuju dali pačytać u Viciebsku. Pačytaŭ ja – chaj druhija pačytajuć! U listoŭcy absalutna nijakaj kramoły! Słovy Kalinoŭskaha: «Nie narod dla ŭradu, a ŭrad dla narodu!» dy «Chopić biednaści!». Pilny vybarščyk rašyŭ dałažyć načalstvu. I pačałosia!

Pryjechali adrazu try milicyjanty łavić revalucyjanera. Dzie jany, jak złodziei chaty rabujuć? Zabrali! Prakuror, milicyja, namieśnik prakurora. Pramyŭka mazhoŭ! Abvinavačvańnie ŭ antydziaržaŭnaj dziejnaści. Ukłali pratakoł. Tolki k viečaru na padarožnych mašynach dabraŭsia dadomu. Nazaŭtra, amal z łožku, zabraŭ učastkovy. Muž źnik! Abzvanili ŭsie ŭstanovy. I tolki ŭ rajvykankamie adkazali, što administracyjnaja kamisija aštrafavała jaho na 155 000 rubloŭ (heta samaje vialikaje pakarańnie pa hetym artykule).

Tut ža, pry razmovie sa mnoj, spadarynia z rajvykankamu, źviarnuŭšysia da mianie pa imieni, chacia ja joj nie nazvałasia, abvinavaciła mianie ŭ tym, što ja pradała Radzimu, była ŭ Polščy, za heta kupiła kamputar. Maŭlaŭ, navat u jaje niama kamputara! Adkul viedaje spadarynia z rajvykankamu takija padrabiaznaści?

Troje dzietak, try karovy…

Ciapier raspaviadu pra jašče adzin bok našaha žyćcia. Dla tych, chto siadzić na vysokich pavierchach rajvykankamu i abvinavačvaje nas u zdradzie. Kab ni pierad kim nia kłaniacca, nie prasić, nie prynižacca – ja pracavała! Maje dzieci z malenstva raśli ŭ prakosie, u baraźnie, spačatku – hledziačy na maju pracu, paśla – dapamahajučy. Sadžali 80 sotak bulby, kapusty, morkvy. Ranicaj spaŭzaješ z łožka, bo ŭstać nia možaš, nie razhinajecca śpina, pakul nie raschodziśsia. I tak ź viasny da poźniaj vosieni. Moliśsia Bohu, kab daciahnuć da zimy. Dobra, kali bulba ŭradziła, možna niekaha naniać, a kali nieŭradžaj – davodzicca abychodzicca biez dapamohi. A jašče kapusta, morkva. Usio vybrać, pierabrać, zbyć.

Ci viedajuć spadary z rajvykankamaŭ, jak potym zimoj, pa niekalki razoŭ, za troški daŭžejšuju noč, pračynajeśsia ad piakučaha bolu ŭ samlełych rukach, bo štodnia, pa dva razy, a letam i try, doiš troch karoŭ, biez vychodnych i śviataŭ (treciaja karova susieda, bo ŭ jaho zachvareła haspadynia, a z karovaj škaduje raźvitacca. Bolš dapamahčy jamu nichto nie žadaŭ).

Škada, nie zahlanuŭ staršynia sielsavietu da nas u prybiralniu. Ubačyŭ by tam specyjalnaje siadzieńnie, kab choć tam adpačyvali maje nohi. A kolki treba siły, kab narychtavać siena na ŭsiu zimu! I ŭsio roŭna jaho ŭ nas zaŭsiody nie chapaje! Voś i ciapier budziem vybirać: kupić siena ci płacić 155 000 rubloŭ štrafu.

Kab troški palehčyć žyćcio, źbirali hrošy na traktar, ale vyrašyli, što dzieciam patrebny kamputar. Kupili kania i kamputar!

Pavialičyć

Dzieci marać pra svoj rok-hurt

A jašče, spadary z vysokich pavierchaŭ, u maich dziaciej jość elektrahitara i jašče niejkaje muzyčnaje abstalavańnie. Marać pra svoj rok-hurt! Kab usio heta kupić, jany źbirali metałałom i pustyja butelki na voziery. I nie tamu, što ŭ nas nie chapaje hrošaj, a tamu što jany ŭžo darosłyja ŭ svaje 16 i 9 hadoŭ! Ci, moža, było b lepš, kab jany pili, badzialisia pa vioscy ŭ pošukach pryhod? I, kab vy viedali, u škole pa paśpiachovaści adzin ź ich na 1-m miescy, a druhi – na 10-m, z 80 školnikaŭ. I ŭ hetym jość maja zasłuha! A kamputar heta nie raskoša, a vielmi patrebnaja reč dla školnika. I kali vy, spadarynia, jakaja abvinavačvaje mianie ŭ zdradzie, nia majecie jaho, to heta nia značyć, što ŭ maich dziaciej jon nie pavinien być.

Jašče mnie zdajecca, što vy nie apošni čałaviek u rajvykankamie, zarobak pavinien być u paraŭnańni z maim vielmi vialiki. Zanadta lohka jon vam, musić, dajecca. Treba vučycca ekanomić i kupić kamputar. Vy ž sami viedajecie, što my adny z najbahaciejšych u Eŭropie. A nie – pasadzicie hiektar bulby ci kupicie paru karoŭ! Ci vy dumajecie, što ŭsim apazycyjaneram vydajuć pa kamputary?

Pasprabujcie, jak my, – suprać systemy źniavahi, chamstva, ucisku! Jak usio ŭ vas prosta! Vy nia chočacie navat sabie pryznacca, što heta vielmi zručna – natravić nie va ŭsim zabiaśpiečany, padmanuty narod na tych, chto dumaje nia tak, jak vy.

v.Vałodźkava, Hłybocki rajon

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0